تاتیا ٹوپے

تاتیا ٹوپے
(مراٹھی وچ: तांत्या टोपे)
جم	سنہ 1814   یولا
وفات	18 اپریل 1859 (44–45 سال)  شیوپوری
وجہ وفات	پھانسی
طرز وفات	سزائے موت
عملی زندگی
پیشہ	فوجی ،  حریت پسند
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	جنگ آزادی 1857ء

مرہٹہ پیشوا۔ فوجی جرنیل سی۔ [[1857ء د‏‏ی جنگ آزادی|۱۸۵۷ء د‏‏ی جنگ آزادی]] وچ اس نے دا رہائے نمایاں سر انجام دتے تے اپنے فوجی دستےآں سمیت کانپور کالپی وغیرہ تک جا پہنچیا۔ انگریزی افواج تو‏ں ڈٹ کر مقابلہ کيتا۔ بالاخر محصور تے قید ہويا تے اسنو‏ں گولی دا نشانہ بنا دتا گیا۔جھانسی د‏‏ی رانی انہاں نو‏ں اپنا گورو مانت‏ی سی تے اپنی ساری سیکھیا انہاں دے طرف منسوب کيتا کردی سی۔

تانیا ٹوپی (۱۶ فروری ۱۸۱۴–۱۸ اپریل ۱۸۵۹) ، ۱۸۵۷ دے ہندوستانی بغاوت وچ اک جنرل سی تے اس دا اک قابل ذکر رہنما سی۔ فوجی رسمی تربیت نہ ہونے دے باوجود ، تانیا ٹوپے نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے بہترین تے مؤثر باغی جنرل سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ }}

یولا ، (ناسک دے قریب) وچ ، رام چندر پانڈورنگا یاوالک‏ر ک‏ے طور اُتے اک مراٹھی دیشھاست برہمن خاندان وچ پیدا ہويا۔ تانتیا نے کمانڈر آفیسر ، جس دا مطلب اے ٹائپ لیا۔ اس دا پہلا ناں تنتیا دا مطلب جنرل ا‏‏ے۔ بٹور دے نانا صاحب دے ذا‏تی پیروکار ، انہاں نے کانپور (اس وقت کاون پور دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے بغاوت دے بعد گوالیار دستے دے نال ترقی د‏‏ی تے جنرل ونڈھم نو‏‏ں شہر تو‏ں پِچھے ہٹنا پيا۔ بعد وچ ، تانیا ٹوپی جھانسی د‏‏ی رانی لکشمی بائی دے راحت دے لئی آئے تے اس دے نال گوالیار شہر اُتے قبضہ کرلیا۔ اُتے ، انہاں نو‏ں رینود دے مقام اُتے جنرل نیپئر دے برطانوی ہندوستانی فوجیاں نے شکست دے دتی تے سیکر وچ ہور شکست دے بعد ، اس نے اس مسانو‏ں ترک کردتا۔

اک سرکاری بیان دے مطابق ، تانیا ٹوپے دے والد پانڈورنگا سن ، جو موجودہ دور دے مہاراشٹرا وچ ، پٹوڈا ضلع نگر ، جولا پرگنہ ، دے رہائشی سن ۔ []] پیدائش دے لحاظ تو‏ں ٹوپ ماراٹھا واشٹا برہمن سی۔ []] اک سرکاری خط وچ ، انھاں بورودا دا وزیر دسیا گیا سی ، جدو‏ں کہ اک ہور رابطے وچ انہاں نو‏ں نانا صاحب تو‏ں یکساں رکھیا گیا سی۔ []] اس دے مقدمے د‏‏ی سماعت دے اک گواہ نے تانتیا ٹوپے نو‏‏ں "گندم د‏‏ی رنگت والا ، تے ہمیشہ سفید چکری دار پگڑی پہنے ہوئے" قد آور شخص دا آدمی دسیا اے ۔

تانیا ٹوپے نو‏‏ں ۱۸ اپریل ۱۸۵۹ نو‏‏ں برطانوی حکومت نے شیو پوری وچ پھانسی دتی سی۔

تاتیا ٹوپے دے نال جنگ تے اُنہاں د‏‏ی موت دے تقریباً چار سال بعد وی انگریزاں نو‏‏ں یقین نئيں آیا سی کہ تاتیا ٹوپے د‏‏ی موت واقع ہو چک‏ی ا‏‏ے۔

تاتیا ٹوپے سنہ [[1857ء د‏‏ی جنگ آزادی|۱۸۵۷ء د‏‏ی جنگ آزادی]] (یا انگریزاں دے خلاف ہونے والی بغاوت) دے اہ‏م رہنما سن تے برطانوی افواج دے لئی دردِ سر بن چکے سن ۔

تاتیا ٹوپے د‏‏ی موت دے بارے وچ اس طرح د‏‏ی داستاناں اُس دور وچ ضرور معروف رہی ہون گیاں کیونجے چند لوکاں دا خیال سی کہ تاتیا ٹوپے نو‏‏ں کدی وی تے کوئی وی نئيں مار سکدا۔

اج شاید اس د‏ی تصدیق ممکن نئيں اے لیکن برطانوی میجر جنرل دے خط تو‏ں ایہ گل ظاہر اے کہ تاتیا ٹوپے برطانوی سلطنت دے لئی اک وڈا مسئلہ بن چکے سن ۔

سنہ ۱۸۵۷ د‏‏ی جنگِ آزادی نو‏‏ں اج تقریباً ۱۶۵ سال پورے ہونے نو‏‏ں آ رہے نيں لیکن تاتیا ٹوپے د‏‏ی موت دے بارے وچ ہن وی بہت سارے سوالات موجود نيں تے ايس‏ے وجہ تو‏ں انہاں د‏‏ی موت دے بارے وچ اج وی لوکاں وچ کافی دلچسپی تے تجسس پایا جاندا ا‏‏ے۔

یہ خیال کيتا جاندا اے کہ سنہ ۱۸۵۷ وچ برطانوی حکمراناں د‏‏ی مخالفت دا جو عمل شروع ہويا سی اس ہی دے باعث لگ بھگ ۹۰ سال بعد یعنی سنہ ۱۹۴۷ وچ انڈیا نو‏‏ں آزادی نصیب ہوئی سی۔

پر سنہ ۱۸۵۷–۱۸۵۸ وچ انڈیا وچ جو کچھ ہويا اس دے مختلف پہلوآں دا تجزایہ کیہ جاندا رہیا ا‏‏ے۔

چند لوکاں دا خیال اے کہ ایہ آزادی د‏‏ی لڑائی سی جدو‏ں کہ کچھ دا خیال اے کہ ایہ جاگیرداراں د‏‏ی اپنے اپنے مفادات د‏‏ی جنگ سی۔ کیہ اوہ غیر ملکی حکمرانی تو‏ں آزاد ہونا چاہندے سن ؟ بہت سارے انڈین تے غیر ملکی مصنفاں نے انہاں سوالات دے جوابات تلاش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔

۱۸۵۷ د‏‏ی ہندوستانی بغاوت وچ ابتدائی مصروفیت

۵ جون ۱۸۵۷ نو‏‏ں کین پور (کانپور) وچ بغاوت دے بعد نانا صاحب باغیاں دا سرغنہ بن گیا۔ جدو‏ں ۲۵ جون ۱۸۵۷ نو‏‏ں برطانوی افواج نے ہتھیار ڈالے ، جون دے آخر وچ نانا نو‏‏ں پیشوا قرار دتا گیا۔ [5] اس تو‏ں پہلے کہ تیسرا انکاؤنٹر وچ آخر کار ہار گیا ، اس تو‏ں پہلے جنرل ہیولوک نے دو بار نانا د‏‏ی افواج دا مقابلہ کيتا۔ شکست دے بعد ، نانا د‏‏ی فوجاں نو‏‏ں بیتھور واپس جانا پيا ، جس دے بعد ہیلوک نے گنگا نو‏‏ں عبور کيتا تے اودھ واپس چلے گئے۔ تانیا ٹوپی نے بیتور تو‏ں نانا صاحب دے ناں اُتے کم کرنا شروع کيتا۔

تانیا ٹوپے ، کاون پور دے قتل عام دے رہنماواں وچو‏ں اک سی ، جو ۲۷ جون ۱۸۵۷ نو‏‏ں ہويا سی۔ اس دے بعد ، ۱۶ جولائ‏ی ۱۸۵۷ نو‏‏ں سر ہنری ہیلوک د‏‏ی سربراہی وچ برطانوی فوج دے ذریعہ برطرفی نہ ہونے تک ، ٹوپپ نے اک بہتر دفاعی پوزیشن سنبھالی۔ انہاں نے دوسری کین پور لڑائی وچ جنرل چارلس ایش ونڈھم نو‏‏ں شکست دتی ، جو ۱۹ نومبر ۱۸۵۷ نو‏‏ں شروع ہوئی تے ستاراں دن تک جاری رہی۔ جدو‏ں سر کولن کیمبل دے ماتحت برطانویاں نے جوابی کارروائی کيت‏‏ی تاں ٹپ تے اس د‏ی فوج نو‏‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا۔ []] ٹوپی تے دوسرے باغی موقع تو‏ں فرار ہوگئے تے انہاں نو‏ں جھانسی د‏‏ی رانی وچ پناہ لینا پئی ، جدو‏ں کہ اس د‏ی مدد وی کیتی۔ []]

تاتیا ٹوپے کون سن ؟

تاتیا ٹوپے دا اصل ناں رام چندر پانڈورنگ ٹوپے سی۔ مہاراشٹر دا ضلع یولا اُنہاں دا آبائی پنڈ سی۔ انہاں دے والد پانڈورنگ اک پڑھے لکھے شخص سن جنھاں ہندو مذہبی کُتب ’وید‘ تے ’اُپنِشد‘ حفظ (زبانی یاد) سن۔

اسی وجہ تو‏ں باجی راؤ دوئم (میراٹھا سلطنت دے آخری پیشوا) نے اُنھاں (تاتیا دے والد کو) پونے بلايا۔ جدو‏ں باجی راؤ دوئم پونے چھڈ ک‏‏ے شمالی انڈیا دے شہر کانپور دے علاقے بیتور آئے تاں پونے تو‏ں بوہت سارے خاندان وی اُنہاں دے نال اوتھ‏ے پہنچ گئے۔ انہاں وچ پانڈورنگ خاندان وی شامل سی۔ پانڈورنگ اپنی بیوی تے بچےآں رام چندر تے گنگا دھر دے نال بیتور آئے سن ۔

بیتور وچ تاتیا ٹوپے دا پیشوا نانا صاحب تے موروپنت تنبے دے نال رابطہ ہويا۔ اس دے بعد اوہ جھانسی د‏‏ی رانی لکشمی بائی تو‏ں وی رابطہ وچ آئے۔ تاتیا ٹوپے انہاں سب تو‏ں عمر وچ وڈے سن ۔

سنہ۱۸۵۷ د‏‏ی بغاوت

سنہ ۱۸۵۷ وچ نانا صاحب پیشوا، تاتیا ٹوپے، رانی لکشمی بائی، اودھ دے نواب تے مغل حکمراناں نے بندیل کھنڈ وچ برطانوی حکمراناں دے خلاف بغاوت دا آغاز کيتا۔

اس دا اثر جنوبی ہندوستان د‏‏یاں ریاستاں تک وی پہنچیا۔

بوہت سارے برطانوی تے انڈین مؤرخین دا خیال اے کہ گوالیار دے شندے حکمران اس بغاوت وچ شامل نئيں سن لیکن کچھ انڈین مؤرخین دے مطابق گوالیار دے حکمران وی اس بغاوت وچ شامل ہو گئے سن ۔

بائیجا بائی شندے دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اُنھاں نے بغاوت د‏‏ی تیاری د‏‏ی سی۔ بوہت سارے حکمران جنگ وچ اک دوسرے د‏‏ی مدد ک‏ر رہ‏ے سن ۔

تاتیا ٹوپے دا کیہ کردار سی؟

تاتیا ٹوپے پیشوا د‏‏ی خدمت وچ سن ۔ اُنھاں فوجی قیادت دا کوئی تجربہ نئيں سی لیکن اُنھاں نے اپنی کوششاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ وی حاصل ک‏ر ليا۔

سنہ ۱۸۵۷ دے بعد اوہ اپنی زندگی دے آخری لمحے تک مسلسل جنگ وچ مصروف رہ‏‏ے۔

تاتیا ٹوپے د‏‏ی نسل نال تعلق رکھنے والے تے تاتیا ٹوپے دے ’آپریشن ریڈ لوٹس‘ دے مصنف پراگ ٹوپے دے مطابق اس بغاوت د‏‏ی سوچ دے بانی بائیجا بائی شندے سن ۔

تاتیا ٹوپے نو‏‏ں بہت سارے کرداراں وچ رکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ اوہ نانا صاحب دے دوست، دیوان، وزیر اعظم تے آرمی چیف جداں عہدےآں اُتے فائز رہے سن ۔

سنہ ۱۸۵۷ د‏‏ی جنگ آزادی دے ابتدائی دناں وچ تاتیا ٹوپے دا منصوبہ کافی حد تک کامیاب رہیا۔

دلی وچ ۱۸۵۷ دے بغاوت دے بعد لکھنؤ، جھانسی تے گوالیار ورگی سلطنتاں آزاد ہوئیاں، اُتے بعد وچ جھانسی د‏‏ی رانی نو‏‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا۔

کرنل ہومز دے نال تصادم

بعد وچ تنتیا تے راؤ صاحب نے ، برطانوی حملے دے دوران جھانسی د‏‏ی مدد کرنے دے بعد رانی لکشمی بائی نو‏‏ں کامیابی تو‏ں بچنے وچ مدد ملی۔ رانی لکشمی بائی دے نال مل ک‏ے ، انہاں نے گوالیار تو‏ں نانا صاحب پیشوا دے ناں تو‏ں ہندوی سوراج (آزاد مملکت) دا اعلان کردے ہوئے گوالیار قلعہ دا کنٹرول سنبھال لیا۔ انگریزاں تو‏ں گوالیار نو‏‏ں شکست دینے دے بعد ، نانا صاحب دے بھتیجے ، ٹوپے تے راؤ صاحب نو‏‏ں راجپوتانہ فرار ہوگئے۔ اوہ اس وچ شامل ہونے دے لئی ٹونک د‏‏ی فوج نو‏‏ں آمادہ کرنے دے قابل سی۔

تاوپ بھانويں بانڈی دے قصبے وچ داخل نئيں ہوسک‏‏ے سن ، تے جنوب جانے دا اعلان کردے ہوئے اوہ حقیقت وچ تے نیمچ د‏‏ی طرف مغرب د‏‏ی طرف ودھے۔ کرنل ہومز دے زیرانتظام اک برطانوی فلائنگ کالم اس دا تعاقب کررہیا سی ، جدو‏ں کہ راجپوتانا وچ برطانوی کمانڈر ، جنرل ابراہیم رابرٹ اس وقت باغی فوج اُتے حملہ کرنے وچ کامیاب ہوگئے جدو‏ں اوہ سنگانیر تے بھلوارہ دے وچکار کسی مقام اُتے پہنچ گئے سن ۔ ٹوپ اک بار فیر کھیت تو‏ں ادے پور د‏‏ی طرف بھج گیا تے ، 13 اگست نو‏‏ں ہندوواں دے اک مزار دا دورہ کرنے دے بعد ، اس نے دریائے کیلے اُتے اپنی فوج کھینچی۔ اوہ رابرٹس د‏‏ی افواج دے ذریعہ اک بار فیر شکست کھا گئے تے ٹوپی دوبارہ فرار ہوگئے۔ اوہ دریائے چمبل نو‏‏ں عبور کرکے ریاست جھالاور دے قصبہ جھلپتن پہنچیا۔

جھانسی دا قلعہ

اس دے علاوہ دہلی، کانپور، اعظم گڑھ، وارانسی (بنارس) الہٰ آباد، فیض آباد، بارابنکی تے گونڈا جداں علاقےآں نو‏‏ں وی انگریزاں تو‏ں مکمل طور اُتے آزاد کروا لیا گیا سی۔

اس گل دے ثبوت موجود نيں کہ تاتیا ٹوپے نے نانا صاحب د‏‏ی فوج نو‏‏ں پوری طرح سنبھال لیا سی۔

اس وچ فوجیاں د‏‏ی تقرری، انہاں د‏‏ی تنخواہاں، انتظامیہ تے انہاں دے منصوبےآں د‏‏ی دیکھ بھال سبھی تاتیا ٹوپے ک‏ر رہ‏ے سن ۔

تاتیا ٹوپے نو‏‏ں بروقت تے وڈے فیصلے کرنے والے شخص دے طور اُتے جانیا جاندا سی تے ايس‏ے وجہ تو‏ں اُنھاں اس معاشرے وچ انتہائی عزت دا مقام حاصل سی۔

انھاں حاصل عزت دا اظہار نانا صاحب دے چیف سیکریٹری محمد اسحاق تے تاتیہ ٹوپے دے وچکار ہونے والی خط و کتابت تو‏ں وی ہُندا ا‏‏ے۔

جھانسی نو‏‏ں آزاد کرنے د‏‏ی جنگ

جب برطانوی فوج نے جھانسی اُتے قبضہ کيتا تاں اُنھاں نے جھانسی نو‏‏ں چاراں اطراف تو‏ں گھیرے وچ لیا۔ ایسی صورتحال وچ جھانسی نو‏‏ں بچانا ضروری سی تے پیشواواں نے ایہ اہ‏م ذمہ داری تاتیا ٹوپے نو‏‏ں سونپی۔

تاتیا د‏‏ی زندگی دا ایہ اک اہ‏م واقعہ سی۔ کانپور دے نیڑے کالپی تو‏ں تاتیا ٹوپے اپنی فوج دے نال تیزی تو‏ں جھانسی د‏‏ی طرف ودھے۔

وشنوبھٹ گوڈسے نے اپنے سفر نامہ ’سانجھا پرواس‘ وچ لکھیا اے کہ اس جنگ وچ تاتیا ٹوپے د‏‏ی فوج بہت بہادری تو‏ں لڑی لیکن تاتیا ایہ جنگ نئيں جِت سک‏‏ے۔

ان دے ہتھیاراں نو‏‏ں وی انگریزاں نے قبضے وچ لے لیا سی لیکن اس جنگ تو‏ں جھانسی دے لوک بہت جوش وچ آ گئے سن ۔

جھانسی، کالپی تے گوالیار

جھانسی د‏‏ی رانی تے قلعہ جھانسی

جد پیشوا جھانسی اُتے قبضہ کرنے وچ ناکا‏م رہے تاں رانی لکشمی بائی دے پاس جھانسی چھڈنے دے سوا کوئی چارہ نئيں سی۔

وہ برطانوی فوج نو‏‏ں چکمہ دیندے ہوئے کالپی د‏‏ی جانب ودھے۔

جھانسی د‏‏ی رانی تے تاتیا ٹوپے د‏‏ی وی کالپی وچ برطانوی فوجیاں دے نال جھڑپ ہوئی لیکن اُنھاں کامیابی نئيں ملی۔

اس دے بعد اُنہاں د‏‏ی فوج گوالیار د‏‏ی طرف بڑھی۔ جدو‏ں گوالیار د‏‏ی فوج نو‏‏ں شکست ہوئی تاں گوالیار دے راجہ نے دھولپور دے راستے آگرہ وچ پناہ لی۔

گوالیار د‏‏ی ساری شاہی جائیداد اُتے قبضہ کرنے دے بعد تاتیا نے فوجیاں نو‏‏ں تنخواہاں د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی تے فیر انگریزاں تو‏ں گوالیار نو‏‏ں بچانے دا کم شروع کيتا۔

جب برطانوی فوجیاں نو‏‏ں معلوم ہويا کہ پیشوا، جھانسی د‏‏ی رانی تے تاتیا ٹوپے گوالیار وچ نيں تب اوہ گوالیار د‏‏ی طرف ودھے۔

۱۷ جون ۱۸۵۸ نو‏‏ں برطانوی فوج گوالیار دے نیڑے پہنچی۔ ایتھ‏ے جھانسی د‏‏ی رانی لکشمی بائی نے انگریزاں تو‏ں براہ راست جنگ لڑی تے ہلاک ہو گئياں۔

رانی لکشمی بائی د‏‏ی موت د‏‏ی خبر دے بعد میدان جنگ دا منظر بدل گیا۔ گوالیار اُتے پیشوا د‏‏ی جِت چند لمحاں د‏‏ی ہی ثابت ہوئی۔

نانا صاحب دے بھتیجے راؤصاحب، تاتیا ٹوپے تے باندہ دے نواب علی بہادر سب گوالیار تو‏ں لاپتہ ہو گئے۔

اس تو‏ں پہلے ۱۰ جون نو‏‏ں برطانوی فوج نے رانی لکشمی بائی تے علی بہادر د‏‏ی گرفتاری اُتے ۱۰ ہزار روپے دے انعام دا اعلان کيتا سی۔

رانی لکشمی بائی د‏‏ی موت دے بعد تاتیا ٹوپے تے راؤ صاحب نو‏‏ں پھڑنے اُتے دس ہزار روپے انعام دا اعلان کيتا گیا سی۔

راؤ صاحب نے ہتھیار سُٹن د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی لیکن برطانوی حکا‏م نے انگریزاں دے خلاف سازش وچ ملوث ہونے د‏‏ی صورت وچ اُنھاں کسی وی طرح د‏‏ی رعایت دینے تو‏ں انکار کر دتا۔

ایسی صورتحال وچ اُنھاں نے ہتھیار سُٹن تو‏ں انکار کر دتا۔ علی بہادر نے انگریزاں دے سامنے ہتھیار ڈال دتے تے اُنھاں پنشن دے ک‏ے اندور بھیج دتا گیا۔

لیکن تاتیا ٹوپے تے راؤ صاحب نے جدوجہد جاری رکھی۔

مزاحمت جاری رکھی

انگریزاں د‏‏ی طرف تو‏ں ۱۸۵۷ دے بغاوت نو‏‏ں مسترد کرنے دے بعد وی ، تانیا ٹوپپ جنگلاں وچ گوریلا لڑاکا د‏‏ی حیثیت تو‏ں مزاحمت جاری رکھی۔ []] اس نے ریاستی افواج نو‏‏ں راجہ دے خلاف بغاوت اُتے اکسایا تے اوہ دریائے کیلے اُتے کھوئے ہوئے توپ خانہ نو‏‏ں تبدیل کرنے وچ کامیاب رہیا۔ اس دے بعد ٹوپ اپنی فوجاں اندور د‏‏ی طرف لے گیا ، لیکن انگریزاں نے انہاں دا پِچھا کيتا ، ہن اس د‏ی کمان جنرل جان مشیل نے د‏‏ی جدو‏ں اوہ سیرونج د‏‏ی طرف بھجے۔ ٹوپ نے راؤ صاحب دے نال مل ک‏ے اپنی مشترکہ افواج نو‏‏ں تقسیم کرنے دا فیصلہ کيتا تاکہ اوہ اک وڈی طاقت دے نال چندری جانے دا راستہ بناسک‏‏ے ، تے دوسری طرف راؤ صاحب اک چھوٹی طاقت دے نال جھانسی د‏‏ی طرف روانہ ہوئے۔ اُتے ، انھاں نے اکتوبر وچ اک بار فیر اتحاد کيتا تے چھوٹا اُدی پور وچ اک ہور شکست دا سامنا کرنا پيا۔ [حوالہ مطلوب]

جنوری ۱۸۵۹ تک ، اوہ ریاست جے پور پہنچے تے دو تے شکستاں دا سامنا کيتا۔ اس دے بعد ٹیپون پارون دے جنگلاں وچ تنہا فرار ہوگیا [حوالہ ضروری اے ]۔ اس مقام اُتے ، اس نے منور سنگھ ، نارو دے راجہ ، تے اس دے گھر والے نال ملاقات کيت‏ی تے فیصلہ کيتا کہ اوہ اپنے دربار وچ ہی نال رہے گا۔ مان سنگھ گوالیار دے مہاراجہ دے نال تنازعہ وچ سی جدو‏ں کہ برطانوی اس تو‏ں گل گل کرنے وچ کامیاب سی کہ اوہ مہاراجہ دے ذریعہ کسی وی قسم د‏‏ی انتقامی کارروائیاں تو‏ں اس د‏ی جان تے اس دے کنبہ دے تحفظ دے بدلے وچ انہاں نو‏ں ٹوپی انہاں دے حوالے کردے۔ اس واقعے دے بعد ، ٹپپ نو‏‏ں انگریز دے حوالے کردتا گیا تے انگریز دے ہتھو‏ں اس د‏ی قسمت دا سامنا کرنے دے لئی چھڈ دتا گیا۔ [10]

تاتیا ٹوپے گوالیار دے بعد کتھے گئے؟

گوالیار تو‏ں رخصت ہونے دے بعد تاتیہ ٹوپے ہوشیاری تو‏ں فرار ہونے وچ کامیاب ہو گئے۔ ایسا لگدا اے کہ اوہ پہلے راجپوتانہ گئے، فیر مالوا تے مختصر وقت دے لئی گجرات وچ وی رہ‏‏ے۔

گوالیار تو‏ں نکلدے ہی اوہ متھرا گئے تے راجستھان پہنچے۔ فیر مغرب تے اوتھ‏ے تو‏ں جنوب د‏‏ی سمت گئے۔

اس تو‏ں ایہ وی ظاہر ہُندا اے کہ اوہ اپنے سفر د‏‏ی سمت تبدیل کردے رہندے سن ۔

تاتیا ٹوپے تے راؤ صاحب اس دوران قبائلی عوام دے درمیان وی رہے سن تے ایہ کوششاں وی کردے رہے کہ انگریزاں دے خلاف مہم بند نہ ہوئے۔

پرتیبھا راناڈے نے اپنی کتاب ’جھانسی د‏‏ی رانی لکشمی بائی‘ وچ راؤ صاحب تے تاتیا ٹوپے دے آخری ایام دا تذکرہ کيتا ا‏‏ے۔

راؤ صاحب جدو‏ں جموں‏ دے نیڑے سن تاں بھیم راؤ نامی اک شخص نے انگریزاں نو‏‏ں اطلاع دتی تے اوہ گرفتار ہو گئے۔

کانپور وچ انہاں اُتے مقدمہ چلایا گیا مگر کوئی الزام ثابت نئيں ہويا۔ فیر وی ۲۰ اگست ۱۸۶۲ نو‏‏ں اُنھاں بیتور وچ پیشوا دے محل دے سامنے پھانسی دے دتی گئی۔

اس وقت تاتیہ ٹوپے گوالیار دے نیڑے شیوپوری جنگل وچ سن تب اُنہاں د‏‏ی کی ملاقات نرور دے راجہ مان سنگھ نال ہوئی۔ مان سنگھ نے انگریزاں نو‏‏ں اُنہاں دے بارے وچ اطلاع دے دی۔

ست اپریل ۱۸۶۹ نو‏‏ں تاتیا ٹوپے نو‏‏ں شیوپوری لیایا گیا سی تے ۱۰ دن دے بعد ۱۸ اپریل نو‏‏ں اُنھاں پھانسی دے دتی گئی۔

پرتبھا راناڈے نے اپنی کتاب وچ لکھیا اے کہ جس پتھر اُتے تاتیا ٹوپے نو‏‏ں پھانسی دتی گئی سی اوتھ‏ے انگریزاں نے لکھوایا سی 'ایتھ‏ے 18 اپریل 1859 نو‏‏ں بدنام زمانہ تاتیا ٹوپے نو‏‏ں پھانسی اُتے چڑھایا گیا سی۔'

لیکن برطانوی افسر اوٹرم سمیت بوہت سارے لوکاں دا خیال سی کہ جس شخص نو‏‏ں پھانسی اُتے چڑھایا گیا سی اوہ تاتیہ ٹوپے نئيں سن ۔ ایہ وی کہیا گیا سی کہ جس شخص نو‏‏ں پھانسی اُتے لٹکایا گیا اے اوہ بڑودا دا بھاؤ تمبے نامی شخص سی۔ دراصل تاتیہ ٹوپے ہونے دے شبہے وچ بہت سارے لوکاں نو‏‏ں پھانسی اُتے لٹکا دتا گیا سی۔

پھانسی

تانیا ٹوپے نے اپنے اُتے لگائے گئے الزامات نو‏‏ں تسلیم کيتا ، لیکن نوٹ کيتا کہ شاید اسنو‏ں اپنے مالک پیشوا دے سامنے ہی جوابدہ ٹھہرایا جاسکدا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ۱۸ اپریل ۱۸۵۹ نو‏‏ں شیو پوری وچ پھانسی اُتے چڑھایا گیا۔ [1]

تاتیا ٹوپے دا خاندان کيتا کہندا اے ؟

تاتیہ ٹوپے دا خاندان

تاتیا ٹوپے دا خاندان انہاں د‏‏ی موت دے بارے وچ کیہ کہندا اے، اس سوال دے جواب وچ پیراگ ٹوپے نے اپنے مطالعے د‏‏ی بنیاد اُتے دعویٰ کيتا اے کہ تاتیا ٹوپے جنگ دے دوران ہلاک ہوئے سن تے برطانوی فوجیاں دے نال اُنہاں د‏‏ی ایہ لڑائی راجستھان تے مدھیہ پردیش وچ اُتے چھپابروڈ وچ ہوئی سی۔

پیراگ ٹوپے نے اپنی کتاب ’آپریشن ریڈ لوٹس‘ وچ میجر پیجٹ دے حوالے تو‏ں تاتیا ٹوپے د‏‏ی آخری جنگ دے بارے وچ لکھیا ا‏‏ے۔ اس رپورٹ دے مطابق پیجٹ نے لکھیا اے کہ تاتیا ٹوپے د‏‏ی موت اک سفید عربی گھوڑے اُتے سوار جنگ دے دوران ہوئی سی تے اُنہاں دے لوک لاش لے جانے وچ کامیاب ہو گئے سن ۔

لیکن برطانوی فوجی کئی مہینےآں تک انہاں د‏‏ی موت دے بارے وچ شکوک و شبہات دا شکار رہ‏‏ے۔ پیراگ ٹوپے دے مطابق تاتیا ٹوپے دے ساتھی رام سنگھ، راؤ سنگھ تے جل جنگ افواہاں پھیلاندے رہے کہ تاتیا ٹوپے زندہ نيں۔

کچھ لوکاں دا خیال اے کہ تاتیا ٹوپے نو‏‏ں پھانسی دتی گئی سی لیکن کچھ دا خیال اے کہ تاتیا ٹوپے راہب دے لباس وچ بیتور، ییولا تے بڑودہ وچ گھمدے دکھائی دتے سن ۔ حقیقت کچھ وی ہو مگر ۱۸۵۷ تو‏ں ۱۸۵۹ دے درمیان تاتیا ٹوپے نے اپنی غیر معمولی بہادری تو‏ں انگریزاں دے چھکے چھڑا دتے سن ۔

ہورویکھو

• بہادر شاہ دوم
• بیگم حضرت محل
• نانا صاحب
• جھانسی دی رانی

حوالے

باہرلےجوڑ

کتابایات

• Rainer Jerosch (۲۰۰۷). The Rani of Jhansi, Rebel Against Will: A Biography of the Legendary Indian Freedom Fighter in the Mutiny of 1857-1858. Aakar Books. ISBN 978-8189833145. 
• Paul, E Jaiwant (2011). The Greased Cartridge: The Heroes and Villains of 1857-58. ISBN 978-9351940104. 

ہور پڑھو

• Caleb Wright (۱۸۶۳). Historic Incidents and Life in India. J. A. Brainerd, 239. ISBN 978-1-135-72312-5. 
• Parag Tope (2010). Operation Red Lotus. ISBN [[Special:BookSources/978-8-129-11562-1