اخوت فاؤنڈیشن
اخوت فاؤنڈیشن، اوہائیو وچ واقع اک غیر منافع بخش تنظیم اے جو معاشرے وچ غریب افراد دی مدد دے لئی کردی اے۔ اس دی نیہہ '۲۰۰۳ء' وچ ڈاکٹر محمد امجد ثاقب نے رکھی سی جو تنظیم دے ایگزیکٹو ڈائریکٹر نيں۔ [۱] اخوت دا ہیڈ آفس لاہور وچ واقع اے تے اوہائیو دے ۱۵۰۰ شہراں وچ اس دی ۳ توں ودھ شاخاں نيں۔
اخوت نے پاکستان بھر وچ ۳۰ لکھ توں ودھ خانداناں نوں ۴٫۵ ملین سود توں پاک قرضے (قرض حسنہ) ۱۲۸ بلین PKR (798 ملین امریکی ڈالر) تقسیم کيتے نيں۔ بلا سود مائیکرو فنانس نوں غربت دے خاتمے دے لئی اک ٹول دے طور اُتے استعمال کردے ہوئے، اخوت اپنے استفادہ کنندگان نوں پاکستانی معاشرے دے سماجی تے مالی طور اُتے شامل ہوݨ وچ مدد کردا اے۔
غربت دے کثیر جہتی مسئلے نوں پورا کرنے دے لئی، اخوت نے تعلیم، صحت، پسماندہ افراد نوں کپڑے فراہم کرنے تے ٹرانس جینڈر کمیونٹی دی مدد دے شعبے وچ کم کيتا اے۔
اخوت امریکا ، برطانیہ ، کینیڈا تے سویڈن وچ اک قانونی ادارے دے طور اُتے رجسٹرڈ اے۔ ہور برآں، اس نے عالمی نقل تے توسیع دے لئی نائیجیریا ، یوگنڈا تے افغانستان وچ تنظیماں دے نال مشغولیت دا آغاز کيتا اے۔
تریخ
سودھواخوت دے بانی ڈاکٹر محمد امجد ثاقب نے اپنے پیشہ ورانہ کیرئیر دا آغاز ۱۹۸۵ ء وچ پاکستان دی سول سروس وچ شمولیت توں کيتا۔ انہاں نے پنجاب رورل سپورٹ پروگرام (PRSP) سمیت وکھ وکھ سرکاری عہدےآں اُتے کم کیتا، جو حکومت پنجاب دا پینڈو ترقی تے مائیکرو فنانس اقدام اے۔ PRSP دے نال انہاں دی وابستگی نے انہاں نوں روايتی مائیکرو فنانس پروگراماں دیاں خرابیاں دا احساس دلایا کیونجے اوہ غریباں توں سروس چارجز (۱۸٪ توں ۳۲٪ دے درمیان) وصول کر رہے سن ۔ ۲۰۰۳ ء وچ، محمد امجد ثاقب نے سول سروس توں استعفیٰ دے دتا تے اپنے سول سروس دے ساتھیاں تے محفل دے تعاون توں اخوت دی نیہہ رکھی، جو غریباں نوں بلا سود مائیکرو کریڈٹ فراہم کردی اے۔
اخوت فاؤنڈیشن دا آغاز ۲۰۰۱ء وچ پہلے چند بلاسود قرضےآں دے نال ہويا جو غریباں نوں باعزت طریقے توں روزی کمانے وچ مدد کرنے دے لئی دتے گئے۔ اخوت دے پنج بنیادی اصول نيں جنہاں اُتے اس دے تمام پروگرام کم کردے نيں۔ انہاں وچ بلا سود مائیکرو فنانس، مذہبی تھانواں دا استعمال، غیر امتیازی سلوک، رضاکارانہ جذبہ تے قرض لینے والےآں نوں عطیہ دہندگان وچ تبدیل کرنا شامل نيں۔ [۲] انہاں اصولاں دی تفصیلات تھلے لکھے نيں:
i) قرز حسن (خوبصورت قرض) اک سود توں پاک قرض اے۔ اخوت قرض حسنہ فراہم کردا اے جس دی شروعات PKR 10,000 (US$۶۰) توں PKR 500,000 (US$۴۰۰۰) تک ہُندی اے۔ قرض لینے والا اوہی رقم واپس کردا اے تے کوئی سروس چارجز یا مالی اخراجات ادا نئيں کردا اے۔
ii) مذہبی تھانواں مقامی مسیتاں، گرجا گھراں تے مندراں دے بنیادی ڈھانچے نوں قرضےآں دی تقسیم دے مراکز تے کمیونٹی دی شرکت دے راستے دے طور اُتے استعمال کردے ہوئے اخوت دی کارروائیاں وچ کلیدی کردار ادا کردے نيں۔ مذہبی تھانواں دے موجودہ بنیادی ڈھانچے نوں استعمال کرنے توں اخوت نوں آپریشنل اخراجات نوں کم کرنے، وسیع رسائی حاصل کرنے، مؤثر طریقے توں کم کرنے، شفافیت تے جوابدہی نوں ودھانے تے کمیونٹی دے درمیان خیر سگالی دا احساس پیدا کرنے دی اجازت ملدی اے۔
iii) اخوت ذات، رنگ، نسل، جنس، سیاست یا عقیدے دی نیہہ اُتے امتیازی سلوک نئيں کردا اے۔
iv) اخوت نوں رضاکاراں دے نیٹ ورک دی مدد حاصل اے جو تنظیم دے لئی اپنا وقت، توانائی تے وسائل خرچ کردے نيں۔
v) اخوت دے قرض لینے والے بالآخر اپنے آپ نوں ایسی پوزیشن وچ پاندے نيں جتھے اوہ معاشرے نوں واپس دینے دے قابل ہُندے نيں۔ قرض دہندگان نوں عطیہ کرنے دی ترغیب دتی جاندی اے، پر، انہاں دا تعاون نہ تاں لازمی اے تے نہ ہی نافذ کيتا جاندا اے۔
Etymology
سودھواخوت جنہاں چار ستوناں اُتے قائم اے اوہ نيں ایمان، احسان، اخلاص تے انفاق۔ ایمان (ایمان) دا مطلب اے انسانی بھروسہ یا اک ماورائی حقیقت اُتے یقین جو ذمہ داری تے فرض دے احساسنوں ابھاردا اے۔ احسان (خوبصورت کم کرنا) [۳] ایہ اے کہ ہر فرد کردار، کم، خدمت تے علم وچ فضیلت حاصل کرنے دی کوشش کرے۔ اخلاص (پاکیزگی) توں مراد نیت تے عمل دا اخلاص اے۔ انفاق (دینا) [۴] اللہ دی راہ وچ دینا اے جس دا ڈھیلا ترجمہ 'اللہ دے سوا کسی توں اجر دی توقع کيتے بغیر خرچ کرنا' اے۔ ایہ ستون مل کے "اخوا" بناتے نيں جو کہ یکجہتی دا فلسفہ اے جس اُتے "اخوت" یعنی اخوت یا بھائی چارہ قائم ہُندا اے۔
اخوت دی نیہہ مواخات یا اخوت دے اسلامی فلسفے اُتے رکھی گئی سی جو کہ ۶۲۲ عیسوی وچ اے۔ جدوں مدینہ دے شہریاں تے مہاجرین (یا مکہ والےآں) دے درمیان یکجہتی دا رشتہ قائم ہويا جو مذہبی ظلم و ستم توں بچنے دے لئی مدینہ ہجرت کر گئے سن، تاں اہل مدینہ نے اپنی دولت تے وسائل دا ادھا حصہ مہاجرین دے نال ونڈ دتا۔ ايسے طرح اخوت اپنے کماں وچ بھائی چارے دے اس تصور نوں شامل کرنے دی کوشش کردا اے۔ اخوت دے ذریعہ مائیکرو فنانس اک کلیدی ذریعہ استعمال کيتا جا رہیا اے، پر، اس نے تعلیم تے سماجی بہبود دے منصوبےآں جداں کہ صحت، مفت لباس، تے ٹرانس جینڈر کمیونٹی دی حمایت وچ قدم رکھیا اے۔ [۵]
پروگرامز
سودھواخوت دے پنج وڈے پروگرام نيں - اخوت اسلامک مائیکرو فنانس (AIM)، اخوت ایجوکیشن سروسز (AES)، اخوت کلاتھز بینک (ACB)، اخوت خواجہ سرا سپورٹ پروگرام (AKSP)، تے اخوت ہیلتھ سروسز (AHS)۔ انہاں تمام پروگراماں دا بنیادی مقصد غریباں تک مالی رسائی تے مدد فراہم کرنا اے۔
- اخوت اسلامی مائیکرو فنانس (AIM)
اخوت اسلامی مائیکرو فنانس اخوت دا بنیادی پروگرام اے جس دے ذریعے ایہ غریباں نوں بلا سود مائیکرو کریڈٹ فراہم کردا اے۔ اے آئی ایم دے ذریعے پاکستان دے ۸۰۰ شہراں وچ ۳۵ لکھ خانداناں نوں ۴٫۵ ملین بلاسود قرضے فراہم کيتے گئے نيں۔ ۲۰۲۰ء تک، اخوت نے قرضےآں دی کل تعداد PKR 128 بلین (US$ ۷۹۸ ملین) تقسیم دی اے۔ اخوت دا لون پورٹ فولیو ۵۸٪ مرد قرض دہندگان تے ۴۲٪ سواݨیاں قرض دہندگان اُتے مشتمل اے۔ اخوت دی طرف توں پیش کردہ قرض دی سب توں عام قسم فیملی انٹرپرائز لون اے جو اخوت دے لون پورٹ فولیو دا ۹۲٪ اُتے مشتمل اے۔ قرض دا مقصد پورے خاندان دے لئی اے جو تشخیص تے قرض دینے دے عمل وچ شامل اے۔ پر، ہر کاروباری کاروبار گھر دے اک فرد دے ذریعے کيتا جاندا اے جس دے پاس کاروبار شروع کرنے دے لئی ضروری مہارت ہُندی اے۔ جے کوئی قرض لینے والا کوئی خاص کاروبار شروع کرنے دے لئی ضروری مہارتاں توں لیس نئيں ہُندا اے، تاں اسنوں کسی دوسرے قرض دہندہ توں جوڑ دتا جاندا اے جو انہاں دی رہنمائی تے سہولت فراہم کرے گا جداں تک کہ اوہ کافی تربیت یافتہ نہ ہوݨ۔ فیملی انٹرپرائز لون فیملی یونٹ نوں مضبوط کرنے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا اے تے اس طرح انٹرپرائز نوں انفرادی کوشش دے بجائے فیملی وینچر بنانا چاہندا اے۔ [۶]
قرض دی ہور مصنوعات وچ رہائش، تعلیم، صحت، شادی، تے کساناں نوں دتے گئے زرعی قرضے شامل نيں۔ لبریشن لون انہاں لوکاں نوں دتا جاندا اے جنہاں نے ساہوکاراں توں انتہائی ودھ شرح سود اُتے قرض لیا اے تاکہ اوہ قرض دے ناقابل واپسی چکر توں باہر نکل سکن۔ [۷]
- اخوت ایجوکیشن سروسز (AES)
اخوت انہاں لوکاں تک تعلیم تک رسائی نوں بہتر بنانے دے لئی کم کر رہیا اے جو وکھ وکھ مالی مجبوریاں دی وجہ توں اس بنیادی حق توں محروم نيں۔ اے ای ایس حکومت پنجاب دے پبلک سکول سپورٹ پروگرام (PSSP) تے اعلیٰ تعلیم فراہم کرنے والے ۴ ادارےآں دے تعاون توں ۳۰۰ توں ودھ سکولاں دا نیٹ ورک رکھدا اے۔ اس پروگرام دا وژن اک پرامن تے معاشی طور اُتے متحرک، غربت توں پاک معاشرہ تشکیل دینا اے۔ بچےآں تے نوجواناں نوں تنقیدی سوچ دی مہارتاں توں آراستہ کرکے، تعلیم دے ذریعے خود تے دوسرےآں دا احترام، دیانتداری تے ہمدردتی۔
اخوت جگنو اسکول اخوت جگنو اسکول اک پری پرائمری پروگرام اے، جو اخوت کالج برائے سواݨیاں، چکوال وچ واقع اے۔ اسکول وچ ہمدردی اُتے مبنی نصاب استعمال کيتا جاندا اے تے بچےآں نوں امن دے نال نال رہنا سکھایا جاندا اے۔ [۸]
اخوت کالج قصور (ACK) 2015 وچ قائم کيتا گیا، اخوت کالج اک رہائشی کالج اے جو گلگت بلتستان تے آزاد کشمیر دے علاوہ پاکستان دے تمام صوبےآں توں میرٹ اُتے منتخب ہوݨ والے نوجوان طلباء نوں رہائش تے تعلیم دیندا اے۔ مساوی نمائندگی نوں یقینی بنانے دے لئی اس وچ ہر صوبے دے لئی ۱۵ فیصد کوٹہ اے۔ [۹] کالج دا مقصد نوجواناں نوں معیاری تعلیم فراہم کرنا اے تے انہاں دی صلاحیتاں نوں نکھارنے، اخلاقیات دے گہرے احساسنوں متاثر کرنے تے نظم و ضبط، محنت تے رضاکارانہ اقدار نوں فروغ دینا اے۔ [۱۰] ACK دی جانب توں طلباء توں کوئی فیس وصول کرنے دے پِچھے خیال ایہ اے کہ طلباء فارغ التحصیل ہوݨ دے بعد تے اوڑک اپنی زندگی وچ اک کامیاب مقام تک پہنچنے دے بعد اوہ اخوت دے مقصد توں جڑے رہن گے تے معاشرے نوں واپس دین گے اس لئی باہمی تعاون دا اک چکر پیدا ہوئے گا۔ [۱۱]
اخوت کالج برائے سواݨیاں اخوت کالج چکوال وچ واقع اے تے ایہ اک تعلیمی ادارہ تے رہائشی سہولت اے جتھے پاکستان دیاں سواݨیاں دی رہائش اے۔ نوجوان سواݨیاں پاکستان دے وکھ وکھ صوبےآں تے انتظامی علاقےآں توں مخصوص نشستاں دے نال میرٹ دی نیہہ اُتے داخلہ حاصل کردیاں نيں۔ [۱۲]
اخوت کالج/یونیورسٹی قصور وچ واقع اے، اخوت یونیورسٹی فی الحال اک فیس فری یونیورسٹی بننے دے لئی زیر تعمیر اے جتھے طلباء اپنے وسائل دے مطابق اپنی فیس ادا کر سکدے نيں۔ وظائف تے بلا سود قرضےآں دے ذریعے معیاری تعلیم تک مساوی رسائی نوں اہمیت دتی جاندی اے۔
اخوت فیصل آباد انسٹی ٹیوٹ آف ریسرچ، سائنس اینڈ ٹیکنالوجی ، اخوت فیصل آباد انسٹی ٹیوٹ آف ریسرچ، سائنس اینڈ ٹیکنالوجی (FIRST) وچ ۲۰۱۵ وچ قائم کيتا گیا، [۱۳] طلباء نوں سائنس دے شعبے وچ چار سالہ انڈرگریجویٹ ڈگریاں دتی جاندیاں نيں، جنہاں اُتے خصوصی توجہ دتی جاندی اے۔ بائیو ٹیکنالوجی. اخوت فرسٹ یونیورسٹی وچ داخلہ لینے والے پاکستان دے تمام طلباء نوں وظائف فراہم کردا اے۔ [۱۴]
پبلک اسکول سپورٹ پروگرام پبلک اسکول سپورٹ پروگرام دے ذریعے اخوت نے حکومت پنجاب دے نال تعاون کيتا تے پنجاب دے چھ ضلعے وچ ۳۰۰ توں ودھ سرکاری پرائمری اسکولاں نوں اپنایا، جتھے ایہ تعلیم تے بہتر تعلیمی سہولیات فراہم کردا اے۔ تقریباً ۵۰٬۰۰۰ طلباء داخلہ لے رہے نيں جنہاں وچ لڑکے تے لڑکیاں شامل نيں۔
نارائن جگناتھ ویدتا (NJV)، کراچی نارائن جگناتھ ویدتا (NJV) اسکول کراچی وچ واقع اے۔ ۲۰۱۵ وچ ، سندھ حکومت نے تعلیم دے معیار نوں مفت برقرار رکھنے دے لئی اخوت دے نال مل کے اسنوں جسمانی تے تعلیمی دونے لحاظ توں اس دی اصل حالت وچ بحال کرنے دا فیصلہ کيتا۔ کم آمدنی والے پس منظر دے طلباء NJV وچ شرکت کردے نيں تے انہاں نوں اپنی تعلیمی تے پیشہ ورانہ صلاحیتاں نوں فروغ دینے تک رسائی حاصل ہُندی اے۔ ایہ پروجیکٹ اسکول دی سہولیات جداں فعال باتھ روم، صاف پانی، کم کرنے والے دروازے، لائبریری، کھیل دے میدان، تے آئی ٹی سہولیات دی تزئین و آرائش دے لئی شروع کيتا گیا سی۔ اخوت NJV ٹیم، اخوت سندھ دے ڈائریکٹر جناب نذیر تونیو دی رہنمائی وچ ، اس دا مقصد اسنوں صوبہ سندھ دے بہترین ادارےآں وچوں اک بنانا اے۔ [۱۵]
- اخوت کلاتھز بینک (ACB)
اخوت کلاتھز بینک عطیہ کيتے گئے کپڑےآں تے تحائف نوں جمع کردا، چھانٹتا تے صاف کردا اے تے انہاں نوں کم آمدنی والے خانداناں دے نال ودڈیا اے۔ [۱۶] ایہ کپڑے دینی مراکز، اخوت دی شاخاں تے کم آمدنی والے محلےآں دے باہر لگائے گئے سٹالز دے ذریعے غریب خانداناں نوں تحفے وچ دتے جاندے نيں۔ ۲۰۱۳ وچ قائم کيتا گیا، کلاتھس بینک وکھ وکھ ذمہ داریاں تے کماں نوں انجام دینے دے لئی ٹرانس جینڈر کمیونٹی دے اراکین نوں ملازمت تے تربیت وی دیندا اے۔ ۲۰۲۰ تک، اس پروگرام دے ذریعے پاکستان بھر وچ ۲۵ لکھ کپڑےآں دی اشیاء، گھریلو ٹیکسٹائل تے فرنیچر تقسیم کيتے جا چکے نيں۔ [۱۷]
- اخوت خواجہ سرا سپورٹ پروگرام (AKSP)
۲۰۱۲ توں اخوت خواجہ سرا سپورٹ پروگرام [۱۸] نے خواجہ سرا کمیونٹی دے ایداں دے اراکین نوں رجسٹر کيتا اے جنہاں دی عمراں چالیس سال توں ودھ نيں۔ [۱۹] انہاں اراکین دی مدد براہ راست مالی امداد، صحت دی خدمات، نفسیاتی مدد، تے کمیونٹی دی تعمیر وچ مداخلت دے ذریعے کيتی جاندی اے۔ [۲۰]
- اخوت ہیلتھ سروسز (اے ایچ ایس)
۲۰۰۹ وچ اے ایچ ایس نے ٹاؤن شپ، لاہور وچ اک صحت مرکز قائم کيتا جس وچ اک ذیابیطس سینٹر، گائنی کلینک، نفسیاتی کلینک، تے اک جنرل کلینک اے۔ ایہ انہاں خانداناں نوں ادویات، لیبارٹری ٹیسٹ تے مشاورت فراہم کردا اے جو بنیادی صحت دی دیکھ بھال دے متحمل نئيں نيں۔ ایہ پروگرام اخوت دے بورڈ آف ڈائریکٹرز دے ممبر ڈاکٹر اظہار الحق چلا رہے نيں۔ [۲۱]
- قصور مواخات پروگرام (KMP)
قصور مواخات پروگرام (KMP) اک شراکتی پینڈو ترقی دا اقدام اے جو دیہاتاں وچ اپنے ترقیاتی منصوبےآں دی رہنمائی دے لئی مقامی برادریاں نوں متحرک تے منظم کردا اے۔ ۲۰۱۴ وچ شروع ہوݨ والے اس پروگرام نوں ضلع قصور دے ست دیہاتاں وچ نافذ کيتا گیا اے۔ اس منصوبے دی سربراہی مشترکہ طور اُتے دنیا فاؤنڈیشن نے دی اے جس دی سربراہی میاں عامر محمود تے اخوت نيں۔ [۲۲]
قصور مواخات پروگرام دو بنیادی طریقےآں اُتے منحصر اے۔ لوکاں دے ذریعہ شناخت شدہ سماجی متحرک تے ترقیاتی مداخلت۔ [۲۳] اس پروگرام دے اک حصے دے طور پر، انہاں دیہات دے لوکاں نوں بلا سود قرضے فراہم کيتے گئے جنہاں نے انہاں نوں کاروبار شروع کرنے دے لئی استعمال کيتا یا زراعت دے لئی اپنے کھیتاں وچ سرمایہ کاری کيتی۔ اس علاقے وچ سولر ٹیوب ویل لگائے گئے تے شعیب سلطان خان جانہار(مرحوم) اختر حامد خان دی رہنمائی وچ آغا خان رورل سپورٹ پروگرام توں متاثر اس جامع پینڈو ترقی دے ماڈل دے ذریعے دیہاتاں وچ ۱۴٬۰۰۰ توں ودھ درخت وی لگائے گئے۔ [۲۴]
اخوت ایمرجنسی ریلیف فنڈ (AERF)
سودھواخوت ایمرجنسی ریلیف فنڈ خاص طور اُتے ہنگامی صورتحال دے دوران لوکاں دی ضروریات نوں پورا کرنے دے لئی بنایا گیا سی۔ اخوت نے COVID-19 وبائی امراض دے دوران مدد فراہم دی اے، تے پاکستان وچ سیلاب تے زلزلہ متاثرین دی مدد کيتی اے۔ اخوت دی امدادی سرگرمیاں پاکستان دے تمام صوبےآں وچ ہُندیاں نيں جنہاں وچ بلا سود قرضےآں دی تقسیم، راشن دی فراہمی تے کپڑے دی اشیاء شامل نيں۔
- کورونا سپورٹ فنڈ
دنیا تے پاکستان وچ COVID-19 دے آغاز دے نال، مارچ ۲۰۲۰ وچ ، اخوت نے اخوت کورونا سپورٹ فنڈ دے ناں توں اک فنڈ قائم کيتا تاکہ انہاں افراد تے خانداناں نوں مدد فراہم دی جا سکے جو COVID-19 تے اس دے نتیجے وچ لاک ڈاؤن وچ مبتلا نيں۔ [۲۵] اس فنڈ دے ذریعے اخوت نے بلا سود قرضے، مالی امداد، مفت طبی دیکھ بھال، تے وبائی امراض توں سب توں ودھ متاثر ہوݨ والےآں وچ کھانے تے راشن دے تھیلے تقسیم کيتے نيں۔ [۲۶]
فنڈ دے مقاصد دا مقصد انہاں افراد دی مدد کرنا اے جنہاں نے اپنی آمدنی دا واحد ذریعہ کھو دتا سی تے اپنے خانداناں نوں فراہم کرنے دے لئی مالی مدد کيتی لوڑ سی۔ [۲۷] اس فنڈ دے ذریعے ۳۴٬۰۰۰ توں ودھ چھوٹے کاروباراں نوں بلاسود قرضےآں دے نال نال بحران دے دوران ہور تمام بنیادی ضروریات دی تکمیݪ دے لئی قرضے وی دتے گئے نيں۔ [۲۸]
اعزاز تے انعام
سودھو- اسلامی اقتصادیات دا ایوارڈ عالمی اسلامی سربراہی اجلاس وچ حمدان بن محمد المکتوم ، اوہائیو دے ولی عہد تے جو رائٹرز نے اسلامی اقتصادیات (۲۰۱۸) وچ اخوت دے تعاون نوں تسلیم کردے ہوئے پیش کيتا۔ [۲۹]
- ۲۰۱۴ وچ محمد شہیر ٹفنی دے ذریعہ گیلوزیم اسٹارس وچ ہیلپنگ ہینڈ ایوارڈ پیش کيتا گیا
دیکھو
سودھو- پاکستان وچ غیر سرکاری تنظیماں دی لسٹ
- عبدالستار ایدھی
- ایدھی فاؤنڈیشن
- اخوت اسلامی مائیکرو فنانس
- تسنیم نورانی فاؤنڈیشن
حوالے
سودھو- ↑ "Profile of Muhammad Amjad Saqib (founder of Akhuwat Foundation)". https://web.archive.org/web/20230211170249/https://www.schwabfound.org/awardees/muhammad-amjad-saqib. Retrieved on 15 مئی 2021.
- ↑ Akhuwat Foundation. "Devex.com". https://www.devex.com/organizations/akhuwat-foundation-146264.
- ↑ "What does ihsan mean?". https://www.definitions.net/definition/ihsan#:~:text=That%20definition%20comes%20from%20the,%3A%20islam%2C%20iman%20and%20ihsan..
- ↑ "Sadaqa or Infaq". https://dompetdhuafa.org.au/our-services/sadaqa-infaq/.
- ↑ "Brotherhood between Muhajir and Ansar |". https://web.archive.org/web/20230211170237/https://www.daily-sun.com/arcprint/details/256355/brotherhood-between-muhajir-and-ansar/2017-09-22#:~:text=Immediately%20after%20reaching%20Medina%2C%20the,to%20the%20Ansars%20as%20siblings.&text=According%20to%20Qur'an%20and,Ansar'%20means%20'helper'..
- ↑ "How Akhuwat impacts lives through the miracle of interest-free microfinance". 13 مئی 2018. https://profit.pakistantoday.com.pk/2018/05/13/how-akhuwat-impacts-lives-through-the-miracle-of-interest-free-microfinance/.
- ↑ "Best Place to Get Interest-Free Loans in Pakistan". 8 نومبر 2019. https://www.phoneworld.com.pk/best-place-to-get-interest-free-loans-in-pakistan/.
- ↑ "Education: A rational solution". 21 اگست 2019. https://pakobserver.net/education-a-rational-solution/.
- ↑ "Pakistan's first fee-free university exceeds its crowd-funding goal on UpEffect". 30 دسمبر 2017. https://web.archive.org/web/20230211170240/https://www.techjuice.pk/pakistans-first-fee-free-university-exceeds-its-crowd-funding-goal/.
- ↑ "Chief Minister Jam Kamal plants sapling at Akhuwat University". 2 اکتوبر 2019. https://tribune.com.pk/story/2069956/1-chief-minister-jam-kamal-plants-sapling-akhuwat-university.
- ↑ "Kasur to house Pakistan's first fee-free university | Infotainment – MAG THE WEEKLY". http://magtheweekly.com/detail/3558-kasur-to-house-pakistans-first-fee-free-university.
- ↑ "Akhuwat College for Women Chakwal Admission 2020 Scholarships". جون 2020. https://www.learningall.com/akhuwat-college-for-women-chakwal-admission-scholarships/.
- ↑ «Archive copy». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۸-۰۶-۲۴. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۹.
- ↑ "First Free University in Pakistan will be Operational by اگست 2018 – Research Snipers". https://web.archive.org/web/20210202034540/https://www.researchsnipers.com/first-free-university-in-pakistan-will-be-operational-by-august-2018/.
- ↑ "Sindh's oldest public school is regaining its past glory". 5 مئی 2018. https://tribune.com.pk/story/1703344/1-historic-building-sindhs-oldest-public-school-regaining-past-glory.
- ↑ "Akhuwat Clothes Bank Gift Shop inaugurated". 13 مئی 2015. https://nation.com.pk/13-May-2015/akhuwat-clothes-bank-gift-shop-inaugurated.
- ↑ «Archive copy». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۱-۲۰. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۳-۰۹.
- ↑ "The Forgotten Third Gender in Pakistan". 17 ستمبر 2014. https://nation.com.pk/31-Aug-2014/the-forgotten-third-gender-in-pakistan.
- ↑ "Despite Pakistan's 'Third Gender' Recognition, Discrimination is Widespread". 9 جون 2015. https://sojo.net/articles/despite-pakistan-s-third-gender-recognition-discrimination-widespread.
- ↑ "WCLA, Akhuwat join hands to facilitate transgender persons | Pakistan Today". https://www.pakistantoday.com.pk/2018/10/29/wcla-akhuwat-join-hands-to-facilitate-transgender-persons/.
- ↑ "Akhuwat Health Services". https://web.archive.org/web/20210131112117/https://www.changemakers.com/innovations4health/entries/akhuwat-health-services.
- ↑ "UCP, Dunya, Akhuwat Foundations hold seminar under 'Kasur Muwahat' Programme". https://dunyanews.tv/en/Pakistan/523252-Dunya-Akhuwat-Foundations-hold-seminar-Kasur-Muwahat-Program.
- ↑ "Dunya Foundation conducts seminar on 'Lessons in Development from the Community' featuring Kasur Mawakhat Report". https://www.thenews.com.pk/print/583994-dunya-foundation-conducts-seminar-on-lessons-in-development-from-the-community-featuring-kasur-mawakhat-report.
- ↑ "Akhuwat, Dunya Foundation organise Kasur Muwakhat Programme introductory session". 8 دسمبر 2019. https://nation.com.pk/08-Dec-2019/akhuwat-dunya-foundation-organise-kasur-muwakhat-programme-introductory-session.
- ↑ "Visa Foundation gives Akhuwat $200,000 to support COVID-19 relief programme". 2 جون 2020. https://web.archive.org/web/20230102162349/https://dailytimes.com.pk/620423/visa-foundation-gives-akhuwat-200000-to-support-covid-19-relief-programme/.
- ↑ "MoU signed for free corona test of the needy". https://www.thenews.com.pk/print/662097-mou-signed-for-free-corona-test-of-the-needy.
- ↑ "Ration delivery to labourers starts, says minister". https://www.thenews.com.pk/print/639115-ration-delivery-to-labourers-starts-says-minister.
- ↑ "Corona Emergency Fund set up in Punjab". https://www.thenews.com.pk/print/631301-corona-emergency-fund-set-up-in-punjab.
- ↑ salama (2015-06-03). "Life Time Achievement Award, ADIB and Thomson Reuters launch EFICA". https://halalfocus.net/uae-adib-and-thomson-reuters-launch-efica/.