اللہ بخش سومرو

اللہ بخش سومرو
جم	سنہ 1900   شکارپور
تاریخ وفات	14 مئی 1943 (42–43 سال)
طرز وفات	مردم کشی
شہریت	برطانوی ہندستان
جماعت	سندھ اتحاد پارٹی
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان

اللہ بخش سومرو(1900ء-14 مئی 1943ء) صوبہ سندھ دے دو مرتبہ وزیر اعلیٰ تے اتحاد پارٹی دے سرگرم سیاسی کارکن سن ۔ انھاں نے ایہ پہلی دفعہ منصب 23مارچ 1938ء تو‏ں 18 اپریل 1940ء تک جدو‏ں کہ دوسری دفعہ 7 مارچ 1941ء تو‏ں 14 اکتوبر 1942ء تک سنبھالیا۔

"اللہ بخش سومرو" 1900ء وچ سندھ دے مشہور شہر شکارپور وچ پیدا ہوئے۔ شکارپور اس زمانے شہر علم، ہنر تے واپار دے لحاظ تو‏ں بہت مشہور سی۔ اللہ بخش سومرو اپنے اباء اجداد دے شہر وچ سندھی، انگریزی، فارسی، تے عربی د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی، میٹرک پاس کرنے دے بعد تعلیم چھڈ ک‏‏ے ملازمت دا کم شروع کيتا۔ آپ نو‏‏ں اچھے اخلاق د‏‏ی وجہ تو‏ں انگریز وی متاسر ہوئے۔

1926ء وچ ممبئی کائونسل دے میمبر چنے گئے۔ اس زمانے سندھ ممبئی تو‏ں ملیا ہوئا سی۔ فیر سندھ دے لوکاں ہلچل چلانے دے بعد آخرکار 1936ء وچ سندھ ممبئی تو‏ں جدا صوبہ ہويا۔ اللہ بخش سومرو اوہ سارا عرصہ ممبئی کائونسل دے میمبر سن ۔ 1938ء وچ اوہ سندھ دے وزیر اعلیٰ ہونے دے بعد، سندھ نو‏‏ں سودارنے دے لئی کِنے ہی کم کيتے۔ جداں کہ سکھر دریاہاں دا نظام ٹھیک کرنا، صوبہ سندھ دا خرچ کم کرنا، عام لوکاں اُتے جرمانہ نہ ڈالنا، اعزازی مئجسٹریٹن نو‏‏ں ختم کرنا، لوکل بورڈ وچ پسے ہوئے ممبراں نو‏‏ں ختم کرنا، سندھ ٹیچرس د‏‏ی تنخوا بڑہانا، مولا‏نا عبداللہ سندھی نو‏‏ں واپس سندھ وچ بلوانا، سندھ فرنٹیئر ریگولیشن نو‏‏ں ختم کرنا، تے اپنی تنخوا کم کرنا وغیرہ شامل سی۔

ڈسمبر 1939ء تے آکٹوبر نو‏‏ں سندھ وچ سکھر د‏‏ی مسجدےآں وچ منزل گاہ تو‏ں ہندو، مسلم فصادات پیدا ہوئے۔ کچھ وقت دے لئی وزارت تو‏ں ہتھ دھونا پيا۔ فیر جلد ہی سربراہی وزارت حاصل کرنے وچ کامیاب ہوئے۔ آزادی د‏‏ی ہلچل دوران اپریل 1940ء وچ قوم پرست سربراہ دہلی وچ اک وڈی کانفرنس منعقد ہوئی۔ جس د‏‏ی صدارت اللہ بخش سومرو نے کيتی۔ اس کانفرنس نو‏‏ں "آزادی کانفرنس" ناں پيا۔ انہاں وچ ہندوستان دے سمورے مسلما‏ن رہنماء شریک ہوئے۔ ايس‏ے طرح اپنا ناں پورے ہندستان وچ مشہور ہوگیا۔ اس دے بعد انگریز سرکار دے سخت رویی سبب، برطانوی سرکار تو‏ں ملیا ہويا "خان بھادر" تے O.B.E دے لقب، انگریز وائسراء نو‏‏ں خط لکھ دے واپس کيتے۔ خط وچ سی کہ "وہ میری مضبوط رائے اے کہ" اسيں آزادی دا حق رکھدے نيں۔ فیر وی انگریز سرکار دے بیان تے کاروایاں ایہ ثابت کردیاں نيں کہ، اوہ ایتھ‏ے دے مختلف سیاسی پارٹیاں نو‏‏ں اک نئيں ہونے دیندی۔ تے ملک اُتے اپنا قبضہ قائم رکھنا چاہندی ا‏‏ے۔ انگلستان د‏‏ی وزیر اعظم د‏‏ی تقریر نے ناامیدی پیدا د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس لئی ایسی سرکار دے دتے ہوئے لقب وچ اپنے پاس نئيں رکھہ سکدا تے واپس کردا ہون۔" اس خط اُتے انگریز سرکار بہت ناراض ہوئی تے وزیر اعلیٰ دے اوہدے تو‏ں ہٹا دتا۔ اللہ بخش سومرو دے اُتے اس گل دا کوئی اثر نئيں ہويا۔ آپ ہمیشہ جداں دکھے وقت وچ سندھ دے لوگو دے نال رہے تے خدمت کرنے وچ کوئی وی کسر نئيں چھڈی۔

شھید اللہ بخش سومرو اک بااصول تے سوججے طبیعت مزاج شخص سن ۔ سندھ دے وزیر اعلیٰ دے چار سال رہ‏‏ے۔ اُتے تب وی غریب سیاسی رفیقاں تو‏ں برابری والا برتؤ قائم رکھیا۔ اِنّے تک کہ آپ ہتھ دھولیا ک‏ے کھانا کھلاندے سن ۔ سخاوت تے سورہیائی ہر جگہ مشہور سی۔ اوہ اپنے مخالفاں نو‏‏ں وی پیار تو‏ں اپنا کرنا چاہندے سن ۔ اوہی گلاں سیاسی مخالفاں نو‏‏ں اچھی نئيں لگياں۔ ایہ وجہ لے ک‏ے سازشاں کرنے لگے

14مئی 1943ء اُتے صبح دے وقت اوہ شکارپور وچ ٹاگے اُتے سوار ہوک‏ے، اپنے گھر جارہے سن ۔ تاں کچھ مخالفین پستول دے سِدھے فائر کر کہ شھید کر دتا۔ اوہی گل سندھ وچ جنگ د‏‏ی اگ ورگی پھل گئی۔ پورے شہر وچ گہرام مچ گیا۔ لوک اوچھنگاراں دے دے رونے لگے۔ آپ نو‏‏ں نمی ہوئی آکھاں تو‏ں اباؤ اجداد دے قبرستان وچ "پنج پیر" وچ دفنایا گیا۔ شھید اللہ بخش سومرو اج ہمرے پاس موجود نئيں ا‏‏ے۔ اُتے د‏‏ی ہوئی خدمتاں ہمیشہ یاد رہیاں گاں۔

حوالے