بہادر خان تنولی المعروف بہادر بابا
بہادر بابا کھمیاں
نام و نسب
سودھوبہادر بابا دا اصل ناں بہادر خان اے جدوں کہ آپ بہادر بابا دے ناں توں زیادہ مشہور نيں۔ آپ دے والد دا ناں محاذ اللہ بن نماش بابا بن باغ بابا اے۔ آپ دا تعلق قوم تنولی دے تپہ پلال دی خیل "متیال" توں اے جو کہ سلطان امیر محمد خان تنولی دے فرزند بابا پال خان دے تیسرے وڈے بیٹے و روحانی شخصیت بابا متولی خان دی اولاد توں نيں۔ آپ دی لڑی دے ہور آباء و اجداد تک رسائی نہ ہوسکی۔¹
پیدائش:
آپ دی پیدائش دا یقینی سال معلوم نہ ہو سکیا لیکن قرائن و مشاہدات توں معلوم ہُندا اے کہ آپ انیہويں صدی دے وسط تقریبا 1850ء دی دہائی وچ پیدا ہوئے۔ آپ دا مقام پیدائش ریاست امب وچ اپر تناول دا مشہور پنڈ کھمیاں اے، جتھے وڈی تعداد وچ متیال قوم آباد اے۔ آپ دا خاندانی پیشہ کھیتی باڑی تے جنگلی جانوراں دا شکار وغیرہ سی۔
اولاد
سودھوبہادر بابا دے ست بیٹے سن ۔ جنہاں وچ سپو خان، شیر زمان خان، عبد الطیف خان، جلال خان، سمندر خان، راج ولی خان تے صفدر علی خان المعروف صبدلی خان شامل نيں۔ آپ دی اولاد در اولاد اس وقت مختلف موضعاں بالخصوص کھمیاں، شرہوٹہ، کھڈیاں، سہرہ گلی، نرگالہ تے انہاں دے ملحقہ علاقےآں وچ رہائش پذیر نيں۔ آپ دی اولاد در اولاد دے کم و بیش 2 ہزار افراد اس وقت وی انہاں علاقےآں وچ زندہ نيں۔ تے اسکے علاوہ کئی خاندان اس وقت پاکستان دے مختلف شہراں وچ وی رہائش پذیر نيں۔
خاندان دی تفصیل
سودھوآپ نہایت ہی اعلیٰ شخصیت دے مالک سن، آپ بہت وڈی جاگیر دے مالک سن جو کہ کئی مربعاں اُتے پھیلی ہوئی سی ۔ کھمیاں، سہرہ گلی، نرگالہ تے انہاں دے مضافات دا اک بہت وڈا حصہ آپ دی ملکیت وچ شامل سی۔ ایہی وجہ اے کہ آپ دے صاحبزادگان بالخصوص انہاں علاقےآں وچ بٹ گئے سن ۔
آپ دے صاحبزادہ سپو خان نے موضع نرگالہ نوں اپنا مسکن بنایا جدوں کہ صفدر علی خان المعروف صبدلی بابا نے سہرہ گلی ناں، شیر زمان بابا نے کھڈیاں نوں تے بقیہ بیٹےآں نے کھمیاں و شرہوٹہ ہی نوں اپنی مسکن تے رہائش گاہ اختیار کيتا۔ انہاں تمام بزرگاں دی وی اولاد در اولاد اج وی انہاں علاقےآں وچ رہائش پذیر اے۔
ریاست امب
سودھوآپ دی زندگی دے اوائل حصہ وچ ریاست امب دا نواب محمد اکرم خان تے فیر 1906ء وچ اس دتی وفات دے بعد اس دا بیٹا نواب خاہور مان حکمران بنا سی جدوں کہ 1936ء وچ اس دی وفات دے بعد نواب زادہ فرید خان تنولی جو کہ اس دا وڈا بیٹا سی اوہ ریاست امب دا حکمران مقرر ہويا سی ايسے لئے آپ دی زندگی دے آخری سال وچ نواب زادہ فرید خان تنولی ریاست امب دا حکمران سی جس نے 1948ء وچ ریاست امب دا ابتدائی الحاق پاکستان دے نال کيتا سی تے فیر بعد وچ ایہ ریاست 1969ء نوں پاکستان دے نال بلکلیہ ملحق ہو گئی تے اس دی ریاستی حیثیت وی ختم کر دتی گئی سی۔ آپ نواب زادہ دے وڈے قریبی دوست سن، تے اس دے ہاں آپ نوں وڈی عزت حاصل سی ایہی وجہ اے کہ آپ اکثر نواب دے نال رہندے سن، تے بارہیا نواب آپ نوں اپنے نال شکار کےلئی لے جاندے سن ۔
1920ء دی آپ دی اک تصویر @History of tanoli tribe دی وساطت توں منظر عام اُتے آئی، جس وچ آپ نواب آف دریا ڈوگہ نواب زادہ حیدر زمان خان تنولی دے نال کسی شکار دے موقع اُتے موجود نيں۔ ايسے طرح آپ دے بعد آپ دے بیٹےآں دا وی نواب دے خاندان توں وڈا گہرا تعلق رہیا۔ ²
بہادری دے قصہ
سودھوآپ جرات مندی وچ وی مشہور سن ۔ آپ نے کئی لشکراں وچ وی حصہ لیا، آپ دے ۔ آپ دی حیات وچ ہی تنولی قوم نے انگریزاں تے سکھاں دے خلاف نافرمانی دی تحریک بسلسلہ عدم تسلیم حکومت انگلستان چلائی تے انگریزاں دی ہزارہ اُتے حکومت دے دعوی نوں مسترد کر دتا سی، تے اپنی خود مختار ریاستاں دے قیام دا اعلان کيتا سی، جنہاں وچ ریاست پھلڑہ تے ریاست امب سرلسٹ نيں، آپ دا اک واقعہ وی بہت مشہور اے کہ اک مرتبہ مجاہدین دے اک لشکر کے نال آپ بھی دشمناں دے نال جنگ کےلئی روانہ ہوئے، مدمقابل دشمناں دی صف وچ اک پہلوان ایسا سی کہ جو کسی توں زیر نہ ہويا اس اُتے لشکر کے امیر جو اس وقت دا نواب سی، اس نے اس دے سر دی قیمت مقرر کر دتی تے اعلان کردتا کہ جو اسنوں قتل کرے گا اوہ انعام دا حقدار ہوئے گا، جدوں گھمسان دا معرکہ ہويا تاں اس وچ اوہ پہلوان ماریا گیا، انعام دی لالچ وچ کئی لوک سامنے آ گئے کہ اسنوں اساں قتل کيتا بالآخر فیصلہ کےلئی ایہ گل طے ہوئی کہ جو اس دے قتل دی نشانی پیش کرے گا، اوہی اس دے قتل دا سہرہ اپنے سر سجائے گا۔ چونکہ اسنوں بہادر بابا نے قتل کيتا سی تے آپ اس اُتے نشانی وی لے کے آئے سن تاں ايسے وقت آپ نے اپنی جیب توں اس دے کٹے ہوئے کان کڈ کے دکھائے تے جدوں اس مقتول نوں دیکھیا گیا تاں واقعة اس دے کان کٹے ہوئے سن، اس بہادری اُتے آپ نوں انعام وی دتا گیا سی۔³
وفات
سودھوبہادر بابا قیام پاکستان توں 11سال پہلے 1936ء وچ اس جتھے فانی توں رخصت ہوئے، اک اندازے دے مطابق آپ دی عمر تقریبا 90 سال ہوئی۔ آپ اپنے آبائی پنڈ کھمیاں وچ متھا دے قبرستان وچ مدفون نيں۔⁴
حوالے
سودھو1۔
2۔
3۔
4۔