آذرمیدخت صفوی

• پروفیسر آذرمی دخت صفوی
• ڈائرکٹر، بانی : مرکز تحقیقات فارسی، علی گڑھ مسلم یونیورسٹی
• استاد: فارسی، علی گڑھ مسلم یونیورسٹی
• صدر: انجمن استادان فارسی هند

آزرمیدخت صفوی

Aligar azarmidokt

خانم صفوی در سمینار بین‌المللی سالانہ زبان فارسی علیگڑھ مسلم یونیورسٹی

1. زمینۂ کار : ادبیات فارسی، بولی شناسی، تحقیق
2. جاے پیدائش : شمس آباد،ضلع فرخ آباد، هندوستان
3. قومیت : هندی
4. ناں ہور : ناهید تے نرجس
5. بانی : مرکز تحقیقات فارسی هند

• شغل : استاد دانشگاہ

1. شریک زندگی : ڈاکٹرسید مهدی عباس رضوی
2. انعامات : هندوستان تے ایران دے دولتی و غیر دولتی ادارےآں تو‏ں مختلف اعزازات و ایوارڈز

زندگی دے ابتدائی سال

آزرمیدخت صفوی دا تعلق لکھنؤ (اترپردیش، هندوستان)کے نواب خاندان تو‏ں اے تے علم و ادب انہاں نو‏‏ں ورثہ وچ ملیا ا‏‏ے۔ انہاں دے جد اعلیٰ نادر شاہ دے زمانے وچ ایران تو‏ں هندوستان ہجرت کرکے آئے۔ اوہ 1948 ء وچ فرخ آباد دے اک مشهورقصبہ شمس آباد وچ پیدا هوئے تے انہاں د‏‏ی فارسی زبان د‏‏ی تعلیم انہاں دے والد بزرگوار نے شروع د‏‏ی جو بولی و ادبیات فارسی دے محقق تے ناقد شمار کیتے جاندے سن ۔ اپنی ابتدائی تعلیم مکمل کرنے دے بعد ڈاکٹر صفوی نے علی گڑھ مسلم یونیورسٹی وچ داخلہ لیا تے فارسی بولی و ادب د‏‏ی تحصیل وچ مشغول هوگئياں۔ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی تو‏ں 1966ء وچ انهاں نہ بی۔ اے تے 1968ء وچ ایم۔ اے د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی تے فیر 1974ء وچ فارسی بولی و ادب وچ ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری لئی۔ انہاں د‏‏ی پی۔ ایچ۔ ڈی دے مقالہ دا عنوان سی "سعدی: شاعر غزلسرا و بشر دوست"۔ ایہ مقالہ انهاں نہ مرحوم پروفیسر نذیر احمد د‏‏ی نگرانی وچ لکھاسی ۔ پی۔ ایچ۔ ڈی د‏‏ی ڈگری حاصل کرنے دے بعد ڈاکٹر صفوی شعبۂ فارسی علی گڑھ مسلم یونیورسٹی وچ لکچرر مقرر هوئاں تے پھرپروفیسر دے عهدہ اُتے فایزهوئاں۔ اس طرح32 سال تک انهاں نے فارسی بولی وادب د‏‏ی تدریس کيتی۔ پروفیسر صفوی نو‏‏ں فارسی، انگریزی، اردو تے هندی بولی اُتے مکمل دسترس حاصل ا‏‏ے۔ انهاں نے هندوستان، ایران، انگلینڈ وغیرہ وچ منعقد هونے والے دو سو تو‏ں ودھ سیمینار تے کانفرنس وچ شرکت کيتی ا‏‏ے۔ فعلاً پروفیسر صفوی مرکز تحقیقات د‏‏ی ڈائریکٹرتے کل هند انجمن استادان فارسی د‏‏ی صدر هاں۔ اس دے علاوہ اوہ دانشنامہ شبہ قارہ(تهران)، مجلہ قند پارسی خانہ فرهنگ (نويں دهلی) تے انڈو ایرانیکا (کلکتہ )کی مجلس ادارت د‏‏ی عضو هاں ۔

ایرانی النسل

پروفیسر صفوی دا تعلق ایران دے صفوی خاندان تو‏ں ا‏‏ے۔ انہاں دے جد اعلیٰ شاہ رحمت اللہ صفوی ایران تو‏ں ہجرت کرکے مغل بادشاہ محمد شاہ دے زمانہ وچ 1737 ء وچ هندوستان آئے تے عظیم آباد (پٹنہ) دے گورنر مقرر هوئے۔ اس دے بعد ایہ خاندان ہجرت کرکے دهلی پهنچا تے فیر لکھنؤ تے بالآخر شمس آباد وچ مستقل سکونت اختیار کيتی جهاں اج وی انہاں د‏‏ی جاگیراں اورحویلیاں موجود هاں۔ پروفیسر صفوی دے جد اعلیٰ نواب ولی عرف نواب دولها اک عمدہ ادیب سن تے فارسی بولی وچ انہاں د‏‏ی ویہہ تو‏ں ودھ لکھتاں موجود هاں۔ پروفیسر صفوی دے والد محمد صادق صفوی انہاں دے پهلے استاد سن تے انهاں نے ہی پروفیسر صفوی نو‏‏ں فارسی د‏‏ی تعلیم د‏‏ی طرف مائل کیتا۔ اوہ خود وی فارسی دے اک وڈے اسکالر سن ۔ انهاں نے علی گڑھ مسلم یونیورسٹی تو‏ں فارسی بولی وچ ایم۔ اے کیتا سی ۔ انہاں دے مقالے ایران دے معروف ادبی رسالے وچ شائع هوندے سن مثلاً یغما، سخن وغیرہ۔

اپنے 32 سالہ اکیڈمک کیریر دے دوران وچ پروفیسر صفوی یونیورسٹی وچ مختلف عهداں اُتے فایز رهاں مثلا: ۔ ڈین فیکلٹی آف آرٹس۔ صدر شعبہ فارسی۔ ڈائرکٹر مرکز تحقیقات فارسی۔ ایڈیٹر یونیورسٹی ادبی جرنل، وغیرہ

ایوارڈ و اعزازات

۔ پریسیڈنٹ آف انڈیاایوارڈ، 2005۔ سعدی ایوارڈ، ایران کلچر هاوس، نويں دهلی۔ خصوصی ایوارڈ، برائے فارسی اسکالر بیرون ایران، حکومت ایران۔ یونیورسٹی سرٹیفیکٹ برائے استاد ممتاز۔ میکش ایوارڈ۔ غالب ایوارڈ۔ بزرگداشت و تجلیل از طرف انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 18 مئی2013۔ لوحہ یادگاری از طرف فرهنگستان بولی و ادب فارسی، دانشگاہ پیام نور، دانشنامۂ شبہ قارہ، وغیرہ

مرکز تحقیقات فارسی د‏‏ی تاسیس

پروفیسر صفوی مرکز تحقیقات فارسی د‏‏ی بانی تے ڈائرکٹر هاں۔ ایہ مرکز 2006ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی وچ قائم هوا۔ پروفیسر صفوی نے اس مرکز دے قیام دے لئی وزارت فروغ وسائل انسانی نو‏‏ں اک proposal بھیجیا جسنو‏ں حکومت هند نے قبول ک‏ر ليا۔ اس وقت ایہ مرکز فارسی بولی و ادب د‏‏ی گسترش دے لئی کارهائے نمایاں انجام دے رہیا ا‏‏ے۔ مرکز دے پروگرام وچ کتاباں د‏‏ی اشاعت، سیمینار/ دا نفرنس دا انعقاد، ایران تے هندوستان دے معروف دانشمنداں دے ذریعہ لکچرز، جدید فارسی بول چال د‏‏ی ٹریننگ وغیرہ شامل هاں۔ مرکز تو‏ں ہن تک 45 تو‏ں ودھ کتاباں شائع هوچک‏یاں نیں تے 7 بین الاقوامی سیمینار دا انعقاد هوچکيا ا‏‏ے۔

آثار تے لکھتاں

1. مقالات:

پروفیسر صفوی دے ڈیڑھ سو تو‏ں ودھ مقالے فارسی، انگریزی تے اردو دے مؤقر ادبی جریدے وچ شائع هوچکے نیں ۔ تصنیفات و تالیفات :

1. تشریح الاقوام، تصحیح و تدوین
2. اخبار الجمال، تصحیح و تدوین
3. بحر زخار،(3، جلد) تصحیح و تدوین
4. معنویت مولانا در عصر حاضر
5. تصوف و عرفان در ادب فارسی،(2،جلد)
6. آفتاب عالمتاب، تصحیح و تدوین
7. تذکرہ نویسی در بولی فارسی، (2، جلد)
8. ادبیات داستانی فارسی، (2، جلد)
9. انس التائبین، انگریزی ترجمہ
10. نقش مثنوی در ادبیات فارسی، (2، جلد)
11. عرفات العاشقین، تصحیح و تدوین، (جلد دوم)
12. ۔ کوچہ عشق، (فارسی داستاناں دا اردو ترجمہ)
13. ۔ میراث مکتوب هند و ایران، (2، جلد)
14. ۔ نظم گزیدہ، تصحیح و تدوین
15. ۔ سلک السلوک، تصحیح و تدوین
16. ۔ چهل ناموس، تصحیح و تدوین
17. ۔ نقش غزل در ادبیات فارسی، (2، جلد)
18. ۔ حدیث هند در ادبیات فارسی
19. انسانگرائی و اخوت جهانی در ادب فارسی (2، جلد)
20. ۔ Revolution and Creativity,
21. ۔ اعجاز خسروی، انگریزی ترجمہ، جلد اول، اسمتھ سونین انسٹی ٹیوٹ، امیر خسرو سوسائٹی، شکاگو، امریک‏‏ا
22. مخ المعانی، تصحیح و تدوین
23. ۔ نفوذ فرهنگ و بولی و ادب فارسی در هند
24. روابط هند و ایران
25. نقش بولی و ادب فارسی در فرهنگ مشترک هند
26. ادب شناسی
27. انس التائبین

شاگردان

انہاں دے متعدد شاگرداں وچ شامل نیں : 1۔ پروفیسر سید محمد اسد علی خورشید،پروفیسر، شعبۂفارسی، علی گڑھ مسلم یونیورسٹی 2۔ ڈاکٹر رعنا خورشید،ایسوسیٹ پروفیسر شعبۂ فارسی، علی گڑھ مسلم یونیورسٹی 3۔ ڈاکٹر محمدعثمان غنی، ایسوسیٹ پروفیسر،شعبۂ فارسی، علی گڑھ مسلم یونیورسٹی 4۔ ڈاکٹر محمد احتشام الدین،اسسٹنٹ پروفیسر، مرکز تحقیقات فارسی، علی گڑھ مسلم یونیورسٹی 5۔ محمدقمر عالم، اسسٹنٹ پروفیسر،شعبۂ فارسی، علی گڑھ مسلم یونیورسٹی 6۔ ڈاکٹر سرفراز احمد خان، اسسٹنٹ پروفیسر، مولانا آزاد نیشنل اردو یونیورسٹی، (لکھنؤ سینٹر 6۔ ڈاکٹراحمد جولائ‏ی، ایران، وغیرہ

ماخذ و منابع

• ویکی فارسی fa:آذرمیدخت صفوی
• ۔ جیون و خدمات علمی و فرهنگی پروفیسر آزرمی دخت صفوی ،انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، مئی 2015ء، صفحات 121
• کتاب زندگی‌نامہ و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور آزرمیدخت صفوی در 212 صفحہ و بہ قیمت 100000ریال توسط انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در اردیبهشت‌ماہ 1394 منتشر شد۔

[۱] Archived 2016-04-09 at the وے بیک مشین

• زندگینامہ آذرمیدخت صفوی۔ ب،موسسہ سازمان دریای پارس۔parssea.org-

[۲]

• Indian university holds confab on Iran’s mystic poet Mowlavi [۳] Archived 2015-05-29 at the وے بیک مشین
• Indian university holds confab on Iran’s mystic poet Mowlavi [۴]
• خدمتگزار کوچک بولی فارسی هستم [۵]
• بدون بولی و منابع فارسی مردم هند نمی‌توانندتریخ خود را بشناسند۔ [۶]
• گزارش سمینار دانشگاہ علیگر [۷] Archived 2015-06-05 at the وے بیک مشین

پیوند بہ بیرون

• خبرگزاری کتاب: دکتر صفوی:حوزه‌های بین رشته‌ای، پل ارتباط هندوستان با فرهنگ ایرانی Archived 2019-10-27 at the وے بیک مشین
• این قند پارسی، گفتگو با دکتر اظهر دهلوی و دکتر آذرمیدخت صفوی، استادان بولی و ادبیات فارسی در هند، کتاب ماہ ادبیات سال چهارم فروردین 1390 شمارہ 48
• زندگینامہ آذر میدخت [۸]
• سخنرانی‌های مراسم نکوداشت دکتر آذرمیدخت صفوی در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی [۹]
• وب سایت خانہ فرهنگ ایران [۱۰] Archived 2015-06-05 at the وے بیک مشین