بلبیر پروانہ

بلبیر پروانہ
جم	بلبیر سنگھ 7 ژوئیهٔ 1955 ‏(عمر: ۶۹ سال) پنجاب، بھارت
کم کِتہ	نواں زمانہ دے ساہت اڈیٹر

بلبیر پروانہ (جنم 7 جولائی 1955) پنجابی دا ناول کار، کہانی کار اتے روزانہ نواں زمانہ، جالندھر دا ساہت اڈیٹر ہے۔

لکھتاں

ناول

• امبر ولّ اڈان
• کتھا اس یگ دی
• کھیتاں دا ردن
• بہت سارے چرستے
• سمٹدا آکاش

جنم تے پچھوکڑ

بچوئی علاقے دے وچ ضلع ہشیارپور دے پنڈ چنور، پیؤ دھرم سنگھ ماں سیتا دی ککھوں پیدا ہویا پروانہ۔ پچھوکڑ: بلویر پرواز دا پچھوکڑ پینڈو جیون دی چھوٹی کسانی نال متعلق ہے۔ پروانے دے پیؤ نوں شراب دی عادت ہون کرکے اتے گھر پرتی لاپرواہی ورتن کرکے بچپن وچ ہی غریبی ہنڈھاؤنی پئی۔ جس بارے بلویر پروانہ خود کہندا ہے "باپ دی شراب تے گھر ولوں لاپرواہی ودھدی گئی ایوں گھر بربادی دے راہ ترن لگا پھر تاں بڑے سراپے تے سہمے ہوئے دن دیکھنے پئے گھر وچ سارے ان پڑھ سن صرف دادا ہی چار جماعتاں پڑھیا سی۔ بلویر پروانہ نوں ساہت نال جوڑن وچ دادے دا خاص ہتھ سی۔ پروانے دا دادا اخباراں تے رسالے لے آؤندا جس توں کہانیاں تے کویتاواں پڑن دی چیٹک پروانہ نوں لگی۔ دسویں کلاس وچ پروانہ نے کویتاواں لکھنیاں شروع کیتیاں۔ اسے سمیں من پسند لیکھک جسونت کنول، امرتا پریتم سن۔ اس سمیں ہی 100 کو پنیاں دا ناول وی لکھ دتا۔ پر خود ہی پاڑ سٹیا۔ بلویر پروانہ نے بی.اے. دی ڈگری 1978 وچ ایس.پی.ایس کالج مکیریا توں لئی۔ سبھ توں پہلی منی کہانی کالج دے میگزین 'چ چھپی پچھوں پریتلڑی دے جنوری 1974 دے انک وچ چھپی۔ اسدے چھپن تے کہانی کار نوتیج سنگھ ولوں حوصلہ ودھو خط وی لکھیا گیا۔

وچاردھارا

بلویر پروانہ نوں بچپن وچ ہی مارکسوادی پارٹیاں دا ماحول ملیا جس کارن پروانہ مارکسوادی وچاردھارا نال جڑیا۔ بلویر پروانہ تے سماکالی انقلابی لہراں دا پربھاو پیا۔ اس وچاردھارا نال جڑن بارے پروانہ خود لکھدا ہے "ایوں مینوں مارکس دے فلسفے نال مڈھلے روپ وچ جوڑن والا کامریڈ بھاگ سنگھ سجن ہے۔ ساہت دے کھیتر وچ ایہہ بھومکا جسونت کنول تے ٹالسٹائ دی ہے۔ بلویر پروانہ نے جتھیبندک طور 'تے کسے پارٹی نال سنبندھ ستھاپت نہیں کیتا۔ پر اسدیاں سبھیاچارک کھیتر وچ کافی سرگرم رول نبھایا۔ اپنی مارکسوادی وچاردھارا دے ادھار دی گلّ کردیاں لکھیا ہے "مارکسوادی وچاردھارا نال میری پہنچ دا آدھار راجنیتک ہے کیونکہ راجنیتی ہی ہے جہڑی انتم روپ وچ کسے نہ کسے دور دی ہونی نوں نشچت کردی ہے۔

ساہت سرجن عمل

بلویر پروانہ نے اپنا تخلیقی کم شاعری توں شروع کیتا اتے ناولٹ تے ناول جگت وچ پرویش ہویا۔ پہلا شعری مجموعہ 'اوہناں نے آکھیا سی' 1984 وچ چھپیا پھر 1996 وچ گلپ دے کھیتر 'گاتھا اک پنڈ دی' پہلا کہانی چھپیا اتے ناول 'سپنے تے پرچھاویں' 2001 وچ چھپدا ہے۔ اس دے ناولاں تے کہانی سنگریہہ وچ کنڈھی دے پینڈو علاقے دے جیون بریکی نال چتریا ہے۔ بلویر پروانہ سماجک طور تے سوخم تے ڈنگھی نیجھ والا بہپکھی سرجک ہے۔ اسدیاں لکھتاں وچوں درڑے تے سنتاپی منکھ دی زندگی دا بمب وار-2 ابھردا ہے۔ بلویر پروانہ دا برتانتک موڑ اسدے جیون انوبھوَ سمکالی پرستھتیاں، اسدی تیکھن بدھی تے سوہجی وچوں پیدا ہندا ہے۔ پروانہ نے گلپ رچناواں وچ باہری تے انترک فوکسیکرن دیاں جگتاں ورتیاں۔ بلویر پروانہ دا برتانتک پربندھ سرل تے اکہرا ہے۔ منو-وشلیسن ودھی راہیں اوہ پاتراں دے دھر اندر ہو رہی اتھل-پتھل نوں برتانتک چترپٹ پیش کردا ہے۔ مدھورگی کسانی دا جمپال ہون کرکے اسدیاں رچناواں وچلے پاتر کامریڈ، بے روزگار، نوجوان، کسانی جیون نال سنبندھت بھرشٹ تے پونجی دی لپیٹ 'چ آئے پترکار ہن۔ پروانہ دے پاتر گول ہن جو لیکھک دیاں ہتھاں کٹھپتلیاں نہیں بندے۔ بلویر پروانہ نے اپنیاں رچناواں وچ شدھ ٹکسالی دی ورتوں کیتی۔ اس توں علاوہ ورننی کارجاں اتے وارتالاپ وچ وی ودھیرے اس بھاشا دا پریوگ کیتا ہے۔ جویں "میں…میں…کی…؟ پرمپال جی، تہانوں کی لگدا ہے میں گشتی ہاں۔ جس کول کوئی وی کسے وی ویلے آ سکدا ہے، اپنے اپھندے اندر نوں خلاص کرن واسطے۔ میننوں نہیں پتہ تسیں جاں تہاڈے ورگے لوک عورتاں نوں کی سمجھدے ہن؟ چیوئنگم… کہ جدوں جی کیتا، شوق لئی دا عادت وجوں چوسی جاؤ تے پھر تھکّ دتا"

موضوع

ہرے انقلاب توں بعد پنجاب دے پینڈو رہتل وچ واپردیاں تبدیلیاں

بلویر پروانہ نے ہرے انقلاب توں بعد پینڈو جیون وچ واپریاں تبدیلیاں نوں باخوبی پیش کیتا۔ تکسین انوسار "گہر چڑی اسمان، نکے-نکے یدھ، اپنے-اپنے مورچے اتے کتھا اس یگ دی چار ناولاں دی لڑی وچ اسنے آزادی دے بعد دے سماجک، آرتھک پرورتناں نوں پیش کیتا۔ اس لڑی راہی اوہ دوآبے دے انگولے خطے بچوائی علاقے نوں برتانت راہی اتہاس نال جوڑدا ہے۔

کمیونسٹ سیاست

بلبیر پروانہ نے کمیونسٹ لہراں اتے کمیونسٹ آگوآں دے پھیر بدل تے اتراء-چڑائء بارے ادھٔین کرکے اپنیاں رچناواں دا حصہ بنایا۔ ڈاکٹر. بھیمئندر سنگھ انوسار پروانہ موجودہ جماعتی سماج، تصور کردا ہویا ایہہ منّ کے چلدا ہے کہ ہر ورگ دا اپنا-2 سچ ہندا ہے۔ اسدی اجیہی سوچ وچوں ہی 'جنگ جاری ہے' ورگے ناولٹ دی سرجنا ہوئی۔ ایہناں وشیا توں بنھاں عورت مرد سنبندھاں، پتی پتنی سنبندھاں دا مانسک تناء، کام لالساواں، اداسینتا، نوجواناں دا پیار، سپنے، ولولے تے کام بھاوناواں ورگے وشیاں نوں رچنا دا آدھار بنایا۔

مان-اعزاز

بلبیر پروانہ نوں گیانی رنجیت سنگھ دلثاد، ہیم جیوتی ایوارڈ، پنجابی اکادمی دلی ولوں پترکارتا پرسکار، سر شبد سنگم ولوں ایڈمنٹن، ورش شاہ پرسکار نال سنمانت کیتا۔گلپ، کویتا توں علاوہ کھوج کارج، انوواد تے سمپادن دا کم وی کیتا۔ مئی 1989 وچ نواں زمانہ وچ کم شروع کیتا۔ اج وی بلبیر پروانہ بطور ساہت اڈیٹر نواں زمانہ وچ کم کر رہا ہے۔

حوالے