بال مُکند گپت

بالمکند گپت (1865–1907): ہندی دا اک اجیہا مضمون نگار اے جو بھارتیندو اتے ترویدی یگ دوہاں دے گھیرے وچ آؤندا اے۔ جیکر اس دے مضموناں دا روحی عنصر پہلے یگ دا اے تاں جسمانی عنصر دوجے یگ دا۔ اس دے مضمون وینگ بھرپور ہندے ہوئے وی آسان، سجیوتا، اتے سرستا نال بھرپور ہن۔

بالمکند دا جم 1865 وچ ہریانہ دے روہتک ضلعے دے گڑیانا پنڈ وچ ہویا۔ بچپن وچ اس نے پنڈ دے سکول وچ اردو زریعہ نال پڑھائی کیتی۔ بال ورھے توں ہی اس دی سیانپ، دور-اندیشی اتے محنت دا پتہ لگ گیا سی۔ اس نے 1886 وچ مڈل امتحان پاس کیتا۔ اس ویلے دوران فارسی بولی اتے ساہت دے منے-پرمنے ودوان منشی وزیر محمد کولوں اس نے اردو بولی وچ ساہت خاص کر مضمون لکھن وچ اچیری مہارت حاصل کر لئی سی۔ ایہہ دور بھارت وچ نوجاگرن اتے فکر دا دور منیا جاندا اے۔ مغربی تنقید اتے رہتل دے پربھاوسروپ بھارت واسیاں وچ وی جاگرتی آ رہی سی اتے اوہناں دے سائنسی وہار اس دور دیاں مشہور پترکاواں اتے خبراں پتراں وچ چھپن لگ پئے سن۔ اس دور وچ روہتک ضلعے وچ دیندیال شرما دا پترکاری وچ خاص نامنا ہو چکیا سی۔ اس دیاں پریرنا-رشماں نال ہی اس نے متھرا اخبار وچ رچناواں لکھنیاں شروع کر دتیاں۔ اس نوں 1886 وچ اخبارے چناہ دا اڈیٹر تعینات کیتا گیا۔ بالمکند دے صحافتی جیون دا مڈھ اتھوں ہی بجھا۔ جیون دے انت تک ایہہ اک نامور صحافی وجوں ہی جانیا جاندا رہا۔ 1907 وچ اس دا دلی وچ انتقال ہو گیا۔

اس نے دو اردو اخباراں-اخبار چنار (1886–88) اتے کوہ نور (1888–89) اتے تن ہندی سماچار-پتراں-ہندوستان (1889–91)، ہندی بنگواسی (1898-98)، بھارت-متر (1899–1907) دی اڈیٹری کیتی۔

صحافی توں علاوہ اس نے مترجم اتے اچ-پدھر دے شاعر وجوں وی مشہوری پائی اے۔ بھارت متر ہندی سماچار-پترا دے اڈیٹری ویلے وچ ہی اس دیاں دو مقبول کرتاں چھپیاں سن-شو-شمبھو کے چٹھے اتے چٹھے اور خط۔ اس نے بنگلا ناول دا ترجمہ منڈل بھگنی (1891) ناں نال اتے سنسکرت ناول کار ہرش دی ناٹکا رتناولی دا ترجمہ (1898) کیتا۔ 1906 وچ اس دیاں مولک ہندی کویتاواں دا اک مجموعہ سپھٹ شاعری چھپیا سی۔

بالمکند گپت دا ناں بھارت متر ہندی خبراں پتر وچ چھپن والے سیاسی مضموناں کارن ودھیرے اے۔ خاصکر شو شمبھو دے چٹھے اتے چٹھے اور خط مضون-مجموعہ دے اچّ-پدھری مضمون پرتاپنرائن مشر دے مضموناں دی پرمپرا وچ آؤندے ہن۔ اس دے بھنگ پین والے بالمکند دے مضموناں وچ بھارتیاں دی غریبی، بھولیپن اتے دینتا دا حقیقت اکریا ہویا اے۔مضمون نگار اک پاسے بھارتی لوکاں دی غلامی تے اتھرو وہاؤندا اے، دوجے پاسے آزادی حاصل کرن لئی نوَ- جاگرن دا سندیش دندا اے۔

اچاریہ شکل دے مضموناں وانگ ہی اس دی سٹائل وچ وی اس دے ویکتیتو دیاں جھلکیاں ملدیاں ہن۔ اک پاسے اس وچ گدّ دی سماس اتے ویاس دوہاں سٹائلاں دے نقش ابھردے ہن، دوجے پاسے اکھاناں اتے محاوریاں دی بہت بھرمار رہندی اے۔ ہاس، وینگ، اوج، آویگ، پرواہ- شیلتا، کلاتمکتا اس دے مضموناں دیاں پرمکھ خاصیتاں ہن۔ بولی اکثر اردو-مشرت ہندی ہی اے۔ انیوکتیاں نوں بنیاد بنا کے سیاسی، سماجی پرستھتیاں اتے کٹاخش کرنا اس نوں بہت بھاؤندا اے۔ بالمکند نے اپنیاں رچناواں وچ انگریز حکمراناں دیاں کالیاں کرتوتاں دا خاص کر کے بھانڈا پھوڑیا اے اتے اپنی سندر سوچ دے سہارے ستھتی دا چمتکارپورن شبد-چتر پرسعنصر کیتا اے۔

اک اچّ-کوٹی دے مضمون نگار وجوں اس دی مشہوری شو-شمبھو کے چٹھے کر کے منی جاندی اے اوہ 1904, 1905 وچ چھپے سن۔ اس دور وچ لارڈ کرزن بھارتیاں دا استحصال کر رہا سی۔ اس کر کے بالمکند نے اپنے مضموناں وچ اس نوں وینگ باناں دا نشانہ بنایا اے۔ اس دے کل مضمون بال مکند گپت نبندھاولی ناں نال شائع ہو چکے ہن۔ اس نے نبندھ-رچنادھ پہلے پہل اردو بولی وچ ہی کیتی سی۔ سو منشی پریمچند وانگ اردو توں ہندی ساہت وچ آؤن کر کے اس دے مضموناں وچ عربی-فارسی اتے اردو شبداں دی بہت بھرمار ویکھی جاندی اے۔

بالمکند دی اک کتاب ہرداس (1896) ناں ہیٹھ چھپی۔ تن ہور کتاباں دا حوالہ وی ملدا ہے-1.کھلونا 2.کھیل-تماشہ 3. سرپاگھات چکتسا۔ اس توں ثابت ہندا اے کہ اس دی قابلیت بہمکھی سی، مطلب اس دی اچیچی لوک- پرئتا شو-شمبھو دے چٹھیاں اتے خطاں کر کے ہی رہی اے۔ وینگ وچ اس دی شخصیت درج اے، نال ہی ایہناں وچ اس دا لوک-ہتو، دیس بھگت صحافی سامھنے آیا۔ اس نے مضموناں دے کھیتر وچ بھارتیندو ہرشچندر اتے پرتاپ نرائن مشر ولوں واہیاں لیہاں نوں اگے توریا اے۔ شبداں دی آتما دا اوہ صحیح پارکھو سی، نال ہی ہندی گدّ نوں نکھارن وچ اس دی وڈملی دین منی جاندی اے۔

اس دے مضموناں وچ دلیلاں ورگی ترکشیلتا ملدی اے۔ اچاریہ رام چندر شکل نے اگے چل کے اس ولوں قائم ساہت-ملانکن دی کسوٹی لوکمنگل دی دھارنا نوں ہی اپنایا۔ اس توں ہی لکھاریاں دا تنقیدی پریچے لکھن دا مڈھ بجھا اتے اس دیاں رچناواں وچ تلناتمک تجزیہ دی سٹائل دے بیج ملدے ہن۔ بالمکند دی شخصیت دی سبھ توں وڈی خوبی اس دی نڈرتا منی جاندی اے۔ اچاریہ مہاویرپرشاد دوویدی ورگے اچّ-کوٹی دے اڈیٹر، گدکار سمیکھیاکار ہون، بھاویں لارڈ قرضن ورگے انگریز پرحکمران ہون، بالمکند نے بے خوف ہو کے اوہناں دیاں اونتائیاں نوں اوہناں اتے لوکاں دے سامھنے رکھن دا ساہس وکھایا سی۔ اس دے مضموناں وچ ہاس-وینگ اتے کٹاکھ نال خود- یعقینی دا انش ودھیرے ملدا اے۔ اوہ انصاف، سرلتا اتے ونود دی اک ساکار مورتی آکھیا جا سکدا اے۔ مضموناں وچ سیاسی سر پاؤن والا بالمکند سرب پرتھم مضمون نگار منیا جاندا اے۔