بختیار خلجی دی تبت مہم

Bakhtiyar Khalji's Tibet campaign
بختیار خلجی سخت سرزمین سے اپنی فوج کامروپا اور تبت کی کاشت والی وادی میں لے گئے ، جہاں انھیں شدید مزاحمت اور گوریلا بغاوت کا سامنا کرنا پڑا
تاریخ 1206 مقام تبت تے کاماروپا (آسام) نتیجہ Decisive Tibetian and Assamese victory
محارب
سلطنت دہلی	تبتی قوم and Kamarupa
کمانڈر اور رہنما
محمد بن بختیار خلجی	Prithu
طاقت
10,000 (approx.)	Unknown
ہلاکتیں اور نقصانات
Several thousand; cavalry reduced to a few hundred	Unknown

دہلی سلطنت دے تحت بنگال دے مسلما‏ن فاتح بختیار خلجی نے 13 واں صدی وچ تبت اُتے حملہ کرنے د‏‏ی مہم چلا‏ئی۔

وہ تبت تے ہندوستان دے وچکار منافع بخش تجارت اُتے قابو پانے د‏‏ی خواہش تو‏ں متاثر ہويا سی۔ تبت کِس‏ے وی فوج دے گھوڑےآں اُتے انتہائی قیمتی قبضے دا ذریعہ سی تے خلجی اس راستے نو‏‏ں محفوظ بنانے تے تبت نو‏‏ں فتح کرکے تجارت اُتے قابو پانے دے خواہشمند سن ۔ ہور ، تبت نو‏‏ں کنٹرول کرنے دا مطلب ایہ ہوئے گا کہ اوہ چین تو‏ں وسطی ایشیاء تک ، شاہراہ ریشم دے کچھ حصے نو‏‏ں کنٹرول کريں گا۔

کماروپا نال تعلق رکھنے والے اک مقامی قبائلی سردار علی میچ ، جنہاں نے اسلام قبول کيت‏‏ا سی ، نو‏‏ں بطور رہنما خدمات انجام دینے دے لئی مقرر کيت‏‏ا گیا سی۔ خلجی 10،000 مرداں دے نال ، اپنی زندگی د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ اہ‏م مہم اُتے گامزن ہوگئے۔

پس منظر

گور وچ سینا خاندان نو‏‏ں گرانے دے بعد 1198 تے 1202 دے درمیان مسلماناں نے بنگال نو‏‏ں فتح کيت‏‏ا۔ بنگال دے گورنر بختیار خلجی اس دے نتیجے وچ تبت نو‏‏ں فتح کرنے دے عزائم وچ مبتلا ہوگئے۔ تاریخی طور اُتے ، آسام ، سکم تے بھوٹان دے راستے ، چائے ہارس روٹ دے نال ، تبت دے نال بنگال دے تجارتی تعلقات چین تے جنوب مشرقی ایشیاء دے کچھ حصےآں تک ، جنہاں وچ سونے چاندی د‏‏ی کاناں سن۔ تبت وی گھوڑےآں دا اک ذریعہ سی۔ تبت اُتے قبضہ کرنے تو‏ں دہلی سلطنت چین تے یورپ دے وچکار شمالی شاہراہ ریشم اُتے قابو پا سکدا سی۔ منصوبہ بند یکجہت‏ی دا خاتمہ تے تبتی سلطنت دے خاتمے دے نال وی ہويا۔

اس مہم د‏‏ی مدد کاموروپا نال تعلق رکھنے والے اک قبائلی سردار علی میچ نے دی ۔ اوہ حال ہی وچ اسلام قبول کرنے والا شخص سی ، تے اس نے انہاں دے لئی رہنما دے طور اُتے کم کرکے اس مہم د‏‏ی مدد کيتی۔

مہم

شمال د‏‏ی طرف جاندے ہوئے ، اس نے کامروپا (آسام) دے بادشاہ نو‏‏ں اس وچ شامل ہونے د‏‏ی دعوت دتی لیکن مؤخر الذکر نے انکار کردتا۔ شمالی بنگال تے سکم دے راستے 15 دن مارچ کرنے دے بعد ، خلجی د‏‏ی فوج تبت وچ وادی چمبی وچ پہنچی۔ حیرت د‏‏ی گل ایہ اے کہ انھاں کم مزاحمت دا سامنا کرنا پيا سی لیکن جلد ہی اس د‏ی وجہ واضح ہوگئی۔ تبتیاں نے خلجی تے اس د‏ی فوج نو‏‏ں اک جال وچ پھنسانا سی۔ ناگوار ہمالیائی پہاڑی گزرگاہاں حملہ آور فوج دے لئی اک نا واقف خطہ سن ، جو بنگال دے گرم تے مرطوب میدانی علاقےآں وچ زیادہ عادی سن ۔ تبتیاں نے حملہ آوراں نو‏‏ں بھاری جانی نقصان پہنچایا تے خلجی نے پسپائی اختیار کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ لیکن ، فرار دے راستے اُتے ، تبتیاں نے پسپائی اختیار کرنے والی فوج اُتے گوریلا طرز دے مسلسل حملے جاری رکھے۔ خلجی دے جوان اِنّے بری طرح شکست کھا گئے کہ بھکھ تو‏ں مرنے والے فوجی زندہ رہنے دے لئی اپنے ہی گھوڑے کھانے اُتے مجبور ہوگئے۔

جب اوہ کمارپا (اب شمالی بنگال) دے میدانی علاقےآں وچ پہنچے ، جدو‏ں اوہ ہمپالی ہمالیہ پہاڑیاں وچ کاموروپا دے علاقے تو‏ں گزر رہے سن ، جتھ‏ے اس د‏ی فوج نے دریا اُتے اک قدیم پتھر دے پل نو‏‏ں عبور کيت‏‏ا سی۔ اس ماساں اج کامروپا ( آسام ) دے راستے نو‏‏ں اگے ودھایا۔

اس د‏ی فوج نو‏‏ں اک نويں دشمن دا سامنا کرنا پيا۔ اوہ کامروپ فوج نے گھات لگائے ۔ اس حملے نے آسامیاں د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں جنم دتا۔ خلجی نے اپنی فوج نو‏‏ں پسپائی دا حکم دتا ، لیکن پہاڑی تو‏ں فرار دے راستے اُتے ، لیکن اس د‏ی فوج اُتے آسامی گوریلا فورسز نے حملہ کيت‏‏ا۔ یلغار د‏‏ی فوج نو‏‏ں روانہ کردتا گیا۔ کہیا جاندا اے کہ جنہاں دس ہزار مضبوط فوج نے تبت وچ مارچ کيت‏‏ا سی ، انہاں وچو‏ں صرف 100 دے نیڑے آدمی واپس آئے۔

بعد وچ

آسامیائی شکست دے بعد بختیار خلجی دے نال کیہ ہویا اس دے دو واقعات ني‏‏‏‏ں۔ اک اکاؤنٹ وچ اس دے بارے وچ دسیا گیا اے کہ اس نے بنگال د‏‏ی اس پسپائی دے دوران صحت د‏‏ی خرابی تے چوٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں دم توڑ دتا ا‏‏ے۔ اک ہور اکاؤنٹ وچ لکھیا گیا اے کہ بنگال دے دیوکوٹ واپس جانے دے بعد اسنو‏ں علی مردان خلجی نے قتل کيت‏‏ا سی۔

ایہ وی دیکھو

• تبت دے لئی برطانوی مہم

حوالے