بھنگانی دی لڑائی

بھنگانی دی لڑائی
مقام 30°29′21″N 77°43′42″E
نقصانات
تریخ	۱۸ ستمبر ۱۶۸۸
نقشہ	30.489121°N 77.728416°E / 30.489121; 77.728416
انتظامی تقسیم
حصہ	لڑائی
متناسقات	30°29′21″N 77°43′42″E
[مکمل اسکرین پر]

بھنگانی دا یدھ گورو گوبند سنگھ جی دے جیون دا پہلا وڈا یدھ ہے۔ ایہہ یدھ 15 اپریل 1687 نوں ہویا۔ اس توں پہلاں پہاڑی راجیاں نال چھوٹیاں بھیڑاں ہندیاں رہندیاں سن، پر وڈے یدھاں دا ایہہ پہلا یدھ سی۔

کارن

ایہناں جنگاں دا سبھ توں پہلا تے وڈا کارن ایہہ سی کہ سکھ دھرم دے مکھ اصولاں وچوں اک ایہہ وی ہے کہ نیچ-اوچ د وتکرا سماج وچوں ختم کر کے کیول اکو منکھتا دے اصول نوں درڑھ کرواؤنا ہے۔ پر ایہہ اصول ہندواں دے دھرم دے ورودھ جاندا سی۔ جد توں گورو نانک دیوَ جی نے سکھ دھرم دے پرچار راہیں کروڑاں منکھاں نوں پربھاوت کیتا، تد توں ہی براہمن شرینی اتے راجپوت ہندو رجیاں نے سکھ سنستھا اتے وار کرنے سرو کر اتے سن۔ ایہہ ٹکر، دسویں گورو دے سمیں اپنی انتم منزل تے پہنچ چکی سی۔ گورو گوبند سنگھ جی اتے اوہناں دے گرسکھاں نے اس زیادتی دا مقابلہ کرنا اپنا دھرم سمجھیا اتے اوہ ٹاکرے لئی پوری تیاری کر رہے سن۔ ہزاراں سکھ، گھوڑ-سواری اتے ششتر ودیا لے کے تیار ہو چکے سن۔ گورو صاحب اتے سکھاں دا شکار تے چڑھنا اتے وڈے-وڈے راجیاں دا گورو گھر تے شردا رکھنا پہاڑی راجیاں نوں چبھ رہا سی۔

انھی دنیں پوربی بنگال دے شہر گوریپر دا راج کمار اپنی ماتا سمیت گورو صاحب دے درشناں نوں انندپور صاحب آیا اتے شردھا وجوں کجھ قیمتی توہپھے لیایا جویں کہ پرسادی ہاتھی، پنچ-کلا شستر، اتے گھوڑے آدی۔ انندپور صاحب، ریاست کہلور وچّ پیندا سی، جتھوں دا راجا بھیم چند سی اتے اس دی راجدھانی بلاسپر سی۔ بھیم چند دے لڑکے اجمیر چند دی کڑمائی فتیہ شاہ دی لڑکی نال ہو گئی۔ فتیہ شاہ، سری نگر، گڑھوال دا راجا سی اتے گورو گھر نال ہتّ رکھدا سی۔ اس موقعے تے بھیم چند نے گورو صاحب پاسوں تحفے ٹھگن دا پاج بنایا کہ کڑمائی دے موقعے تے پرسادی ہاتھی، پنچ-کلا ششتر اتے گھوڑے شامیانے کجھ دناں لئی منگے جان تے پھر واپس نہ کتے جان۔ پر گورو صاحب نے صاف نانہہ کر دتی، کیونکہ اوہ اس دی بے ایمانی نوں سمجھدے سن۔ اس اپرنت بھیم چند اندروں-اندروں سڑدا رہندا سی اتے موقعے دی بھال وچّ سی کہ کویں گورو گھر نوں تباہ کیتا جاوے۔

اس سمیں گورو گوبند سنگھ جی پہاڑی علاقے وچّ پرچار دورے تے نکلے اتے نکیاں-نکیاں پہاڑیاں دے کنڈھیاں تے وسے پنڈاں وچّ پرچار کردے، وساکھی دے موقعے تے روالسر پہنچے۔ اسے وساکھی دے میلے تے سرمور دا راجا، میدنی پرکاش، گورو سہب دے گرمتِ سدھانتاں توں بہت پربھاوت ہویا۔ اسنے گورو صاحب نوں بینتی کیتی کہ آپ اسدی ریاست وچّ کجھ سماں ٹھہرن اتے گرمتِ سدھانتاں دا پرچار کرن۔ اس دے نال ہی اس نے بینتی کیتی کہ میرے علاقے دا کجھ حصہ پھتیہ شاہ نے کھوہ لیا ہے، اوہ کسے طرحاں واپس کروا دیوو۔ گورو گوبند سنگھ جی اپنے 52 کویاں، اتے ہور تھوڑے جہے سکھاں نال سنّ 1685 دے شروع وچّ ریاست سرمور دی راجدھانی ناہن پہنچے۔ سبھ توں پہلاں گورو جی نے راجا پھتیہ شاہ نوں بلا کے راجا میدنی پرکاش نال سمجھوتہ کروایا اتے میدنی پرکاش دا سارا علاقہ واپس کروایا۔ اس سمیں ستگوراں پاس 500 دے قریب ششتر-دھاری سکھ سن۔

راجا میدنی پرکاش دی اچھا سی کہ گورو جی اسدی ریاست وچّ کافی سماں ٹکن، تانکِ اک تاں اوہ سکھی دا پرچار کرنگے اتے نال ہی اوہناں دے ہندیاں کسے راجے دی ہمت نہیں پویگی کہ اسدے علاقے اپر نظر رکھ سکے۔ راجے نے ستگوراں دے نواس لئی جمنا کنارے اک ستھان دی پیش کش کیتی، جو گورو جی نے پروان کرکے، اتھے اک قلعہ تیار کروایا۔ اس استھان دا نام پاؤنٹا صاحب رکھیا گیا، جس دا ارتھ ہے 'پیر رکھن دی تھاں'۔ اتھے ہی کنجپر، ضلع کرنال، دے 500 پٹھان، پیر بدھو شاہ دی سفارش لے کے نوکری لئی حاضر ہوئے۔ ایہہ پٹھان سپاہی اورنگزیب دی فوج وچوں کڈھے گئے سن اتے کوئی وی راجا ڈر دے کارن ایہناں نوں نوکر رکھن نوں تیار نہیں سی۔ گورو جی نے اوہناں نوں نوکری تے رکھ لیا۔ ایہناں پٹھان سپاہیاں دے سردار سن، نزبت خاں، کالا خاں، بھیکھن خاں، حیات خاں اتے عمر خاں۔ اس توں علاوہ 500 اداسی وی مہنت کرپال داس دے نال گورو جی پاس ٹکے ہوئے سن۔

اس سمیں راجا بھیم چند دے پتر ازمیر چند اتے پھتیہ چند دی لڑکی دی شادی دے سمیں سارے پہاڑی راجے اکٹھے ہونے سن۔ راجا بھیم چند نے گورو گھر توں بدلہ لین لئی اس موقعے دا فائدہ اٹھانا چاہیا۔ اس نے سوچیا کہ اس سمیں گورو جی تھوڑے جہے سکھاں نال پاؤنٹا صاحب ٹھہرے ہن، ایوں نہ گڑوال جاندے ہوئے راہ وچّ اوہناں اتے حملہ کیتا جاوے۔ اس نے گورو جی نوں خط لکھیا، جس وچّ بینتی کیتی کہ برات نوں پاؤنٹا صاحب ولوں جان دی ازازت دتی جاوے۔ نال ہی ایہہ دھمکی وی دتی کہ جیکر برات نوں روکیا گیا تاں اوہ واپسی تے سکھاں نال لڑ لینگے۔ گورو جی نے اجمیر چند اتے اس دے کجھ ساتھیاں توں سوَ ہور کسے نوں جان دی ازازت نہیں دتی۔ بھیم چند نے سوچیا کہ ویاہ دے سمیں سارے پہاڑی راجے اکٹھے ہو رہے ہن، اس لئی ویاہ توں واپس آؤندیاں ہویاں اناں نوں چک-چکا کے اک ملویں طاقت نال گورو گھر تے حملہ کرکے اسنوں سماپت کر دیانگے۔

اس ویاہ دے موقعے تے فتیہ شاہ نے گورو گوبند صاحب نوں وی سدا بھیجیا سی۔ گورو جی تاں نہ گئے، پر کجھ قیمتی تحفیاں دا تمبول بھائی دئیا رام اتے دیوان چند دے ہتھ گھلّ دتا، اتے کجھ سنگھاں نوں وی نال بھیجیا۔ جد اس دا پتہ بھیم چند نوں لگا تاں اسنے پھتیہ شاہ نوں گورو جی ولوں بھیجیا تمبول واپس کرن لئی کیہا اتے ڈراوا دتا کہ جیکر اسنے ایہہ تمبول پروان کیتا تاں اوہ ویاہی نونہہ نوں چھڈ جاویگا۔ پھتیہ شاہ نے تمبول واپس کر دتا۔ بھیم چند نے سوچیا کہ کیوں نہ ایہناں سکھاں نوں ختم کر دتا جاوے اتے تمبول تے تحفے وی لٹ لئے جان۔ سکھاں نے چھوٹی جہی ٹکر دے باو جود تحفے بچا لئے اتے واپس آ کے گورو سہب نوں سارے حالات توں اگاہ کتا اتے ایہہ وی دسیا کہ بھیم چند سارے پہاڑی راجیاں نوں اکٹھا کرکے حملہ کرن دی تیاری کر رہا ہے۔

تیاری

گورو گوبند سنگھ جی نے وی جنگ دی تیاری آرنبھ کر دتی۔ اس لئی پوری دیکھ بھال پچھوں پاؤنٹا صاحب توں ستّ میل دور بھنگانی دا ستھان نشچت کیتا گیا۔ گورو جی دے ماما کرپال چند جی نے اتے گورو جی دی بھوآ بیبی ویرو جی دے پتراں، سنگو شاہ، جیت ملّ، موہری چند، گلاب رائے، گنگا رام اتے دیوان چند نے گورو جی نال بیٹھ کے جنگ دا پورا نقشہ تیار کیتا۔ چھوٹے جہے میدان توں بعد پہاڑی سی، اتے پھر میدان، جتھے گورو جی نے مورچے لگائے ہوئے سن تانکِ دشمن مار کھا کے جے پچھے نسے، تاں جمنا پار وقت دبایا جاوے۔ بھائی رام کوئر میہرے اتے کالا خاں نوں پاؤنٹا صاحب دی رکھیا لئی چھڈیا گیا۔

ادھر پہاڑی راجیاں نے اپنا دوت بھیج کے 500 پٹھاناں دے سرداراں نوں لالچ دے کے نسّ جان لئی کیہا۔ یدھ توں اک رات پہلاں ہی 400 پٹھان نسّ گئے اتے دشمن دیاں فوجاں وچّ شامل ہو گئے، کیول کالا خاں ہی اپنے 100 سپاہیاں سمیت ٹکیا رہا۔ اس توں علاوہ گورو باہب پاس آیا 500 اداسی سادھاں دا ٹولا وی جنگ دی خبر سندیاں رات نوں نسّ گئے، اتے کیول اوہناں دا آگوُ مہنت ارپال داس ہی گورو جی کول رہا۔ جد پٹھاناں دی بے وفائی دی خبر پیر بدھو شاہ جی نوں پہنچی تاں اپنے چارے پتر، دوویں بھرا اتے 700 مرید لیکے بھنگانی پہنچ گئے۔ یدھ دی خبر سن کے آس-پاس کے علاقے دے سکھ وی یدھ وچّ حصہ لین لئی پہونچے۔ and won the battle.

یدھ

ایہہ یدھ 15 اپریل 1687 نوں شکروار والے دن ہویا۔ سارا دن بڑی بھیانک جنگ ہوئی۔ دوہاں دھراں نے ودھ چڑھ کے وار کیتے۔ سنگو شاہ دی شہیدی اپرنت گورو صاحب آپ میدان وچّ کد گئے۔ ہولی-ہولی ویکھدیاں ویکھدیاں سارے پہاڑیئے نس اٹھے، سکھاں نے دشمناں نوں جمنا وچّ ٹھیل کے دم لیا۔ اس یدھ وچّ پیر بدھو شاہ دے دو پتر سعید اشرف، سعید موہمد شاہ تے بھرا بھورے شاہ شہید ہوئے۔ اس جنگ وچّ بیبی ویرو دے دو پتر، سنگو شاہ تے جیت مل اتے ہور بہت سارے سکھ شہید ہوئے۔ دوجے پاسے پٹھاناں وچوں نزابت خاں تے حیات خاں مارے گئے، اتے چار پہاڑی راجے اتے بہت وڈی گنتی وچّ ہندو اتے پٹھان فوجی مارے گئے۔

باہری کڑیاں

٭بھنگانی دے یدھ بارے جانکاری @ gurmat.info.

حوالے