لیکھ
(انشائیہ توں مڑجوڑ)
لیکھ یا مضمون، جدید زمانے دی وارتک وچ مضمون دا وشیس تھاں اے ۔ ایہدا جم تے ترقی وی اسے یگ وچ ہویا اے ۔ ایہنوں وارتک ادب دی پروڑتا دی کسوٹی وی منیا جاندا اے ۔ مضمون کسے وستو ، انسان ، حادثا یا اصول دے تعلق وچ اپݨے وچاراں نوں لپیبدھ کرن دا ناں اے ۔ اس رچنا وچ وچاراں تے بدھی تتاں دی پردھانتا ہُندی اے ۔ مَن دماغ دے ماتحت کم کردا اے ۔ لکھاری ایہدے وچ اپݨے جذبات دی چاشنی روچک دلچسپی دی ترپتی لئی ملاؤندا اے ۔
مطلب
سودھو- مغربی ادب دے اثر کارن نویں ادبی روپ وجود وچ آئے ۔ انگریزی دے ایسے [Essay] ادبی روپ لئی پنجابی وچ لفظ 'لیکھ' ورتیا جاݨ لگیا پر لیکھ [Artical] دے گھیرے وچ کئی پرکاراں دیاں نِکیاں وڈیاں رچناواں شامل کیتیاں جا سکدیاں نیں ۔ ایہدے وچ [Essay] ادبی روپ لئی لفظ 'مضمون' نوں ڈھکواں تے بھاوَ-پورت سمجھیا گیا ۔ اس طرحاں 'مضمون 'انگریزی دے 'ایسے' ادبی روپ دا لکھائک اے ۔
- مضمون دا لفظی مطلب اے 'بُݨݨا' ۔ سنسکرت وچ مضمون دا مترادف لفظ ' پربندھ' اے ۔ جدید مضمون مول تے پرمپراوادی معنےآں وچ پریکت نئیں ہُندا ۔ اصل وچ اج دا مضمون فرانسیسی لفظ 'ایسئی'[Essai] تے انگریزی لفظ 'ایسے' [Essay] دا پریائی بَݨ گیا ۔ جیہدا کوشگت مطلب یتن ، تجربا یا امتحان ہُندا اے ۔
- پنجابی وچ وی مضمون لفظ توں پہلاں مضمون ادب لئی 'لیکھ' لفظ ودھیرا پرچلت سی ۔ اسے لئی شاید پنجابی وچ چوٹی دے مضمون نگار پروفیسر پورن سنگھ نے اپݨے مضمون مجموعا دا نام 'کھلے لیکھ' رکھیا سی تے اک ہور مشہور مضمون نگار پروفیسر صاحب سنگھ نے اپنے مضمون مجموعا دا نام 'کجھ مذہبی لیکھ' رکھیا سی ۔
تشریح
سودھو- اِنسائیکلوپیڈیا برٹینیکا دے مطابق:-"مضمون توں مطلب اجیہی ادبی رچنا اے جو درمیانے یا بہتر سائز دی ہُندی اے تے جس راہیں لکھاری اپݨے نِجی تجربے تے نجِی نظریے دے بنیاد تے کسے اک موضوع بارے اپݨے وچار سہج سبھا یا سرسری طور تے ظاہر کردا اے ۔"
- ڈاکٹر جانسن نے مضمون نوں "من دا بے لگام ویگ"دسیا ۔
- ڈاکٹر رتن سنگھ جگی دے مطابق :- "مضمون اک محدود اکار والی اپݨے آپ وچ پورن اوہ گدھ رچنا اے جیہدے وچ مضمون نگار ورنت موضوع دے متعلق اپݨا نجی نظریا وچار تے تجربا آسان ، واضح ، سہردھ تے دلیل بھرے کرمبدھ روپ وچ پیش کردا اے ۔"
مضمون دے عنصر
سودھو- موضوع یا مقصد
- وچار مطلب تے سوچ
- مولک سٹائل
- ویاکتتو دی چھاپ
- بولی عنصر
- کلا پکھ
مضمون دے پرکار
سودھو- لیکھ
- مختصر لیکھ
- للت لیکھ
- جگر دھارا