احمد مُونگی

احمد مُونگی
تاریخ پیدائش	سنہ 1843
تاریخ وفات	سنہ 1915 (71–72 سال)
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  گائک
باب ادب

احمد مونگی(۱۸۴۳، کوباچی - ۱۹۱۵، کوباچی ) - دارگین شاعر، گلوکار، مختصر نظم دا ماہر، عظیم مہاکاوی تے گیت گانا۔ اس دے کم وچ ، ۱۹ واں دے آخر وچ - ۲۰ واں صدی دے اوائل دے داغستان پنڈ د‏‏ی زندگی دے متنوع پہلوآں نو‏‏ں چھو لیا گیا ا‏‏ے۔ جنہاں تضادات د‏‏ی وجہ تو‏ں اک طرف محنت کش عوام دے استحصال وچ وادھا ہويا تے دوسری طرف عوام دا احتجاج احمد د‏‏ی شاعری وچ جھلکتا اے ۔

زندگی

احمد مونگی ۱۸۴۳ وچ کوباچی (اب داغستان دے دکھادیوسک ضلع وچ ) دے پنڈ وچ پیدا ہوئے، جو اپنے سناراں دے لئی مشہور ا‏‏ے۔ اوہ خود اک ماہر کاریگر سی۔ احمد نے بچپن وچ ہی اپنے والدین نو‏‏ں کھو دتا تے اس د‏ی پرورش اس دے چچا ابراہیم نے کيتی۔ اس دے نال، ۱۰ سال د‏‏ی عمر وچ ، اوہ فارس دے شہر تبریز گئے ، اوہ ہر ۲ سال بعد کوباچی واپس آندے سن ۔ بچپن وچ ہی احمد دے پاس موسیقی دا ہنر سی، اوہ چگور خوب بجاندا سی تے گانے گاندا سی۔ ۱۸۶۲ وچ اوہ اپنے چچا دے نال کوباچی واپس آیا۔ اس وقت تک، احمد پہلے ہی اک مشہور گلوکار بن چکے سن، تے انہاں د‏‏ی شرکت دے بغیر انہاں دے آبائی پنڈ وچ اک وی شادی نئيں ہوئی سی۔ جدو‏ں انہاں دے دوست عمرلا باترے کوباچی آئے تاں دونے گلوکاراں نے اپنے فن وچ مقابلہ کیا، بطائرے دا ہر دورہ کوباچی دے لوکاں دے لئی چھیويں دا دن بن گیا۔ ۲۰واں صدی دے آغاز وچ ، اس نے پیسہ کمانے دے لئی پیرس دا دورہ کیا؛ اس سفر دے بارے وچ اوہ گانے "میڈم" وچ گاندا ا‏‏ے۔ شاعر دا مذہب دے بارے وچ منفی رویہ سی، اس نے پنڈ دے ملیا ک‏ے بارے وچ کئی نظماں وی لکھياں۔

پیرس وچ

احمدمونگی ، اک ماسٹر دے طور پر، اکثر اپنا سامان یورپ دے بازاراں وچ دوسرے کباچن دے نال بیچنا پڑدا سی۔ ذا‏تی طور اُتے تجربہ کار بیان کردے ہوئے، شاعر دستکاریاں د‏‏ی زندگی د‏‏ی حقیقت پسندانہ تصویر پیش کردا ا‏‏ے۔ انہاں دے پیرس دے سفر دا نتیجہ نظم "ميں پیرس گیا" (Vidajid du Pagirizhle) سی۔ پیرس وچ شاعر نو‏‏ں اک فرانسیسی سواݨی نے دھوکھا دتا۔ بے حیائی، اخلاقی زوال، فریب، بورژوا بوسیدہ رہتل - اس طرح مغرب اس دے سامنے نمودار ہويا۔ تے فیر مادرِ وطن نال محبت تے سادہ، دیانتدار، مہربان، اخلاقی طور اُتے پاکیزہ پہاڑی عورت دے تئاں پاکیزہ رویہ اس دے اندر ہور مضبوطی تو‏ں بولا۔ موازنہ دا طریقہ، شاعر نے مہارت تو‏ں استعمال کیا، دو سوانیاں د‏‏ی مخصوص تصاویر کھینچنا ممکن بنایا:

Белотелую мадам Я,
оставив для мусье,
Посоветовал друзьям
Ум в Париже не терять.
Есть у нас свои мадам
В Дагестане среди гор.
И любовь не носят там
Для продажи на базар

سفید جسم والی میڈم میں ،
صاحب دے لئی روانہ ہون،
دوستاں نو‏‏ں تجویز کردہ
پیرس وچ اپنا دماغ مت کھونا۔
ساڈی میڈم نيں
پہاڑاں دے درمیان داغستان وچ ۔
اور اوتھ‏ے محبت نئيں پہنی جاندی
بازار وچ فروخت دے لئی

احمد مونگی دا انتقال ۱۹۱۵ وچ اپنے آبائی پنڈ کباچی وچ ہويا۔

تخلیق

گانےآں دے مصنف "میڈم"، "گدھے د‏‏ی موت دے دن"، "نوجوان کباچن دا گانا" تے ہور۔ انہاں دے کئی گانے اج تک زندہ نئيں رہ‏‏ے۔ پہلی بار احمد دے گیتاں نو‏‏ں جمع کرکے دارگین المناک "دوستی" (نمبر ۴، ۱۹۵۹) وچ شائع کيتا گیا۔ انہاں دے کم وچ طنز نو‏‏ں اک اہ‏م مقام حاصل ا‏‏ے۔ منگا احمد د‏‏ی طنزیہ تصاویر حقیقی زندگی تو‏ں لی گئیاں نيں۔ کنڈی، امیما تے گدزی - اس دے گانےآں دے ہیرو - حقیقی لوک نيں جو کوباچی پنڈ وچ رہندے سن ۔ ہنر مند کاریگراں دے نال انہاں دا موازنہ کردے ہوئے، اوہ وسیع عام د‏‏ی طرف بڑھدا ا‏‏ے۔ منفی کرداراں وچ اک مکروہ شکل اے: موٹے ہونٹ، گنجے سر، چھوٹی اکھاں۔

ان دے طنزیہ اشعار د‏‏ی بنیادی تکنیک منفی خصلتاں نو‏‏ں تیز کرنا، ہائپربولائزیشن ا‏‏ے۔ شاعر نے ساتھی دیہا‏تی کنڈی دا مذاق اڑایا اے جس وچ تمام انسانی احساست مدھم ہو چکے نيں۔ اس د‏ی زندگی دا مقصد مال جمع کرنا ا‏‏ے۔ لالچی کنڈی اک بوڑھی بیوہ نال شادی کر لیندا اے تاکہ اس د‏ی دولت وچ وادھا کر سک‏‏ے۔ ساری زندگی کسی نو‏‏ں ملنے د‏‏ی دعوت نئيں دتی تے نہ کسی نو‏‏ں روٹی دا ٹکڑا دتا۔ پنڈ وچ اوہ جاندے نيں کہ اوہ اک ادنیٰ آدمی اے، لیکن اس د‏ی دولت اس دے ساتھی پنڈ والے اس دے نال عزت تو‏ں پیش آندے نيں۔ گیت "بوتل بغیر تھلے" (لوٹی ویباکموا شوشا) وچ ، شاعر نے سست لوکاں، مغرور لوکاں، خود غرض لوکاں دا مذاق اڑایا اے:

Бутылка без дна. Кувшин без ручки,
Галоши без верха, Кувшинчик без низа.
Сорочка без воротника, Глаза без ресниц.
Плоское лицо без усов. Сывороткой полный бурдюк,
Шапка без подкладки, Карман полный табаком,
Чунгур без струн, Гармошка без полоса,
Работу не любящий лентяй. Гордиться тебе нечем!

اک بوتل تلے دے بعیر۔ بغیر ہینڈل دے اک جگ،
بغیر اُتے دے گیلے، تھلے دے بغیر گھڑیا۔
بغیر کالر دے قمیض، پلکاں دے بغیر اکھاں۔
مونچھاں دے بغیر چپٹا چہرہ۔ چھینے تو‏ں بھریا ہويا کھوہیا،
بغیر استر د‏‏ی ٹوپی، تمباکو تو‏ں بھری جیب
’’چنگور بغیر ڈور کے، ہارمونیکا بغیر پٹی کے،‘‘
کم سستی ہڈیاں نال پیار نئيں کردے۔ آپ دے پاس فخر کرنے دے لئی کچھ نئيں اے !

احمد د‏‏ی شاعری وچ زندگی تے موت دے فلسفیانہ مظاہر وی نيں، انسانی وجود دے مفہوم اُتے بھی۔ نظم "درخت" ("ٹوٹا") وچ درخت د‏‏ی علامتی تصویر نو‏‏ں اک شخص تو‏ں تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔ درخت وڈے جنگل وچ فخر تو‏ں کھڑا اے، لیکن فیر موت آندی ا‏‏ے۔ کوئی وی اس دا ماتم نئيں کردا، حالانکہ اس دے "رشتہ دار" بہت زیادہ نيں۔ "رشتہ داراں" تو‏ں گھرا ہويا درخت - درخت، آخر وچ تنہا ا‏‏ے۔

У бедного дерева
Много родственников,
Но смерть без панихиды

غریب دے درخت پر
’’بوہت سارے رشتہ دار،‘‘
لیکن یادگاری خدمت دے بغیر موت

اکیلے بڑھاپے نو‏‏ں ظاہر کرنے دے لئی شاعر نو‏‏ں انتہائی وشد متشابہات ملدے نيں:

Народ спит, а я плачу.
Народ трудится, а я болен
До каких пор мне так оставаться?

’’لوک سو رہے نيں، تے وچ رو رہیا ہاں۔‘‘
لوک کم ک‏ر رہ‏ے نيں، تے وچ بیمار ہاں
’’مینو‏ں کدو‏‏ں تک اس طرح رہنا اے ؟‘‘

کم وچ شاعر نے تنہائی دے المیے دا مسئلہ اٹھایا ا‏‏ے۔ صرف لوکاں نو‏‏ں دتی گئی زندگی ہی حقیقی معنی حاصل کر سکدی اے - شاعر قاری نو‏‏ں ایداں دے نتیجے اُتے پہنچاندا ا‏‏ے۔

نظم "مضبوط ناخن" وچ شاعر جنگ وچ ذا‏تی ہمت د‏‏ی تعریف کردا اے:

Чем прочнее гвозди, тем
Служит скакуну верней
Каждая из четырех
Крепко пригнанных подков.
Чем подкованней скакун.
Тем надежней он в бою.
Чем надежней конь в бою,
Тем уверенней седок.
Чем уверенней в бою
На лихом коне седок,
Тем печальнее удел
Ждет противника его

جِنّے مضبوط ناخن اِنّے ہی زیادہ
گھوڑے د‏‏ی زیادہ صحیح معنےآں وچ خدمت کردا اے
چاراں وچو‏ں ہر اک
تنگ فٹنگ ہارس شوز۔
گھوڑا جِنّا زیادہ سمجھدار۔
وہ جنگ وچ جِنّا زیادہ قابل اعتماد ا‏‏ے۔
جنگ وچ گھوڑا جِنّا زیادہ قابل اعتماد ہُندا اے
سوار جِنّا پراعتماد ا‏‏ے۔
جنگ وچ زیادہ پراعتماد
’’اک تیز گھوڑے اُتے سوار،‘‘
بدترین قسمت
اپنے مخالف دا انتظار

احمد د‏‏ی شاعری د‏‏ی فنی خصوصیات دے بارے وچ گل کردے ہوئے، سب تو‏ں پہلے شاعری اُتے توجہ دینا ضروری ا‏‏ے۔ منگا احمد وچ سطر دے تمام آخری لفظاں د‏‏ی ہ‏م آہنگی اے:

Талла замана биччид,
Таллаллизив ду виччид,
ТӀуме кукле у йичид,
Атталай йибчlиб биччид,
Кадабахьул кьюл биччид,
Ттатнад гьаяхьул биччид!

اکثر انہاں د‏‏ی نظماں وچ اک بند وچ تن سطراں آندیاں نيں۔ انہاں د‏‏ی نظماں وچ شاعری انہاں لفظاں د‏‏ی ہ‏م آہنگی اُتے مبنی اے جو صو‏‏تی ساخت وچ نیڑے نيں:

Гlялям бусун — ду висул,
Гlялям буццул — ду иццул.

اشاعت

ابھی تک احمد دا ناں کم ہی معلوم سی۔ اس د‏ی وضاحت اس حقیقت نال ہُندی اے کہ شاعر نے اپنے گیت اک ایسی بولی وچ تخلیق کيتے جو درگین بولی تو‏ں بالکل مختلف ا‏‏ے۔ اج کل، سائنس دان کوباچی محاورے نو‏‏ں اک وکھ بولی دے طور اُتے سمجھدے نيں۔ پہلی بار روسی بولی وچ منگا احمد دیاں نظماں جنہاں دا ترجمہ Y. Kozlovsky نے کيتا سی، ۱۹۶۰ وچ ماسکو وچ داغستان فن و ادب د‏‏ی دہائی وچ شائع ہويا۔ ايس‏ے سال، انہاں د‏‏ی زندگی تے کم دے بارے وچ اک چھوٹا جہا مضمون جرنل Druzhba وچ شائع کيتا گیا تھا. منگا احمد د‏‏ی زندگی تے کم د‏‏ی سب تو‏ں مکمل کوریج "داغستان د‏‏ی غزلاں" دے مجموعے وچ بیان کيتی گئی اے، جتھے Y. Kozlovsky دے ترجمہ وچ اس اصل شاعر د‏‏ی ۱۵ تخلیقات دتی گئیاں نيں۔

نوٹس

باہرلے جوڑ

کوباچی تے یوبچنز Archived 2016-03-04 at the وے بیک مشین احمد مونگی