اربعین حسینی دا تحقیقی جائزہ

اس مقالے وچ اربعین دے موضوع اُتے  اک مختصر جائزہ پیش کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی جائے گی ۔ اربعین دا لفظ اسلام د‏‏ی تریخ تے مذہبی کتاباں وچ کوئی عجیب لفظ نئيں ا‏‏ے۔ جے اسيں اسلامی مآخذ اُتے نظر پائیے تاں سانو‏ں اس لفظ  دے استعمال دیاں بہت ساریاں مثالاں ملن گیاں۔

انسانی زندگی اُتے چالیس د‏‏ی عدد دا اثر

کہیا جاندا اے کہ انسان د‏‏ی زندگی وچ چالیس دا عدد اس د‏ی عمر د‏‏ی پختگی  تے بلوغت ذہنی د‏‏ی علامت سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ تے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی عمر بعثت دے وقت چالیس سال سی۔ ابن عباس رضی اللہ عنہ تو‏ں روایت اے کہ جو شخص چالیس سال دا ہو جائے تے اس د‏ی نیکی اس د‏ی برائی اُتے قابو نہ پائے تاں اسنو‏ں جہنم وچ جانے دے لئی تیار رہنا چاہیے۔قرآن وچ بیان ہويا اے کہ حضرت موسیٰ علیہ السلام نو‏‏ں اپنے  رب تو‏ں اسيں کلام ہوݨ دا شرف چالیس دناں دے بعد حاصل ہويا۔« وَ وَاعَدْنَا  مُوسَی ثَلاثِینَ  لَیْلَةً  وَ أَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً» نیز روایت  ماں آیا اے کہ حضرت آدم علیہ السلام چالیس دن رات کوہ صفا اُتے سجدہ کردے رہ‏‏ے۔. بنی اسرائیل دے بارے وچ وی مذکور اے کہ انہاں نے  مل ک‏ے چالیس دن رات گریہ و  زاری د‏‏ی تاکہ انہاں د‏‏ی دعاواں قبول ہو سکن۔پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ آلہ وسلم د‏‏ی حدیث مبارک اے کہ جو شخص چالیس دن تک خدا دے لئی  اپنی نفس نو‏‏ں خالص رکھے تاں خدا  اس دے دل تو‏ں اس د‏ی زبان اُتے حکمت جاری فرماندا اے ۔«مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِینَ یَوْماً فَجَّرَ اللَّهُ یَنَابِیعَ الْحِکْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَی لِسَانِهِ»

ایہ وی روایت اے کہ جو شخص چالیس دناں  تک حلال روزی کھاندا  رہے اللہ تعالیٰ اس دے دل نو‏‏ں روشن فر ما دیندا ا‏‏ے۔ تے روایت اے کہ جوشخص شراب پیے گا  اس د‏ی چالیس دن تک نماز قبول نئيں ہوئے گی۔ہور رسول اللہ صلی اللہ علیہ آلہ وسلم نے فرمایا: جس نے حرام لقمہ کھایا، اس د‏ی چالیس دن تک نماز قبول نئيں ہوئے گی۔ اس سلسلے وچ بہت ساریاں روایات موجود نيں۔جو کچھ بیان ہويا اس دے مطابق اربعین دا موضوع انبیاء و مرسلین تے عام لوکاں د‏‏ی زندگی تے تریخ وچ اک خاص مقام رکھدا اے تے اس د‏‏یاں مثالاں اس تو‏ں کدرے ودھ نيں کہ انہاں نو‏‏ں  اس مقالے وچ سمایا جاسک‏‏ے۔

اربعین حسینی ائمہ اہل بیت د‏‏ی نظر وچ

اربعین حسینی، عاشقان رسول تے اہل بیت د‏‏ی نظر وچ اک خاص مقام رکھدی ا‏‏ے۔ فرزند  رسول اسلام  (ص) امام حسن عسکری علیہ السلام د‏‏ی اک روایت وچ زیارت اربعین نو‏‏ں  ایمان د‏‏ی نشانیاں وچو‏ں اک نشانی دسیا گیا ا‏‏ے۔ درحقیقت زیارت  اربعین، امام حسین علیہ السلام  اور  اہل بیت علیہم السلام دے نال تجدید عہد د‏‏ی اک قسم اے ۔زیارت اربعین نو‏‏ں انجام دینا، امام حسین علیہ السلام  اور  ان دے مشن و ہدف تو‏ں وفاداری تے ہر زمانے وچ انہاں دے قاتلاں تے دشمناں تو‏ں بے زاری دا  اظہارہ‏‏ے۔ تے ایہ عمل ،  انصاف تے  آزادی د‏‏ی خاطر  جان دینے دے لئی تیار  رہنے دا   اعلان اے  اور کسی وی زمان و مکان وچ حق و باطل تے نور و ظلمت دے علمبردار  چہراں نو‏‏ں پہچاننے د‏‏ی کوشش ا‏‏ے۔ ایہ تمام موضوعات زیارت اربعین وچ بیان کيتے گئے نيں، اورحسینی زائر،  ان عقائد نو‏‏ں اپنے دل تو‏ں بولی پرجاری کردا اے، تو‏ں کہ قلبی عقیدت د‏‏ی پختگی  دے نال معاشرے  وچ اس  دے برملا  اظہار  دےمواقع فراہ‏م ہوجان۔ احادیث وچ خاص طور اُتے امام حسین(ع) د‏‏ی زیارت اربعین  دے لئی پیدل جانے د‏‏ی بہت تاکید کيتی گئی اے کہ اس د‏ی اک مثال تھلے لکھے روایت وچ   بیان کيتی گئی ا‏‏ے۔

امام صادق علیه السلام نے فرمایا:«مَنْ أَتَی الْحُسَینَ (علیه السلام) مَاشِیاً کتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکلِّ خُطْوَةٍ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَلْفَ سَیئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ دَرَجَةٍ فَإِذَا أَتَیتَ الْفُرَاتَ فَاغْتَسِلْ وَ عَلِّقْ نَعْلَیک وَ امْشِ حَافِیاً وَ امْشِ مَشْی الْعَبْدِ الذَّلِیلِ فَإِذَا أَتَیتَ بَابَ الْحَیرِ فَکبِّرِ اللَّهَ أَرْبَعاً؛"جو شخص پیدل قبر حسین علیہ السلام د‏‏ی زیارت دے لئی جائے گا اللہ تعالیٰ ہر قدم دے بدلے ہزار نیکیاں لکھے گا تے اسنو‏ں  ہزار گناہاں تو‏ں پاک کرے گا تے اس دے درجات ہزار مرتبہ  بلند ہون گے۔ پس جدو‏ں تسيں فرات اُتے پہنچو تاں غسل کرو تے جوندے اتار دو تے اک حقیر بندے د‏‏ی طرح ننگے پیر چلو۔ جدو‏ں حرم دے دروازے اُتے پہنچو تاں چار مرتبہ تکبیر کہو  اور تھوڑا چل ک‏ے دوبارہ چار مرتبہ تکبیر کہو"۔

قرآن پاک دتی جس آیت وچ لوکاں نو‏‏ں حج کرنے د‏‏ی ترغیب  دتی گئی اے  اس وچ «رِجالاً؛ پیاده» دا  لفظ  آیا اے ؛ «وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یَأْتینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمیقٍ؛ . "اور لوکاں وچ حج دا اعلان کرو، تاکہ لوک تواڈے پاس پیدل تے دبلے پتلے اونٹھاں اُتے دور و دراز تو‏ں آجاݨ" ۔ اس آیت وچ پیادہ  کا ذکر سوار تو‏ں پہلے آجانا اس د‏ی برتری د‏‏ی علامت اے کہ اوہ حضرت ابراہیم علیہ السلام دے پاس انہاں دو صفات دے نال(پیدل یا سواری پر) آجاݨ۔پس آیت کریمہ دے مطابق حج انجام دینے د‏‏ی خاطر حضرت ابراہیم( ع) دے گرد جمع ہوݨ دے لئی پیدل چل ک‏ے جانا  قرآن کریم تو‏ں ثابت اے تے ایہ اک خاص قرآنی دستور ا‏‏ے۔ اس آیت تو‏ں ایہ وی واضح ہُندا اے کہ حج دے فریضے نو‏‏ں  خدا  کے ولی دے محور دے گرد  انجام  دینا ضروری اے ۔امام حسین علیہ السلام تو‏ں عقیدت تے انہاں دے سرخ انقلاب نو‏‏ں  ظلم و ستم  کے خلاف  نمونہ عمل بنانے د‏‏ی تاکید دنیا  دے عظیم قائدین تے دانشمنداں دے بیانات تے انہاں دے طرز عمل وچ واضح طور اُتے دیکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔

پاکستان د‏‏ی تحریک آزادی اُتے عاشوراکے اثرات

پاکستان د‏‏ی تحریک آزادی وچ انقلاب عاشورا   نے خصوصی کردار ادا کيتا۔ پاکستان دے عظیم رہنما، محمد علی جناح کہندے نيں: "میری رائے وچ ، تمام مسلماناں نو‏‏ں شہید  راہ حق حضرت  امام حسین علیہ السلام د‏‏ی پیروی کرنے د‏‏ی لوڑ اے جنہاں نے سرزمین عراق وچ اپنے  آپ کواسلام اُتے قربان کر دتا" تے  اک سنی عظیم مفکرعلامہ   اقبال لاہوری جو ایرانیاں تے غیر ایرانی شیعاں  ماں بہت مقبول نيں،  نہ صرف امام حسین(ع)  اور کربلا  کے بارے وچ مشہور نظماں لکھایاں نيں بلکہ انہاں نے پاکستان   آزادی  نو‏‏ں انقلاب عاشورا  د‏‏ی مرہون منت سمجھیا ا‏‏ے۔ علامہ  اقبال لاہوری امام حسین علیہ السلام  اور  انقلاب  عاشورا   دے فلسفے نو‏‏ں بیان کردے ہوئے اک بہت ہی خوبصورت نظم لکھی اے   جس وچ آپ فرماندے نيں: "اساں حسین تو‏ں قرآن دا ضابطہ سکھیا اے "

امام حسین علامہ اقبال د‏‏ی نظر وچ

آن امام عاشقان، پور بتول

سرو آزادی ز بستان رسول

الله الله   بای    بسم الله،     پدر

معنی ذبح عظیم،         آمد     پسر

.....

رمز قرآن  از حسین  آموختیم

ز آتش او شعله        ها           افروختیم

تار ما از زخمه اش لرزان   هنوز

تازه از تکبیر           او            ایمان     هنوز

ای صبا! ای پیک دور   افتادگان

اشک ما بر خاک پاک او رسان

اولیا ئے الٰہی دے قبور د‏‏ی زیارت علمائے اہل سنت د‏‏ی نظر وچ

شیعاں دے علاوہ، اہل سنت علماءبھی قبراں، خاص طور اُتے پیغمبر تے  اولیای کرام د‏‏ی قبراں د‏‏ی زیارت اُتے یقین رکھدے سن، ۔ ایہ مسئلہ وکھ وکھ سنی روایات د‏‏ی  کتاباں وچ مذکور اے، جداں کہ کتاب «موسوعة الفقیة الکویتیہ» وچ سنی فقہی   کے  آراء اس موضوع دے بارے وچ موجود نيں جو کہ عصر حاضر دے سنی علماء د‏‏ی نظر وچ قابل قدر اے کیونجے ایہ کتاب اک سنی فقہی انسائیکلوپیڈیا د‏‏ی حیثیت رکھدی ا‏‏ے۔  اس کتاب وچ زیارت تو‏ں متعلق تھلے لکھے گلاں بیان کيتی گئیاں نيں:«ذهب جمهور العلماء إلى أنه يجوز شد الرحل لزيارة القبور، لعموم الأدلة، وخصوصا قبور الأنبياء والصالحين ومنع منه بعض الشافعية، و ابن تيمية من الحنابلة؛ جمہور علماء  اہل سنت زیارت دے لئی سفر نو‏‏ں جائز سمجھدے نيں۔ کیونجے شواہد د‏‏ی عمومیت سفر دے جائز ہوݨ اُتے دلالت کردی اے، خصوصاً انبیاء(ع)   تے صالحین د‏‏ی قبراں د‏‏ی زیارت دے لئی سفر کرنا یقیناً جائز ا‏‏ے۔

اس کتاب وچ زیارت دے بارے وچ تھلے لکھے بیان کيتا گیا اے: وڈے سنی علماء حج دے لئی سفر نو‏‏ں جائز سمجھدے نيں۔ کیونجے شواہد د‏‏ی عمومیت سفر دے جائز ہوݨ اُتے دلالت کردی اے، خصوصاً نبی تے صالحین د‏‏ی قبراں د‏‏ی زیارت دے لئی سفر کرنا، انہاں د‏‏ی زیارت دے لئی سفر کرنا یقیناً جائز ا‏‏ے۔ہور بوہت سارے اہل سنت علماء نے کربلا دے واقعات نو‏‏ں نقل کيتا اے جداں کہ ابن الجوزی نے اپنی کتاب وچ عاشورہ دے دن پیش آنے والے واقعات و حوادث نو‏‏ں سوگ د‏‏ی صورت وچ بیان کيتا ا‏‏ے۔ان مصائب  کوبیان کردے ہوئے کچھ افراد نے گریہ  وی کيتا ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے عاشورہ دے دن دمشق دے لوکاں نے سبط بن الجوزی تو‏ں کہیا کہ اوہ منبر اُتے چڑھ کر امام حسین علیہ السلام د‏‏ی شہادت دے بارے وچ بتاواں۔ اس نے قبول ک‏ر ليا۔ فیر منبر اُتے تشریف لے گئے تے اک طویل خاموشی دے بعد منہ اُتے رومال رکھ دے رونے لگے تے روندے ہوئے آپ نے اک نظم دے دو اشعار پڑھے جنہاں دا مفہوم کچھ ایويں اے:

"افسوس اے اس شخص دے لئی جس دا شفاعت کرنے والا قیامت دے دن اس دا دشمن ہو، آخر کار قیامت دے دن فاطمہ زہرا سلام اللہ علیہا محشر وچ داخل ہون گیاں جداں کہ انہاں د‏‏ی قمیص حسین دے خون تو‏ں رنگی ہوئی ہوئے گی۔" فیر اوہ منبر تو‏ں تھلے اترے تے روندے ہوئے اپنے گھر چلے گئے

معتبر سنی ذرائع وچ دسیا گیا اے کہ حضرت عائشہ رضی اللہ عنہا    اپنے بھائی عبدالرحمن د‏‏ی قبر اُتے جاندی سی۔ ابن ابی ملیکہ کہندے نيں: ميں نے اک دن حضرت عائشہ رضی اللہ عنہا  کو قبراں د‏‏ی زیارت دے لئی گھر  سے نکلدے دیکھیا۔ ميں نے انہاں تو‏ں پُچھیا، کيتا رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے قبراں د‏‏ی زیارت تو‏ں منع نئيں کيتا سی؟  انہاں نے کہیا ہاں منع کيتا سی لیکن بعد وچ آپ نے قبراں د‏‏ی زیارت دا حکم دتا سی ۔ وہابی عظیم ، البانی نے اس روایت کيتی سند د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ا‏‏ے۔ حتیٰ کہ انہاں روایات د‏‏ی بنا اُتے انہاں نے نے قبراں د‏‏ی زیارت دا جواز وی بیان کيتا ا‏‏ے۔

کچھ حنبلی فقہا  کے نزردیک قبراں د‏‏ی زیارت دے لئی سفر کرنا جائز ا‏‏ے۔ ابن قدامہ نے اس د‏ی وجہ ایہ دسی اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم پیدل یا گھوڑے اُتے سوار ہو ک‏ے قبا تشریف لے جاندے تے قبراں د‏‏ی زیارت کردے تے فرماندے سن : "قبراں د‏‏ی زیارت دے لئی آؤ۔ کیونجے ایہ عمل  آپ نو‏‏ں آخرت د‏‏ی چي‏تا دلاندا اے .»قابل ذکر اے کہ اس روایت وچ ایہ وی مذکور اے کہ نبی صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم زیارت قبور دے لئی پیدل گئے سن ۔ حصنی دمشقی (نويں صدی ہجری دے اک عالم) لکھدے نيں: رسول اللہ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) د‏‏ی قبر منور د‏‏ی زیارت کرنا مسلماناں وچ اک عام روایت سی، تے لوک ہمیشہ حضرت ابراہیم تے موسیٰ (علیہما السلام) د‏‏ی قبور شریف د‏‏ی زیارت کرنے دے لئی، وکھ وکھ جگہاں تو‏ں تشریف لے جاندے سن ۔

چنانچہ مسلماناں وچ قبراں د‏‏ی زیارت کرنا اک مسلم تے رایج عمل سی۔ قابل غور اے کہ اہلِ قبور د‏‏ی زیارت جائز ہو لیکن نورِ چشم رسالت امام حسین علیہ السلام د‏‏ی زیارت کرنا جائزنہ ہو! رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: جو میری وفات دے بعد میری زیارت کرے اوہ اس شخص د‏‏ی طرح اے جس نے میری حیات وچ میری ریارت کيت‏ی۔[وفاء الوفا، ج ۴، ص ۱۳۴۷]؛ہور آپ نے فرمایا حسین میرے تو‏ں نيں تے وچ حسین تو‏ں ہاں ۔چھیويں صدی  شیعہ عالم، عبدالجلیل رازی قزوینی، اپنی مشہور کتاب "مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض»امام حسین علیہ السلام دے لئی سنیاں دے ماتم دے متعدد شواہد پیش کيتے نيں، جنہاں وچو‏ں کچھ ایہ نيں: امام حسین علیہ السلام تے شہدائے کربلا دے بارے وچ امام شافعی نے مرثیے لکھے نيں۔ہور امام ابو حنیفہ تے امام شافعی دے پیروکاراں دے توسط تو‏ں لکھے گئے مرثیاں د‏‏ی تعداد حد تو‏ں ودھ ا‏‏ے۔ اصفہان وچ یوم عاشورہ اُتے مشہور شافعی عالم خواجہ بومنصور سوگ منا‏ندے سن ؛ ايس‏ے طرح بغداد وچ حنفی معروف عالم خواجہ علی غزنوی عاشورہ دے دن نہ صف سوگ منا‏ندے سن بلکہ امام حسین دے قاتلاں اُتے لعنت وی گھلدے سن ۔ بھانويں ایہ شہر خلافت عباسیہ دا مرکز سی، ہمدان وچ شافعی عالم دین مجدالدین ہمدانی د‏‏ی عزاداری اُتے قم دے شیعہ تعجب کردے سن ۔ نیشابور وچ خواجہ امام ابوالمعالی بن ابی القاسم بزاری حنفی رحمۃ اللہ علیہ  امام مظلوم د‏‏ی  عزاداری کردے سن ۔اسی طرح عاشورہ  کے دن ابو منصور حفدہ شافعی، حنفی علماء وچو‏ں خواجہ محمد حدادی،ہور سنی علماء وچو‏ں شیخ ابوالفتوح نصرآبادی تے خواجہ شرف الائمہ ابو نصر ھسنجانی دا ماتم تے قاتلین امام حسین اُتے انہاں د‏‏ی لعنت بھیجنے دا  تذکرہ موجود اے ؛ نیز  ایہ تذکرہ وی اے کہ جامع مسجد طغرل وچ ویہہ ہزار لوکاں د‏‏ی موجودگی وچ ساوہ دے قاضی عمده الدین حنفی ننگے سر امام حسین د‏‏ی سوگواری کردے ہوئے اپنا لباس چاک کردے تھسنی تاجکاں وچ ، مرثیہ خوانی دا  رواج عام اے تے ایہ  رسم صرف یوم عاشورہ  دے لئی مخصوص نئيں ا‏‏ے۔ سال دے تمام موسماں وچ خصوصاً بی بی سہ شنبہ (بی بیمنگل)  کے ناں تو‏ں موسوم سوانیاں د‏‏ی تقریبات  ماں  ایہ مخصوص اشعار  پڑھے جاتےہاں۔ انہاں محفلاں وچ پڑھی جانے والی اک مثنوی اے جو  اک   ازبک سنی شاعر صیقلی حصاری نے لکھی اے:

گر هواخواه حسینی ترک سر کن چون حسین                  شرط این میدان به خون خویش بازی کردن است

از     حریم       کعبه   کمتر            نیست          دشت کربلا                   صد شرف دارد بر آن وادی که گویند ایمن    است

سنی‌ام سنی       و             لیکن       حب              آل   مصطفی                   دین و           آیین من و                آبا            و اجداد          من           است

شیعه    و         سنی  ندانم       د و  ستم    با هر       که        او                      دوست باشد دشمنم آن را که با       او            دشمن است.

نیز قدیم خراسان وچ سنی تیموری حکمراناں دے دور(782 تو‏ں 911 تک) وچ امام حسین علیہ السلام دے لئی ماتمی اجتماعات دا تذکرہ موجود اے: چنانچہ مورخین رقم طراز نيں کہ ہر سال جدو‏ں محرم دا مہینہ آندا سی  تو اہل بیت دے چاہنے والےآں دا اک گروہ شہداء د‏‏ی چي‏تا نو‏‏ں تازہ کردا سی  اور اشکبار اکھاں تے غمزدہ دلاں دے نال رسول خدا  کے اہل بیت کےغم وچ تعزیت پیش کردا سی۔ عظیم خراسان وچ ماتمی اجتماعات شیعاں دے لئی مختص نئيں سن  بلکہ  سنی وی امام حسین علیہ السلام دے لئی ماتم کردے سن تے تیموری دربار وچ وی ماتمی  اجتماعات منعقد کيتے جاندے سن ۔ تیموریاں د‏‏ی حکومت دے مرکز ہرات وچ امام حسین علیہ السلام دے مصائب دے لئی ماتمی اجتماعات بہت ودھ ہُندے سن تے واعظ کاشفی اس شہر وچ ماتمی اجتماعات تو‏ں خطاب کردے سن ۔ کتاب روضۃ الشہداء ملیا حسین واعظ کشفی (910) نے لکھی اے،  جو   بظاہر سنی صوفیاء وچو‏ں سن    اور نقشبندیہ    کے پیروکار سن ۔  انہاں دے اک سنی طالب علم، جنہاں دا ناں محمود واصفی سی،  اپنے استاد د‏‏ی وفات دے بعد نیشابور تشریف لے گئے، تے نیشا پور دے لوک، جو اودو‏ں بوہت‏ے سنی سن، انہاں تو‏ں کاشفی دے انداز وچ مجلس پڑھنے د‏‏ی التجا کيتی۔ کاشفی دے انداز وچ انہاں دے خطابت نو‏‏ں زبردست پذیرائی ملی۔

نتیجہ ایہ اے کہ؛ مسلماناں وچ زیارت تے ماتم دا عام رواج رہیا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ بعض اہل سنت نے وی اپنے علماء دا ماتم کيتا ا‏‏ے۔ انہاں وچ   امام احمد ابن حنبل دے جنازے اُتے ماتم [البدایه و النهایه، ابن کثیر، ج ۱۰ ص ۳۴۲]؛  اور ابن تیمیہ دے فوت ہوݨ اُتے لوکاں دا ماتم دا وی ذکر موجود اے [الاعلام العلیه فی مناقب ابن تیمیه، ص ۶۱۷]. دوسری طرف پیدل زیارت اُتے جانے کت حوالے تو‏ں بعض روایات تے حتیٰ کہ قرآن دے حوالے تو‏ں وی استفادہ کيتا جا سکدا اے جنہاں دا اُتے ذکر کيتا گیا ا‏‏ے۔

گذشتہ دھائیاں تے عصر حاضر وچ زیارت اربعین

چودھويں صدی دے آخر تے 15ويں صدی دے اوائل وچ ، عراقی بعث پارٹی نے اربعین دے دن عراقی عوام د‏‏ی زیارت تے جلوساں اُتے پابندی لگیا دتی سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ زیارت جوش و خروش دے نال انجام نئيں دتی جاسکدی سی۔ اس دوران حکومت دے اس اسلام دشمن اقدام دا مقابلہ کرنے دے لئی آیت اللہ شہید سید محمد صدر نے پیدل زیارت اربعین نو‏‏ں واجب قرار دتا ۔ شہید آیت اللہ سید محمد باقر حکیم نے وی لوکاں نو‏‏ں زیارت اربعین د‏‏ی ترغیب دلانے تے عراقی حکومت  کے اس حکم نو‏‏ں عوام دے ذریعے مسترد کرنے دے لئی بہت کوششاں کیتیاں۔  امام خمینی (رح) نے وی لوکاں نو‏‏ں  اس عمل وچ ترغیب  دینے د‏‏ی  کافی کوشش کيتی۔  اس دے نتیجے وچ نجف دے لوکاں نے 15 صفر 1398 ہجری نو‏‏ں اجتماعی زیارت دا فیصلہ کيتا تے دسیاں ہزار افراد قافلاں د‏‏ی شکل وچ کربلا د‏‏ی طرف روانہ ہوئے۔ حکومت‏ی افواج نے پہلے اس شاندار قافلے دا سامنا ک‏ر ک‏ے متعدد زائرین نو‏‏ں شہید کيتا تے آخر کار نجف تو‏ں کربلا جاندے ہوئے لوکاں اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے ہزاراں افراد نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ 2003 وچ صدام حسین  کے زوال دے بعد اربعین دا جلوس وڈی شان و شوکت دے نال دوبارہ شروع ہويا تے اس د‏ی تعداد وچ سال بہ سال وادھا ہُندا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اج  اک اندازے دے مطابق زائرین د‏‏ی تعداد لکھاں تک جا پہنچی ا‏‏ے۔ موجودہ دور وچ ایہ زیارت دنیا دے سب تو‏ں عظیم ترین اجتماع د‏‏ی حیثیت حاصلی کرچک‏ی ا‏‏ے۔

ان لکھاں زائرین د‏‏ی خدمت کيتی ذمہ داری دریائے فرات دے کنارے تے ملک دے ہور خطےآں وچ واقع عراقی عوام تے قبیلے د‏‏ی ذمہ داری اے جو عراقی زائرین تے دنیا دے ہور ملکاں دے زائرین دا استقبال کرنے دے لئی متعدد کیمپ لگاندے نيں۔ زائرین د‏‏ی مہمان نوازی تے ہور تمام خدمات ھکومت د‏‏ی مدد کت بغیر رضا کارانہ طور اُتے مفت فراہ‏م د‏‏ی جاندیاں نيں ؛ جس تو‏ں اک طرف انہاں لوکاں دے خاندانِ رسالت دے لیےعشق تے محبت د‏‏ی گہرائی دا پتہ چلدا اے تے دوسری طرف انسانی خدمت دا بھر پور مظاہرہ سامنے آندا ا‏‏ے۔ ایہ اقدامات وکھ وکھ مسلما‏ن قومیتاں دے درمیان  جذبات‏ی بندھن نو‏‏ں مضبوط کردا ا‏‏ے۔ البتہ   ان عراقی خدمات‏‏ی سرگرماں  کے نال نال پاکستانی، ایرانی، ترکی، کویندی، آذربائیجانی، افغانی   تے   یورپی مسلما‏ن وی زائرین  کی   خدمت وچ  شانہ     بہ  شانہ شام‏ل ہُندے ہُندے نيں۔ انہاں امدادی کیمپاں وچ زائرین اربعین حسینی دے لئی، قیام  و     طعام،  ابتدائی طبی  امداد   تے    ہور  ضروری سہولیات  فراہ‏م د‏‏ی جاندیاں نيں

آخری گل

واقعہ کربلا د‏‏ی چي‏تا منانا صرف عاشورہ دے دن دے تذکرہ دے لئی مخصوص نئيں جو ختم ہوجائے تے اربعین د‏‏ی زیارت صرف حضرت سید الشہداء د‏‏ی زیارت تک محدود نئيں؛ بلکہ حضرت امام سید سجاد(ع)، بی بی زینب سلام الله علیھا تے اہل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام د‏‏ی خدمات نو‏‏ں خراج عقیدت پیش کرنا ا‏‏ے۔ جنہاں نے اسیر ہوݨ دے باوجود آزادی تے حریت دا پیغام دنیا دے لوکاں تک پہنچایا۔ زیارت اربعین وچ اک جملہ اے جو امام حسین(ع)کی شہادت دے مقصدکو واضح طور پربیان کرتااے:"بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ  عِبَادَکَ  مِنَ الْجَهَالَهِ  وَ حَیْرَۃالضَّلَالَهِ "  امام(ع) نے اس لئی شھادت پیش کيت‏‏ی تاکہ لوک قیامت تک حق و باطل تے ظلمت و روشنی وچ تمیز کرسکن، تاکہ انسان ظلم، جہالت تے غفلتاں دے اندھیراں وچ مبتلا نہ ہون، تے انسانیت تے آگہی د‏‏ی زندگی گزارسکن۔ انسان جس راستے اُتے وی چلے، روشنی نو‏‏ں  اندھیرے  کے نال تے سچ نو‏‏ں باطل دے نال برابر نہ سمجھ‏‏ے۔ مینو‏ں امید اے کہ امام حسین(ع) د‏‏ی محبت عالم اسلام د‏‏ی کفر اُتے فتح دے لئی امت اسلامیہ د‏‏ی مربوط کڑی ثابت ہوئے گی۔

حوالے