نیوکلیئر ری ایکٹر

نیوکلیئر ری ایکٹر یا نویاتی معمل (nuclear reactor) نو‏‏ں جوہری معمل، جوہری بجلی گھر تے ایٹمی بجلی گھر دے نام تو‏ں وی یاد کیتا جاندا ا‏‏ے۔ اصل وچ نیوکلیئر ری ایکٹر اک ایسی اختراع نو‏‏ں کہیا جاندا اے کہ جو نیوکلیئر زنجیری تعامل (nuclear chain reaction) نو‏‏ں پیدا کردا اے تے پھر اسنو‏ں قابل تضبیط انداز وچ قائم رکھدا۔ بنیادی طور اُتے اک نیوکلیئر ری ایکٹر انتہائی سادہ طریقۂ کار اُتے کم کردا اے تے فی الحقیقت تمام تر تابکار تے مضر صحت مواد استعمال کرنے دے باوجود مقصد محض بھاپ پیدا کرنا ہُندا اے تاکہ اس بھاپ نو‏‏ں دباؤ دے تحت عنفہ (turbine) دے پنکھاں اُتے مار کر برقی مولّد (electric generator) چلیایا جاسدے جو بجلی پیدا کردا ا‏‏ے۔

فائل:NUCLEARREACTOR.png

اک نیوکلر ری ایکٹر دا لکیری خاکہ جس وچ اس دے بنیادی حصے تے انہاں دا آپس وچ ربط ظاہر کیتا گیا اے ؛ انہاں حصےآں دے کم دے بارے وچ ہور تفصیل مضمون وچ درج ا‏‏ے۔

کِداں کم کردا اے ؟

اک نیوکلیئر ری ایکٹر جداں کہ نام تو‏ں ظاہر اے جوہری نیوکلر ذرات یعنی زیرجوہری ذرات وچ موجود جہدی توانائی نو‏‏ں بطور ایندھن استعمال کردا اے تے اس توانائی تو‏ں کم لے ک‏ے عنفہ چلیایا جاندا اے جو بجلی پیدا کرنے دا سبب ہُندا ا‏‏ے۔ ہن چونکہ اوہ جوہری نویات جو اس طرح جہدی توانائی دا اخراج کردے نيں ناپائیدار عناصر وچ ہُندے نيں تے انہاں نو‏‏ں مشعہ نویدہ (radionuclide) وچ شمار کیتا جاندا اے جو اس توانائی نو‏‏ں تابکاری دی شکل وچ نکالتے رہندے نيں، لہذا، نیوکلیئر ری ایکٹر دے عمل نو‏‏ں ایويں وی بیان کیتا جاسکدا اے کہ نیوکلیئر معمل، تابکار ایندھن نو‏‏ں استعمال کر کہ قابل استعمال برقی توانائی یا بجلی پیدا کردا ا‏‏ے۔

محض ایندھن

جوہری یا ایٹمی بجلی گھر وغیرہ دے نام تو‏ں جوہری توانائی دا جو تصور پیوست ہو چکيا اے اصل وچ بجلی دی پیداوار تو‏ں اس دا کوئی خاص تعلق نئيں تے کوئلہ یا کوئی تے حیاتیاندی ایندھن یا پن چک‏ی وغیرہ استعمال کر دے چلیائے جانے والے عام بجلی گھر دی طرح جوہری بجلی گھر وی بالکل ویسے ہی کم کردا ا‏‏ے۔ دونے ہی اقسام دے بجلی گھر یا باالفاظ ہور معملین (reactors) پانی نو‏‏ں گرم کر دے بھاپ تیار کردے نيں جس تو‏ں برقی مولّد چلا کر بجلی بنائی جاندی اے تے فرق صرف پانی گرم کرنے دے لئی استعمال کیتے جانے والے ایندھن دا ہُندا ا‏‏ے۔

نیوکلیئر انشقاق

نیوکلیئر ری ایکٹر وچ استعمال ہونے والے ایندھن دے حبوب (pellets) دی تصویر۔

• تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: نیوکلیئر ری ایکٹر
  نیوکلیئر انشقاق

اک نیوکلیئر ری ایکٹر دا ایندھن لکڑی دی طرح جلنے دی بجائے نیوکلیئر انشقاق (nuclear fission) دے عمل تو‏ں حرارت پیدا کردا اے، نیوکلیئر انشقاق دے وقت جدو‏ں جواہر دے نوات (nuclei) شق ہُندے نيں تو چھوٹے جواہر وچ ٹوٹنے دے نال ہی نال انہاں تو‏ں توانائی وی خارج ہُندی اے تے اسی توانائی نو‏‏ں جوہری توانائی کہیا جاندا اے جو حفری ایندھن (fossil fule) دی حرارتی توانائی دی طرح پانی ابالنے دے مقصد وچ لگائی جاسکدی ا‏‏ے۔

بعض جواہر دے شق ہونے یعنی انشقاق کرنے دی وجہ انہاں دی بے ثباندی کیفیت ہُندی اے تے اسی وجہ تو‏ں انہاں نو‏‏ں بیثبات جواہر (unstable atoms) تے انہاں دے نوات نو‏‏ں مشعہ نویدہ کہیا جاندا اے، ایہ بیثبات جواہر مقداری طبیعیات دے اصولاں دے مطابق ائتلاف (fussion) تے یا پھر انشقاق دے مظاہر پیدا کرسکدے نيں تے اس دوران متعدد اقسام دے ذرات یا اشعاع دا اخراج کردے نيں جنہاں نو‏ں جوہری توانائی وی کہیا جاندا اے تے تابکاری (radiation) بھی۔

ہور ویکھو

• بائنڈنگ انرجی
• یورینیم
• کریٹیکل ماس
• جوہری بجلی گھر
• ایٹمی بجلی گھر
• بریڈر ری ایکٹر
• فشن بمقابلہ فیوزن