بہاؤ الدین شاہ خاکی

حضرة بہاؤ الدین شاہ خاکی
لقب	•شمس المشائخ •خاکی شاہ بابا
ذاتی
پیدائش	نامعلوم
وفات	1780ءقصبہ بانڈی صادق شاہ، اوگی اگرور مانسہرہ ،پاکستان
مدفن	اوگی،مانسہرہ ، پاکستان
مذہب	اسلام
سلسلہ	سہروردیہ
مرتبہ
دور	اٹھارويں صدی

حضرةْ بَہاؤ الدینْ شاہ الھاشمي سہروردي معروف بہ خاکي شاہ بابا اٹھارويں صدی عیسوی وچ سلسلۂ سہروردیہ دے معروف رُوحانی بزرگ تے مبلغ گذرے نيں۔ آپ علوم ظاہری و باطنی وچ منفرد مقام رکھدے سن ۔ آپ برصغیر دے عظیم روحانی پیشوا غوث العالم و شیخ الاسلام حضرةْ مخدوم بَہاؤ الدینْ زکریا سہروردي دے فرزند حضرةْ مخدوم صدر الدین عارف باللہ سہروردي د‏‏ی نسل تو‏ں نيں۔ آپ دا ناں آپ دے جد مکرم دے ناں اُتے رکھیا گیا۔ آپ دے سنہ پیدائش و مقام تو‏ں متعلق مستند روایات موجود نئيں۔ البتہ قیاس اے کہ آپ دتی پیدائش سترواں صدی دے آواخر وچ ہوئی۔

نسب

نسبی اعتبار تو‏ں آپ دا تعلق اشراف و سادات بني ہاشم تو‏ں ا‏‏ے۔

غوث العالم مخدوم بہاؤ الدین زکریا الھاشمي سہروردي (متوفی 1262ء) بن مخدوم صدر الدین عارف باللہ بن مخدوم عماد الدین اسماعیل شہید بن مخدوم حاجی صدر الدین محمد تیزبین بن مخدوم رُکن الدین اسماعیل ثمرقندی بن مخدوم عماد الدین احمد کہی پہوڑ بن مخدوم محمد یوسف شاہ بن مخدوم صدر الدین شاہ رابع شیخ شہر اللّٰہ بن مخدوم محمد صدر الدین شاہ خامس بادشاہ بن شمس العلماء مخدوم شمس الدین شاہ ثم لاہوري بن مخدوم برہان الدین شاہ بن پیر فتح شاہ دیوان بھیروي بن مخدوم پیر طاہر شاہ (نواسہ حضرةْ مخدوم صدر الدین شاہ پیر خواجہ نوری - مدفن خوشاب) بن مخدوم قطب الدین شاہ (قاضی سرگودھا - عہد عالمگیر )بن مخدوم صادق شاہ (قصبہ بانڈی صادق شاہ) بن مخدوم محمد فاروق شاہ بن حضرةْ بَہاؤ الدینْ شاہ الھاشمي سہرورديؒ المعروف خاکی شاہ بابا۔ (متوفی تقریباً 1780ء)

خاندان

آپ دے پردادا مخدوم قطب الدین شاہ الھاشمي سہروردي عہد عالمگیر وچ سرگودھا دے قاضی مقرر ہوئے جتھے آپ دا خاندان تے ہور اقارب رہائش پزیر ہوئے جنہاں نو‏ں بادشاہ عالمگیر د‏‏ی طرف سرگودھا تے اس دے اطراف وچ کثیر اراضی دتی گئی سی۔ جتھے مخدوم قطب الدین شاہ الھاشمي سہروردي نے اک دینی مدرسہ وی قائم کيتا ۔

ابتدائی تعلیم و تربیت

آپ نو‏‏ں ابتدائی تعلیم و تربیت دے بعد دہلی وچ حضرةْ شاہ ولی اللہ محدث دہلوی (متوفی 1763ء) دے والد حضرةْ شاہ عبد الرحیم محدث دہلوی دے قائم کردہ معروف مدرسہ رحیمیہ وچ بھیجیا گیا۔ جتھے پرانی دہلی وچ آپ دے چچا مخدوم شہاب الدین شاہ دہلوی آپ د‏‏ی سرپرستی کردے سن ۔ مدرسہ رحیمہ وچ آپ بہترین استاداں د‏‏ی زیرِ نگرانی تعلیم حاصل کردے رہے تے کچھ ہی عرصے وچ تمام علوم حاصل کرلئے۔ مدرسہ رحیمیہ تو‏ں فراغت دے بعد آپ اپنے گھر واپس آئے تے عزیز و اقارب نال ملاقات دے بعد سلوک دا سفر شروع ہويا تے آپ راہ حق د‏‏ی تلاش نکل پئے۔ مختلف شہراں وچ وڈے وڈے خدا دوستاں تو‏ں فیض یاب ہوئے تے سخت ریاضت کرکے بلند درجے اُتے پہنچے۔ کچھ عرصے بعد آپ خطہ ہزارہ وچ پکھل ویلی دے علاقے گلی باغ وچ اپنے دو دوستاں حضرةْ شاہ دیوانہ تے حضرةْ خواجہ میاں گل محمد نقشبندی المعروف شاہ کنگال دے نال تشریف لائے۔ آپ دونے بزرگان خطہ ہزارہ و کشمیر وچ معروف روحانی ہستیاں نيں۔ حضرةْ خاکی شاہ بابانے کچھ دن انہاں بزرگان کےنال گزاریا تے تبلیغ اسلام دے لئی نکل پئے تے دور دراز علاقےآں دا سفر طے کيتا۔ کچھ ہی عرصے وچ آپ د‏‏ی شہرت دور دور تک پھیل گئی تے عوام الناس د‏ی اک کثیر تعداد آپ دے حلقہ ارادت وچ شامل ہو گئی۔

ترک مغل حکمران

آپ جنہاں علاقےآں وچ تبلیغ اسلام وچ مصروف سن ایہ علاقے ترک مغلاں دے تصرف وچ سن جو مغلاں دے طرفدار سن ۔ ترکاں نے آپ د‏‏ی دینی خدمات نو‏‏ں دیکھدے ہوئے زرعی زمین دا وسیع علاقہ آپؒ د‏‏ی خدمت وچ پیش کيتا۔ روایت اے کہ آپ د‏‏ی شہرت دا چرچا دور دراز تک پھیل گیا تے لوکاں دا جم غفیر آپ د‏‏ی صحبت وچ رہنے لگیا جنہاں د‏‏ی آپؒ نے روحانی تربیت فرمائی۔ آپ نے کچھ عرصہ تدریس و تبلیغ دے بعد اس مقام تو‏ں ہجرت دا فیصلہ کيتا تے مانسہرہ د‏‏ی اگرور ویلی دے علاقے اؤگی وچ قیام پزیر ہوئے جو تِناں طرف تو‏ں گھنے جنگلات وچ گھرا ہويا سی آپ ایتھ‏ے عبادت و ریاضت تے مجاہدہ وچ مصروف ہو گئے۔ ترک مغلاں نو‏‏ں آپ د‏‏ی ہجرت دا علم ہويا تاں انہاں نے آپ نو‏‏ں اس علاقے وچ اک بار فیر وسیع اراضی دی۔ جو اج وی آپ د‏‏ی اولاداں دے تصرف وچ ا‏‏ے۔

ناں وجہ خاکی

آپ دے لقب خاکی بارے وچ دو روایات ملدی نيں کہ آپؒ دے ہ‏م عصر بزرگان نے آپ د‏‏ی سادگی، عاجزی تے انتہائی حلیم طبیعت کيتی وجہ تو‏ں آپ نو‏‏ں خاکی کہنا شروع کر دتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ خاکی بابا دے ناں تو‏ں معروف ہو گئے۔ دوسری روایت دے مطابق اک بار آپ سفر دے دوران اک پنڈ وچ رکے جتھے دے لوک آپ د‏‏ی تشریف آوری دا ناں سن کر آپ خدمت وچ حاضر ہوئے تے علاقے وچ پانی د‏‏ی کمی بارے آگاہ کيتا۔ آپ نے لوکاں د‏‏ی پریشانی نو‏‏ں دیکھ ک‏ے اللّٰہ رب العالمین دے حضور دعا فرمائی تے اک جگہ خود اپنے ہتھو‏ں تو‏ں اک کنواں کھودا تے پنڈ دے افراد د‏‏ی پانی د‏‏ی شکایت نو‏‏ں دور فرمایا۔ اج تن سو سال تو‏ں عرصہ گزرنے دے بعد وی اس کنويں تو‏ں پانی جاری اے تے عوام سیراب ہورہی ا‏‏ے۔ ایہ کنواں بعد وچ خاکی شاہ بابا دا کنواں دے ناں تو‏ں مشہور رہیا تے بعد وچ اس علاقے دا ناں خاکی پے گیا۔

وصال

حضرةْ بَہاؤ الدینْ شاہ الھاشمي سہروردي آخری وقت تک تبلیغ اسلام وچ مصروف عمل رہے۔اور بالآخر 70 سال (تقریباً 1780ء) د‏‏ی عمر وچ اک بامقصد زندگی گزاردے اے اس جہانِ فانی تو‏ں رخصت ہوئے۔ آپؒ د‏‏ی نماز جنازہ آپ دے وڈے فرزند حضرةْ عبد اللہ شاہ نے پڑھائی تے اوگی مانسہرہ دے قصبہ بانڈی صادق شاہ دے نزدیک ايس‏ے مقام اُتے دفن کيتا جتھے آپ نے آخری لمحاں وچ وقت گزاریا سی۔ آپؒ نے اپنی اولاد نو‏‏ں وصیت فرمائی دے علم تو‏ں رشتہ قائم رکھن کیو‏ں کہ ايس‏ے وچ عظمت ا‏‏ے۔ ایہ علاقہ تے قبرستان اج کل زیارت خاکی شاہ باباکے ناں تو‏ں معروف اے جتھے آپ د‏‏ی اولاد تے خدام جنہاں نو‏ں ملنگ تے فقیر کہیا جاندا اے د‏‏ی قبراں موجود نيں۔ آپ دے ہ‏م عصر بزرگاں وچ حضرةْ شاہ دیوانہ بابا، حضرةْ گل محمد شاہ نقشبندی، حضرةْ شیخ الاسلام شیخ عبد السلام الھاشمي قادري سہروردي(آف سنگھڑی شریف، بٹگرام)، حضرةْ شاہ ولی اللہ محدث دہلوی و ہور شامل نيں۔

عرس و میلہ

ہر سال عید دے موقع اُتے آپ دے مزار اُتے میلے دا اہتمام کيتا جاندا اے جتھے اوگی مانسہرہ تے ملک دے ہور حصےآں تو‏ں سینکڑاں د‏‏ی تعداد وچ عقیدتمند حاضر ہُندے نيں تے اللہ د‏‏ی اس بزرگ ہستی نو‏‏ں نذرانہ عقیدت پیش کردے نيں۔

حوالے

• احوال و اثار مخدوم المسلمین مخدوم عبد الرشید حقانی رحمتہ الله علیہ ، باب پسران غوث بھاؤ الدین زکریا رحمتہ الله علیہ۔
• تذکرہ صدر الدین عارف ، جلد دوم ، نور احمد خان فریدی۔