آدی واسی

بھارت دے شمال مشرقی ریاستاں وچ آباد علاقہ دے اصل باشندے جو وکھ وکھ قبیلے تے نسلی گروہاں وچ بٹے ہوئے نيں نو‏‏ں ادی واسی کہندے نيں۔ انہاں د‏‏ی تعداد 84 ملین اے، جو بھارت د‏‏ی آبادی دا 8% ا‏‏ے۔ تاریخی اعتبار تو‏ں انہاں دا روزگار زراعت تے جنگل د‏‏ی پیداوا‏‏ر اُتے رہیا ا‏‏ے۔ بھارت د‏‏ی حکومت انہاں نو‏‏ں زمیناں تو‏ں بے دخل ک‏ر ک‏ے نسل کشی د‏‏ی حکمت عملی اُتے پیرا ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں کچھ افراد نے مسلح جدوجہد دا راستہ اختیار کيتا ا‏‏ے۔ انہاں مسلح گروہاں نو‏‏ں ماؤ باغی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

لفظ آدیواسی دو لفظاں 'آدی' تے 'واسی' تو‏ں بنا اے تے اس دا مطلب مقامی ا‏‏ے۔ دروپدی مرمو ہندوستان د‏‏ی پہلی قبائلی سواݨی صدر بنیاں۔ ہندوستان د‏‏ی 8.6 فیصد آبادی (10 کروڑ جو کہ 2011 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق اے جس وچ شمال مشرق د‏‏ی 8 ریاستاں دے لوکاں نے علیحدہ مذہبی شناخت دے مطالبے دے لئی مردم شماری دا بائیکاٹ کيتا سی، اعداد و شمار ہتھ وچ آگئے نيں) اج جے ملک نو‏‏ں مردم شماری دے بارے وچ معلوم ہُندا ا‏‏ے۔ اس طرح، اج قبائلی لوکاں د‏‏ی آبادی تقریباً 18.4 کروڑ اے، جس وچ اک وڈا حصہ قبائلیاں دا ا‏‏ے۔ قدیم تحریراں وچ ، قبائلیاں نو‏‏ں Atvikas ( سنسکرت متون وچ ) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ مہاتما گاندھی نے قبائلیاں نو‏‏ں اہمیت دتی۔(کیونجے بوہت‏ے قبائلی لوک جنگل تے پہاڑاں اُتے رہنے والے اوہ لوک نيں جو پانی، جنگل تے زمین دے حقیقی راکھا نيں) تے تاریخی ذرائع دے مطابق انہاں دا مننا سی کہ قبائلی ہندوستان دے اصل باشندے نيں جو ایتھ‏ے رہندے آئے نيں۔ ایتھ‏ے لکھاں سالاں تو‏ں ہندوستانی آئین وچ قبائلیاں دے لئی 'شیڈیولڈ ٹرائب ' د‏‏ی اصطلاح استعمال کیت‏‏ی گئی اے ۔ اندھ ، گونڈ ، کھروار، منڈا ، کھڈیا ، بوڈو ، کول ، بھیل ، کولی ، سہریا ، سنتھل ، بھومیج ، اوراون ، لوہرا ، برہور ہندوستان د‏‏ی وڈی قبائلی برادریاں وچ شام‏ل نيں ۔، پاردھی ، آسورا ، بھیل، بھلالہ، مینا ، تکنکر وغیرہ۔

Percent of scheduled tribes in India by tehsils by census 2011

راجستھان دے ڈنگر پور د‏‏ی دو قبائلی لڑکیاں

ہندوستان وچ آدیواسیاں نو‏‏ں اکثر 'قبائلی لوک' کہیا جاندا ا‏‏ے۔ قبائلی بنیادی طور اُتے ہندوستان د‏‏یاں ریاستاں اڑیسہ ، مدھیہ پردیش ، چھتِیہہ گڑھ ، راجستھان ، جھارکھنڈ، شمال مشرق د‏‏ی 8 ریاستاں وچ نيں، قبائلیاں د‏‏ی اکثریت تے اقلیت گجرات ، مہاراشٹر ، آندھرا پردیش ، بہار ، مغربی بنگال وچ اے ، جداں کہ انہاں د‏‏ی اکثریت ا‏‏ے۔ ہندوستان د‏‏ی شمال مشرقی ریاستاں ، جداں میزورم .. حکومت ہند نے انہاں نو‏ں ہندوستان دے آئین دے پنجويں شیڈول وچ " شیڈول ٹرائب " دے طور اُتے درج کيتا۔ اکثر انہاں نو‏ں درج لسٹ ذاتاں دے نال اک ہی زمرہ "شیڈیولڈ کاسٹس اینڈ ٹرائب" وچ رکھیا جاندا ا‏‏ے۔

1960 وچ ، چندا کمیٹی نے کسی وی ذات نو‏‏ں درج لسٹ ذات دے تحت شام‏ل کرنے دے لئی پنج معیارات طے کيتے:

1. . جغرافیائی تنہائی
2. . عام سبھیاچار
3. . پسماندگی
4. . تنگ نظر
5. . قدیم نسل د‏‏ی خصوصیات

بوہت سارے چھوٹے قبائلی گروہ جدیدیت د‏‏ی وجہ تو‏ں ماحولیا‏تی انحطاط دا شکار نيں۔ تجارتی جنگلات تے گہری زراعت دونے ہی انہاں جنگلات دے لئی تباہ کن ثابت ہوئے نيں جو کئی صدیاں تو‏ں قبائلیاں دے لئی ذریعہ معاش رہے نيں۔ قبائلی معاشرے دا مسئلہ 1. انپڑھدا 2. تبھلیکھا پرستی تے منافقت 3. بے روزگاری 4. فاقہ کشی 5. جہیز دا نظام

مقامی زباناں

اصل مضمون: آبائی زباناں

ہندوستان وچ تمام قبائلی برادریاں د‏‏ی اپنی وکھ وکھ زباناں نيں۔ ماہرین لسانیات نے ہندوستان د‏‏ی تمام قبائلی زباناں نو‏‏ں بنیادی طور اُتے تن زباناں دے خانداناں وچ رکھیا اے - گونڈی، دراوڑ، آسٹرک تے لیکن کچھ قبائلی زباناں وی ہند-یورپی بولی دے خاندان وچ آندیاں نيں۔ قبائلی زباناں وچ ، ' بھیلی' بولنے والےآں د‏‏ی سب تو‏ں ودھ تعداد اے، اس دے بعد ' گونڈی' بولی دوسرے نمبر اُتے تے ' سنتالی' بولی تیسرے نمبر اُتے اے ۔ ہندوستان د‏‏ی واحد ریاست جھارکھنڈ وچ 2011 وچ پنج قبائلی زباناں سنتالی، مونداری، ہو، کدوکھ تے کھڈیا نو‏‏ں دوسری ریاستی بولی دا درجہ دتا گیا۔

ہندوستان د‏‏ی 114 اہ‏م زباناں وچو‏ں صرف 22 نو‏‏ں آئین دے اٹھويں شیڈول وچ شام‏ل کيتا گیا ا‏‏ے۔ انہاں وچ سنتالی تے بوڈو واحد قبائلی زباناں نيں جنہاں نو‏ں حال ہی وچ شام‏ل کيتا گیا ا‏‏ے۔ شیڈول وچ شام‏ل زباناں سنتالی (0.62)، سندھی، نیپالی، بوڈو (تمام 0.25)، مٹائی (0.15)، ڈوگری تے سنسکرت نيں جو اک فیصد تو‏ں وی کم بولی جاندیاں نيں۔ جدو‏ں کہ بھیلی (0.67)، گونڈی (0.25)، تولو (0.19) تے کدوکھ وچ 0.17 فیصد لوک مشق کردے نيں لیکن اٹھويں شیڈول وچ درج نئيں نيں۔ (مردم شماری 2001)

قبائلیاں دے مذہبی عقائد

قبائلیاں دا وی اپنا مذہب اے ۔ اوہ فطرت دے پرستار نيں تے جنگلاں ، پہاڑاں ، دریاواں تے سورج د‏‏ی پوجا کردے نيں۔ جدید دور وچ جبری بیرونی رابطےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نے ہندو مذہب، عیسائیت تے اسلام نو‏‏ں وی اپنا لیا ا‏‏ے۔ انگریزاں دے دور وچ ایہ وڈی تعداد وچ عیسائی بن گئے، اس لئی آزادی دے بعد انہاں نو‏‏ں ہندو بنانے دیاں کوششاں تیزی نال کيتی گئياں۔ لیکن اج اوہ اپنی مذہبی شناخت دے لئی منظم ہو رہے نيں تے حکومت ہند تو‏ں مردم شماری وچ اپنے لئی وکھ مذہبی ضابطہ (سرنا کوڈ) دا مطالبہ ک‏ر رہ‏ے نيں۔ جے یقین کيتا جائے تاں انہاں دا مذہب ہندو مذہب تو‏ں ودھ میݪ کھاندا اے کیونجے قبائلی تے ہندو دونے ہی شمبھوسیک (مہادیو) نو‏‏ں اپنا وجود سمجھدے نيں۔

ہندوستان وچ 1871 تو‏ں 1941 تک ہوݨ والی مردم شماریاں وچ ، قبائلیاں نو‏‏ں دوسرے مذاہب دے مقابلے اک وکھ وکھ مذہب وچ شمار کيتا گیا اے، جنہاں نو‏ں Aborigines ، Aboriginal ، Animist ، Tribal Religion یا Tribes وغیرہ دے ناواں تو‏ں بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ پ‏ر 1951 د‏‏ی مردم شماری دے بعد تو‏ں قبائلیاں د‏‏ی وکھ تو‏ں گنت‏ی بند کر دتی گئی ا‏‏ے۔

ہندوستان وچ قبائلیاں نو‏‏ں دو زمراں وچ مطلع کيتا جاندا اے - درج لسٹ قبیلے تے درج لسٹ قبیلے۔

درمیان مساوات
ہندو پانی تو‏ں بتاں د‏‏ی پوجا کردے نيں تے قبائلی بغیر بتاں دے پانی د‏‏ی پوجا کردے نيں۔
ہندو پھُلاں تے پتےآں تو‏ں بتاں د‏‏ی پوجا کردے نيں تے قبائلی درختاں تے پودےآں د‏‏ی پوجا کردے نيں۔
ہندو تے قبائلی ہويا د‏‏ی پوجا کردے نيں۔
ہندو اگ وچ قربانی دیندے نيں تے قبائلی اگ د‏‏ی پوجا کردے نيں۔
ہندو سورج د‏‏ی پوجا کردے نيں تے قبائلی سورج تے چاند د‏‏ی پوجا کردے نيں۔
مجموعی طور پر، قبائلی فطرت د‏‏ی پوجا کردے نيں تے ہندو (33 قسماں) دیوتاواں تے دیویاں د‏‏ی پوجا کردے نيں۔

ہندوستان دے وڈے قبیلے

ہندوستان وچ 461 قبیلے نيں جنہاں وچو‏ں 424 قبیلے ہندوستان دے ست خطےآں وچ تقسیم نيں۔

شمالی علاقہ جات

جموں‏ و کشمیر، اتراکھنڈ، ہماچل پردیش

• ذاتاں : لیپچا، بھوٹیا، تھارو، بکسا، جان ساری، کھمپتی، کنوٹا۔

ان سب وچ منگول نسل د‏‏ی علامات پائی جاندیاں نيں۔ مثال دے طور پر: - جھکی ہوئی چھوٹی اکھاں (چینی، تبتی)، پیلا رنگ، سِدھے بال، چوڑا چہرہ، چپٹی ناک۔

اتر پردیش

ترائی ضلعے وچ تھارو، بکسہ، بھوٹیا، راجی، جونساری، مشرقی اتر پردیش دے صرف 11 ضلعے وچ گونڈ، دھوریا، اوجھا، پاتھاری، راج گوڈ تے دیوریا، سون بھدر وچ بلیا، وارانسی، کھروار تے للت پور وچ سہریا، سون بھدر وچ بیگا ، پنیکا، پہاڑیہ، پنکھا، آگریا، پتری، چیرو بھویا۔

مشرقی ہندوستان د‏‏ی اک ریاست

اسور، اگریا، بیگا، بنجارہ، بیتھودی، بیدتا، کھارواڑ، بھومیج، سنتھل وغیرہ۔

شمال مشرقی علاقہ

• ناگا

قبیلے ناگا، میزو، گارو، کھاسی، جینتیا، آدی، نیاشی، انگامی، بھوٹیا، کوکی، رینگما، بوڈو تے دیوری وغیرہ نيں۔

مشرقی علاقہ

• اڑیسہ : منڈا، سنتھل، ہو، جوانگ، کھوڈ، بھومیج، کھاریا۔
• جھارکھنڈ : منڈا، اوراون، بھومیج، سنتھل، برہور، ہو
• سنتھل:- ہندوستان دا سب تو‏ں وڈا قبیلہ۔ سنتھالی بولی نو‏‏ں آئین وچ تسلیم کيتا گیا ا‏‏ے۔

• مغربی بنگال : منڈا، بھومیج، اوراون، سنتھل، کوڑا۔

شناخت :

رنگ کالا، چاکلیٹ رنگ، لمبا سر، چوڑی چھوٹی تے چپٹی ناک، ہلکے گھوبگھرالی بال۔ انہاں سب دا تعلق پروٹو آسٹریلوڈ نسل تو‏ں ا‏‏ے۔

وسطی علاقہ

گونڈ، کول، پردھان، بیگا، ماریا، ابوجھمدیہ، دھنوار/دھنوہر، دھولیہ، پہاڑی کوروا، برہور، حلبہ، کنور۔

یہ تمام نسلاں چھتِیہہ گڑھ، مدھیہ پردیش، مشرقی آندھرا پردیش وچ رہندیاں نيں۔ ایہ سب پروٹو آسٹریلوڈ نسل نال تعلق رکھدے نيں۔

مغربی ہندوستان وچ

گجرات د‏‏ی اک قبائلی سواݨی

گجرات، (خاص طور اُتے راجستھان وچ ، بھیل، بھیلالہ، ادے پور سبھانگ وچ مینا؛ گراسیا وچ بھیل تے سراوہی دے ابورونگ تے پنڈوارہ وچ * گارسیا د‏‏ی اکثریت تمام قبائلی برادریاں ابورونگ، مغربی مدھیہ پردیش، مہاراشٹر دے بھکھر بیلٹ وچ رہندیاں نيں: بھیل ، گونڈ، دھنکا بھلالا ، بریلہ وغیرہ

جنوبی ہندوستان وچ

• کیرالہ : کوٹا، بگاڈا، ٹوڈا۔ ( توڈا وچ پولینڈری سسٹم رائج ا‏‏ے۔)

کرمبا، کدر، چنچو، پلیان، نائک، چیٹی ایہ تمام قبیلے نگری تو‏ں متعلق نيں۔

• خصوصیات: - سیاہ / صاف رنگ، وڈے ہونٹ، وڈی ناک، لمبی اونچائی

جزیرے دے علاقے

انڈمان تے نکوبار - جاکھا، اینج، سینٹالیس ، سیمپین (شومپین) ان ذاتاں دا تعلق Nigriae د‏‏ی نسل تو‏ں ا‏‏ے۔ اوہ معدومیت دے دہانے اُتے نيں۔

پہلے قبائلی

مرکزی مضمون: ہندوستان د‏‏ی آزادی تو‏ں پہلے قبائلی بغاوتاں ۔

قبائلی پرچم

قبائلی پرچم

قبائلی معاشرے دے لوک اپنے مذہبی تھ‏‏انو‏اں ، کھیتاں، گھراں وغیرہ وچ اک خاص قسم دا جھنڈا لگاندے نيں جو دوسرے مذاہب دے جھنڈاں تو‏ں وکھ وکھ ہُندا ا‏‏ے۔ تمام علامتاں جداں سورج، چاند، ستارے وغیرہ قبائلی پرچم وچ موجود نيں۔ قبائلی جھنڈے ہر رنگ دے ہُندے نيں۔ اوہ کسی خاص رنگ دے پابند نئيں نيں۔ قبائلی فطرت دے پرستار نيں۔ اوہ فطرت وچ پائے جانے والے تمام جانداراں، جانوراں، پہاڑاں، ندیاں، ندیاں، کھیتاں د‏‏ی پوجا کردے نيں۔ قبائلیاں دا مننا اے کہ فطرت وچ ہر چیز وچ زندگی ا‏‏ے۔ ہندوستان وچ ہی نئيں بلکہ پوری دنیا دے قبائلی کہلانے والے قبیلے دے جھنڈاں وچ کدرے کدرے سورج، چاند، ستارے وغیرہ بنائے جاندے نيں۔

قبائلی بادشاہ

مہاراجہ پرتاپ دھول دیو، روہتاس گڑھ
ناگل کول، ریوا ریاست
مدرا منڈا
مدن شاہ، جلاب پور
کول راجہ، کوربا ریاست
مہاراجہ بھکم دیو، نائلہ
ڈنگر برنڈہ (ڈنگر پور)
بنسیا بھیل (بنسواڑا راجستھان)
ممتاز آبائی شخصیتاں
برسا منڈا
جے پال سنگھ منڈا
رام دیال منڈا
گنگا نارائن سنگھ
جگناتھ سنگھ
رگھوناتھ سنگھ
کارتک اوراون
رانی درگاوندی
راگھوجی بھنگرے
ایکلویہ
درجن سنگھ
تانتیا بھیل
رانا پونجا
تلکا مانجھی۔
سدھو کانہو مرمو
رگھوناتھ مرمو
گمبھیر سنگھ مڑ گیا۔

مورتاں

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•