اویستائی لپی
| اویستائی | |
|---|---|
 | |
| قِسم | حروف تہجی |
| زباناں | اویستائی، درمیانی فارسی |
| مدّتِ وقت | 400–1000 CE |
| بنیادی نظام | |
| آیزو 15924 | Avst, 134 |
| سمت | سجے توں کھبے پاسے |
| عرفِ یکرمز | Avestan |
| Unicode range | U+10B00–U+10B3F |
| نوٹ: اس صفحہ اُتے بین الاقوامی اصواتی ابجدیہ صوتی علامات شامل ہوئے سکدیاں نيں۔ | |
اویستائی لپی (Avestan alphabet) اک تحریری نظام اے جو ایران دی ساسانی سلطنت (226-651 عیسوی) دے دوران اویستائی بولی نوں لکھݨ لئی تیار کيتا گیا سی۔
ایہدی نشوونما دے ضمنی اثر دے طور تے سکرپٹ نوں Pazend لئی وی استعمال کيتا گیا، ایہ درمیانی فارسی لکھݨ دا اک طریقہ اے جو بنیادی طور ے اویستا دے متن اُتے Zend دی تفسیراں لئی استعمال ہُندا سی۔ زرتشتی روایت دے متن وچ ایہدے حروف تہجی نوں "مذہب دی لپی" کہیا جاندا اے۔
تریخ سودھو
اویستائی حروف تہجی دی ترقی دا آغاز اس لوڑ توں ہويا کہ تلاوت کیتی جاݨ والی آوستانی بولی دے متن نوں صحیح طریقے نال پیش کيتا جاوے۔ متن دے وکھ وکھ مجموعے جو اج زرتشتی صحیفے دی کینن نوں تشکیل دیندے نيں اک مجموعے دا نتیجا نيں جو چوتھی صدی وچ غالبن شاپور دوم (309–379) دے دور حکومت وچ ہويا سی۔ اس گل دا امکان اے کہ اویستائی حروف تہجی اس توں متعلق اک ایڈہاک اختراع سی - "ساسانیڈ آرکیٹائپ" - کولیشن۔
ایہ انٹرپرائز جو کہ مزدیان دے احیاء وَل اشارا کردا اے تے اک سخت آرتھوڈوکس دے قیام دا جو سیاسی طاقت نال گہرا تعلق رکھدا اے، غالبن بدھاں، عیسائیاں تے مانیچیناں دے نال ودھ مؤثر طریقے توں مقابلہ کرن دی خواہش دی وجہ توں ہويا سی، جیہناں دے عقیدے دی بنیاد اک نازل شدہ کتاب سی، اوہدے برعکس، زرتشتی پجاری صدیاں توں صحیفے نوں حفظ کرن دے عادی سن - اک استاد پادری دے لفظاں نوں اودوں تک پڑھدے سن جدوں تک کہ اوہ دعاواں دے لفظاں، لطافت، انحراف تے لہجے نوں چيتے نہ کرلیݨ۔ ایہ اوہناں نے اپنے شاگرداں نوں بدلے وچ منتقل کیتا، لہذا کئی نسلاں لئی صحیفے دی تلاوت دا صحیح طریقہ محفوظ رکھیا۔ ایہ اس لئی ضروری سی کیونکہ پجاری طبقے نے درست تلفظ نوں مؤثر دعا دی شرط سمجھیا۔ مزید برآں، عبادات دی تلاوت رسمی سرگرمی دے نال سی۔ جس وچ تحریری متن وچ شرکت دی کوئی گنجائش نئيں ہُندی سی۔
پر، اویستائی نوں درست طریقے نال پیش کرن دی صلاحیت دا براہ راست فائدہ ہويا: عام دور تک اویستائی بولی دے الفاظ تقریبن سمجھݨا بند ہو گئے سن، جس دی وجہ توں زند متن دی تیاری شروع ہوئی (اویستائی سندی "تفہیم" توں)، یعݨی کینن دیاں تفسیراں تے ترجمے۔ اویستائی حروف تہجی دی ترقی نے اوہناں تفسیراں نوں اوہناں دی وضاحت نال صحیفے دے اقتباسات نوں اک دوسرے توں وکھ کرن دی اجازت دتی۔ ایہناں عبارتاں دا براہ راست اثر صحیفے دی اک "معیاری" تشریح سی جو اج تک زندہ اے۔ اسکالرشپ لئی ایہ تحریراں بے حد دلچسپ نيں کیونکہ اوہ کدی کدائيں ایداں دے حصیاں نوں محفوظ کر لیندے نيں جو دوسری صورت وچ گم ہو چکے ہُندے نيں۔
زرتشتی روایت دے 9ويں-12ويں صدی دے متون توں پتا چلدا اے کہ زرتشتی ادب دا اک بہت وڈا ذخیرا کدی موجود سی، لیکن ایہ متون - جے اوہ کدی موجود سن - اُدوں توں کھو چکے نيں، تے اس وجہ توں ایہ معلوم نئيں کہ اوہناں نوں پیش کرن لئی کیہڑی لپی استعمال کيتی گئی سی۔ 19ويں صدی دے بوہتے حصے تک اویستائی دے علماء نوں ساسانی توں پہلے دے "آرسیڈ آرکیٹائپ" دے وجود دا سوال سی، تے ارساکیڈ اویستا دے بارے وچ سچائی کچھ وی ہووے، لسانی شواہد توں پتا چلدا اے کہ جے اوہدا وجود وی سی اوہدا کوئی عملی اثر نئيں ہو سکدا، کیونکہ ولگیٹ وچ کِسے وی لسانی شکل دی یقین نال وضاحت نئيں کيتی جا سکدی کیونکہ غلط نقل دے نتیجے وچ تے مشتبہ صورتاں دی تعداد کعھٹ اے، درحقیقت ایہ مسلسل کعھٹ رہی اے۔ اگرچے ارساکید اصل نمونیاں دا وجود ناممکن نئيں، لیکن اوہنے ایوستن فلولوجی وچ کچھ وی حصہ نئيں ڈالیا۔