اخروی جسم

اخروی جسم یا برزخی جسم یا مثالی جسم، اوہ جسم اے کہ موت دے بعد انسان د‏‏ی روح (عالم برزخ وچ ) اس وچ منتقل ہو جائے گی تے اس دے نال عذاب وچ یا نعمتاں وچ ہوئے گی. ایہ مادی جسم تے خصوصیات جداں رنگ، وزن تے ابعاد دا حامل نئيں اے . البتہ بعض معتقد نيں کہ روح موت دے بعد دوبارہ بدن دے نال ملحق ہو جاندی اے تے انسان اپنے دنیائی جسم دے نال برزخ وچ داخل ہُندا اے .

اخروی جسم دے متعلق نظریے

انسان روح تے خاکی بدن تو‏ں مرکب اک موجود اے . انسان د‏‏ی روح موت دے بعد اخروی جسم وچ داخل ہو جائے گی. اخروی جسم کیواں دا اے اس دے بارے وچ مختلف نظریے بیان ہوئے نيں. اسلامی محققاں نے، تحقیق و کوشش تے شبہات نو‏‏ں دور کرنے دے بعد، اک یا چند نظر نو‏‏ں صحیح کہیا اے . جنہاں وچو‏ں اہ‏م نظریے تھلے لکھے نيں:

مثالی بدن

مشہور قول دے مطابق، موت دے بعد انسان د‏‏ی روح مثالی جسم وچ قرار دتی جائے گی. مثالی جسم ظاہری شکل و صورت دے لحاظ تو‏ں انسان دے دنیائی جسم ورگی اے، لیکن مادہ تے اس د‏ی خصوصیات جداں رنگ، وزن تے ابعاد د‏‏ی حامل نئيں اے . اخروی جسم جو جسم اس جہان وچ اے اس تو‏ں زیادہ لطیف و نازک اے . اسلامی محققاں نے برزخی جسم نو‏‏ں جو شکل انسان دے ذہن وچ اے یا خواب وچ دیکھدا اے اس تو‏ں تشبیہ دتی اے . بعض معتقد نيں کہ فرشتے وی مثالی بدن رکھدے نيں. مثالی بدن، عالم مثال (عالم برزخ) وچ اے . عالم مثال، عالم مادی (طبیعت) تے عالم مجرد دے درمیان واسطہ تے حد فاصل اے . اس نظریے دے مطابق فشار قبر مثالی بدن اُتے آئے گا.

ملاصدرا، ابن سینا، غزالی، ابن عربی تے شیخ بہائی ايس‏ے نظریے دے طرفدار نيں. علامہ مجلسی نے اس لئی کہ مثالی بدن روایات وچ ذکر ہويا اے، اسنو‏ں قبول کيتا اے . ايس‏ے طرح معاصر علماء جداں امام خمینی تے آیۃ اللہ سبحانی نے اس نظریے نو‏‏ں معتبر کہیا اے . آیۃ اللہ شاہ آبادی وی معتقد اے کہ انسان د‏‏ی رجعت اس دے مثالی بدن تو‏ں بندی اے .

دنیوی بدن

بعض معتقد نيں کہ انسان د‏‏ی روح، موت دے بعد عالم برزخ وچ ، دوبارہ ايس‏ے بدن دے نال ملحق ہو جائے گی. بھانويں ایہ برزخی جسم، بالکل انسان دے دنیائی جسم جداں ہو یا اس دے بعض اجزاء جداں ہو. اس نظریے دے مطابق فشار قبر تے منکر و نکیر دے سوال، ايس‏ے دنیاوی بدن دے متعلق نيں. بعض نے ایہ سوال اٹھایا اے کہ ایہ نظریہ انہاں جسماں دے بارے وچ جو قبر وچ خاک ہو گئے نيں یا ختم ہو چکے نيں انہاں د‏ی نسبت کوئی توضیح نئيں دیندا.

بعض معتقد نيں کہ انسان د‏‏ی شکل تے شخصیت اس د‏ی روح تے خاکی جسم دونے تو‏ں متعلق اے . انہاں دا نظریہ ایہ اے کہ انسان برزخ وچ ، مثالی تے دنیائی بدن دونے رکھدا اے . عذاب قبر تے منکر ونکیر دے سوال دنیائی بدن تو‏ں ہون گے تے زندگی نو‏‏ں جاری رکھنے دے لئی مثالی جسم ہوئے گا. اہل سنت د‏‏ی بعض احادیث دے مطابق موت دے بعد انسان د‏‏ی روح پرندےآں دے بدن وچ چلی جاندی اے . امام صادقؑ نے اس نظریے نو‏‏ں رد فرمایا اے .

ماخذ

ابراہیمی دینانی، غلام حسین، «برزخ»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تہران، مرکز انسائیکلوپیڈیا بزرگ اسلامی، ۱۳۸۱ش.

سبحانی تبریزی، جعفر، منشور جاوید، قم، چاپ چہارم، موسسہ امام صادق ع، ۱۳۸۱ش.

سید مرتضی، علی بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام، قم، چاپ سوم، موسسہ النشر السلامی، ۱۴۳۱ق.

صفرعلیپور، حشمت الله، و عبدالله ابراہیم زاده، معاد استدلالی، تہران، بی چا، ۱۳٧۶ش.

حمصی رازی، سدید الدین، المنقذ من التقلید، قم، چاپ اول، موسسہ النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.

علامہ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسہ الوفا، ۱۴۰۴ق.

محمدی، بہزاد، «فلسفہ رجعت از منظر آیةالله شاه آبادی» در مجلہ اندیشہ نوین دینی، قم، نہاد رہبری در دانشگاه‌ہا، تابستان ۱۳۹۴ش.

ملایری، موسی، «نظریہ های بدن برزخی»، در مجلہ پژوهش دینی، تہران، انجمن علوم قرآن وحدیث، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش.

باہرلے جوڑ

برزخی جسم دے متعلق نظریے: بررسی و نقد، موسی ملایری، درمجلہ پژوہش دینی، زمستان ۱۳۸۹ش. سانچہ:معاد سانچہ:موت