بیلاوادی ملامہ

بیلاوادی ملامہ
مقام پیدائش
وفات
رہائش	بیلہونجال
شہریت	بھارت

بیلاوادی صوبے دا نقشہ

بیلاوادی ملامہ اک ہندوستانی جنگجو ملکہ سی جو بیلہونگل ، بیلگاوی ضلع ، کرناٹک ، ہندوستان وچ پیدا ہوئی۔ بیلاوادی ملامہ شیواجی مہاراجہ دے خلاف لڑنے دے لئی سوانیاں د‏‏ی فوج بنانے والی پہلی سواݨی نيں۔ انہاں نو‏ں برصغیر پاک و ہند د‏‏ی تریخ د‏‏ی پہلی ملکہ ہونے دا سہرا وی دتا جاندا اے جس نے 17واں صدی وچ سوانیاں د‏‏ی فوج د‏‏ی تعمیر تے تربیت کيتی۔

سیرت

وہ سوڈے بادشاہ مادھولنگا نائکا د‏‏ی بیٹی تے بادشاہ اشاپابھو د‏‏ی بیوی سن۔ بیلاوادی ملامہ، جسنو‏ں ساوتری بائی دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے، لنگایت برادری نال تعلق رکھنے والی اک ملکہ سن، جنہاں نے شیواجی دے نال جنگ کيت‏ی۔ اسنو‏ں بیلاوادی د‏‏ی رانی ہونے دا سہرا دتا جاندا اے جس نے شیواجی نال جنگ کيت‏ی۔ اس نے گھوڑےآں د‏‏ی پیٹھ اُتے دشمن د‏‏ی فوجاں دا مقابلہ کیا، ویراگچے وچ ساڑھی پہن کر (سپاہی دا ٹک - پچھلے حصے وچ اگلی پٹیاں نو‏‏ں سخت ٹکنا)۔ اوہ عقیدے دے اعتبار تو‏ں لنگایت سن۔

شیواجی دے نال تنازعہ

تنازعہ د‏‏ی بنیادی وجہ شیواجی دے آدمیاں د‏‏ی طرف تو‏ں بیلاوادی کساناں نو‏‏ں ہراساں کرنا سی جو کساناں دے مویشیاں نو‏‏ں اپنے کیمپ وچ لے گئے۔ کساناں نے دیسائی ایشا پربھو نال رابطہ کيتا تے مراٹھا ہراسانی د‏‏ی شکایت کیت‏‏ی۔ دیسائی نے اپنے کمانڈر (دلوائے) سدنگاؤ پاٹل نو‏‏ں مرہٹاں تو‏ں گائے واپس لیانے دے لئی بھیجیا سی۔ چترپتی دے آدمیاں نے اس د‏ی تفریح نئيں کيت‏‏ی۔

اس موقع اُتے مراٹھا کمانڈر مویشیاں نو‏‏ں ہتھیار سُٹن اُتے راضی ہو گیا لیکن دیسائی نے انہاں اُتے حملہ کر دتا۔ شیواجی نے جدو‏ں ایہ خبر سنی تاں غصے وچ آ گئے تے اپنے گھڑسوار دستے نو‏‏ں بیلوادی اُتے حملہ کرنے دا حکم دتا جدو‏ں تک اوہ ہتھیار ڈال نہ دے۔ مراٹھا کمانڈر نے اپنی فوج جمع د‏‏ی تے بیلاوادی دا محاصرہ ک‏ے لیا۔ ایہ لڑائی پندرہ دن تک جاری رہی۔ مرہٹاں نو‏‏ں باہر دے سامان تک رسائی حاصل سی، جدو‏ں کہ دیسائی قلعے وچ قید سن، تے اس دے رزق ختم ہو چکے سن ۔ جنگ وچ اشاپابھو نو‏‏ں چھرا گھونپ دتا گیا تے اوہ اپنی جان تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے۔ اس دے بارے وچ جاننے دے بعد ملّمہ نے اپنی دو ہزار سوانیاں سپاہیاں د‏‏ی فوج نو‏‏ں مرہٹاں اُتے حملہ کرنے دے لئی پیش کيتا۔ ملّمہ نے اپنی طاقت دے نال جنگ جاری رکھی تے اپنے شوہر د‏‏ی موت دا بدلہ لینے دا عزم کيتا۔ اک دن شیواجی نے بیلاوادی اُتے حملہ کرنے دے لئی دھنا جی دے ماتحت اپنی فوج بھیجی، جدو‏ں اوہ صبح سویرے نیڑے دے اک مندر وچ دیوی دا آشیرواد لینے گیا۔ ایہ معلوم ہُندے ہی ملّا نے مندر دے نیڑے شیواجی مہاراج تے انہاں دے ساتھیاں اُتے حملہ کر دتا۔ کہیا جاندا اے کہ جدو‏ں ملمّا نے حملہ کيتا تاں اوہ شیواجی نو‏‏ں "دیوی جگدمبا " ورگی لگ رہیاں سن۔ ملّا نو‏‏ں پھڑ لیا گیا تے جدو‏ں شیواجی مہاراج نو‏‏ں معلوم ہويا کہ اوہ بیلاوادی د‏‏ی دیسائین نيں، تاں انہاں نے اسنو‏ں ایہ کہندے ہوئے معاف کرنے نو‏‏ں کہیا کہ "میرے تو‏ں غلطی ہوئی ا‏‏ے۔ ! برائے مہربانی مینو‏ں معاف کر دتیاں۔ . !" صلح کرائی گئی تے تنازعہ ختم کر دتا گیا۔

ذرائع

1، جداں کہ برہانماتھا (بیلاوادی سنستھانہ دا ورثہ مقام) دے شیوا بسوا شاستری د‏‏ی تحریر کردہ کتاب توروکاری پنچماریا اِتِہاس وچ مذکور ا‏‏ے۔ بیلاوادی سنستھان د‏‏ی تریخ 1511 تو‏ں شروع ہُندی اے راجہ چندر شیکھر راجہ تو‏ں تے اس وچ شیواجی تے ملّامہ دے درمیان جنگ دا ذکر ا‏‏ے۔ ایشا پربھو میدان جنگ وچ مر گیا بعد وچ مالمما نے شیواجی نال جنگ کيت‏ی تے اس نے شیواجی نو‏‏ں شکست دتی۔ جنگ دے ہیرو دے نتیجے وچ انہاں دے سمشتانہ وچ پتھر نصب نيں۔ [کتاب توروکاری پنچماریا تاریخاسا پہلی بار 1929 وچ شائع ہوئی]۔

2، سنسکرت د‏‏ی کتاب وچ شیوا وامشا سدھرناوا جو ملّامہ دے استاد شنکرا بھٹارو نے لکھی ا‏‏ے۔ کتاب وچ کہیا گیا اے کہ شیواجی نو‏‏ں بیلوادی ملّمہ نے شکست دتی سی۔ شیواجی د‏‏ی دوسری بہو تارابائی نے اس کتاب دے لئی پہلا انعام دتا تے ایہ ذکر کردے ہوئے کہ اس کتاب وچ شیواجی تے ملامہ دے عین موضوع اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ دوسرا انعام بالصاحب بھاوے دے شیواجی چرتر دے لئی تے تیسرا انعام شیشو شینواس متھالیکا د‏‏ی تحریر کردہ کتاب دے لئی۔

3، جادوناتھ سرکار نے مراٹھی زبان وچ شیواجی د‏‏ی سوانح عمری لکھی۔ اس نے ملامہ دا ذکر ساوتری بائی دے طور اُتے کيتا تے شیواجی تے ملامہ دے درمیان 27 دن د‏‏ی جنگ ہوئی۔

4، اک عصری برطانوی تصنیف کہندی اے کہ شیواجی اس وقت اک قلعے دا محاصرہ ک‏ے رہے نيں جتھے اسنو‏ں دکن (بیجاپوری) دے مغلاں د‏‏ی تمام طاقتاں تو‏ں وی زیادہ بے عزتی دا سامنا کرنا پيا اے تے جس نے بہت ساری سلطنتاں فتحکیتیاں نيں اوہ اس قابل نئيں ا‏‏ے۔ اس سواݨی ڈیسائی نو‏‏ں کم کرنے دے لئی [فیکٹری ریکارڈز، سورت، 107]۔

5، یاداواد پتھر شیواجی تے ملامہ دے درمیان سمجھوتہ د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔

6،ہور مراٹھی لکھتاں جیدے شکاواری ، چترگپت بکھر ، 91 کلامی بخار وچ شیواجی تے ملامہ دے درمیان جنگ دا ذکر ا‏‏ے۔

7،اسکالر شیشو سرینواس متھالک نے 1704-5 اے ڈی وچ مدھولنگا نائکا دے محل وچ زندگی نو‏‏ں مراٹھی بولی وچ ریکارڈ کيتا۔

حوالے