آدم خان درخانئی

آدم خان تے درخانويں پشتو ادب دے دو رومانوی کردار نيں جنہاں نو‏ں پشتو دا رومیو تے جولیٹ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔عرب دے لیلی مجناں ، فارس دے شیريں فرہاد ، پنجاب دے ہیر رانجھا ، سندھ دے سسی پناں د‏‏ی طرح آدم خان درخانويں د‏‏ی رومانوی داستان پشتو ادب دا کلاسیک شاہکار ا‏‏ے۔

لوک رنگ

"جو شخص آدم خان دے مزار دے درخت تو‏ں لکڑی دا اک چھوٹا جہا ٹکڑا لے ک‏ے اسنو‏ں مضراب دے طور اُتے استعمال کرے اوہ فوراً رباب بجانا سیکھ لیندا ا‏‏ے۔" ایہ اوہ لفظاں نيں جنہاں اُتے کئی لوکاں دا ایمان تے یقین اے تے اوہ واقعی ایسا کردے نيں۔ خدا جانے اس وچ حقیقت کتھے تک اے لیکن اس گل تو‏ں اِنّا ضرور ثابت ہُندا اے کہ آدم خان دا رباب تو‏ں واقعی کوئی والہانہ تعلق سی۔ پشتوناں دے روماناں وچ آدم خان تے درخانی دے قصے نو‏‏ں بلند ترین درجہ حاصل ا‏‏ے۔ اس رومان نے نرگس تے روماناں دے دیس سوات وچ جنم لیا۔

ادبیات

مشہور انگریز محقق راورٹی تے اک دوسرے مورخ الفنسٹن نے وی اپنی کتاب وچ اس رومان دا ذکر کيتا ا‏‏ے۔ اس رومان نو‏‏ں عبدالقادر خان خٹک (۱۰۶۲ھ تو‏ں ۱۱۱۸ھ) جو خوشحال خان دا بیٹا تے اک بلند پایہ شاعر سی ، برھان خان (۱۱۰۰ھ تو‏ں ۱۱٧۴ھ)، ملیا نعمت الله نوشہروی ( ۱۸۵۶ء تو‏ں ۱۹۲۹ء) تے سید ابوعلی شاه نے پشتو وچ نظم کيتا۔ مسعود احمد خان تے شوکت اللہ خان اکبر نے اسنو‏ں پشتو نثر وچ لکھیا، مسعود خان دا زمانہ ۱۰۰۰ھ دے بعد تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ آدم خان تے درخانويں دا رومان اس د‏ی زندگی وچ گذرا۔ چنانچہ مسعود خان نے آدم خان د‏‏ی وفات اُتے ایہ مرثیہ لکھیا :

"صد افسوس آدم خان اس جہان تو‏ں چل دتا اس دے فراق وچ ساری دنیا گریاں ا‏‏ے۔ اس نے جل ک‏ے اپنے سر اُتے خاک ڈال دتی ، ایہ منحوس دھواں آسمان تک چلا گیا۔ ہويا ہن تک ٹھنڈی آہاں بھرتی ا‏‏ے۔ تے دنیا وچ مضطرب تے سرگرداں فیر رہی ا‏‏ے۔ “

“پختانہ شعرا“ وچ آدم خان تے درخانی نو‏‏ں بطور شاعر پیش کيتا گیا اے غالبا اس رومان دا تعلق شہنشاہ اکبر دے زمانے تو‏ں ا‏‏ے۔