ہندوستان چھڈو تحریک

ہندستان چھڈو تحریک ہندستان دی آزادی دی لڑائی دے دوران 9 اگست 1942 نوں گاندھی دے سدے تے پورے دیس وچّ شروع ہوئی سی۔ ایہہ ہندستان نوں ترنت آزاد کراؤن لئی انگریزی حکومت دے خلاف اک پرامن تحریک سی۔کرپس مشن دی ناکامی دے بعد مہاتما گاندھی نے انگریزی حکومت دے خلاف اپنی تیجی وڈی تحریک چھیڑن دا فیصلہ لیا۔ اگست 1942 وچّ شروع ہوئی اس تحریک نوں انگریزو بھارت چھڈو دا نام دتا گیا سی۔ حالانکہ گاندھی نوں جھٹپٹّ گرفتار کر لیا گیا سی لیکن دیس بھر دے نوجوان کارکن ہڑتالاں اتے ہور کئی طرحاں دیاں کاروائیاں دے ذریعے تحریک چلاندے رہے۔ کانگرس وچّ جیپرکاش نرائن ورگے سماج وادی میمبر قومی سرگرمیاں وچّ سبھ توں زیادہ سرگرم سن۔ لہندے وچّ ستارا اتے چڑھدے وچّ میدنی پور ورگے کئی ضلعیاں وچّ آزاد سرکار دی اساری کر دتی گئی سی۔ انگریزاں نے تحریک دے خلاف کافی سخت رویہ اپنایا پھیر وی اس بغاوت نوں دبان وچّ سرکار نوں سال بھر توں زیادہ سماں لگّ گیا۔

بنگلور وچّ اک جلوس

ہندوستان چھوڑدو تحریک، بنگلور

ہندوستان چھوڑدو تحریک (ہندی: भारत छोड़ो आन्दोलन تلفظ: بھارت چھڈو آندولن) برصغیر پاک وہند وچ چلنے والی اک تحریک نو‏‏ں کہیا جاندا اے جس دا آغاز مہاتما گاندھی نے کيتا۔ ایہ انڈین نیشنل کانگریس د‏‏ی تحریک سی جس دا مقصد سول نافرمانی ک‏ر ک‏ے انگریز سرکار نو‏‏ں ہندوستان چھڈنے اُتے مجبور کرنا سی۔کرپس د‏‏ی تجاویز غیر موثر ہوچکیاں سن۔ کانگریس نے انگریز سرکار د‏‏ی کمزوری تو‏ں فائدہ اٹھاندے ہوئے فوری طور اُتے انگریزاں نو‏‏ں ہندوستان چھڈنے دا الٹی میٹم دتا۔ مہاتما گاندھی نے 8 اگست 1942ء نو‏‏ں اپنے خطاب وچ کہیا کرو یا مرو، مہاتما گاندھی دے سخت بیان دے بعد کانگریس نے احتجاجی ریلیاں نکالاں تے انگریزاں تو‏ں ہندوستان چھڈنے دا مطالبہ کيتا۔ ان سب چیزاں دا برطانوی حکومت نے سخت نوٹس لیا ایتھ‏ے تک کہ مہاتما گاندھی سمیت کئی کانگریسی لیڈران گرفتار کیتے گئے۔

مسلم لیگ نے اس تحریک د‏‏ی کوئی حمایت نئيں کيت‏‏ی تے نہ ہی اس تحریک وچ کانگریس دا نال دتا۔ مسلم لیگ دے پارٹی بیان وچ کہیا گیا کہ مسلم لیگ کانگریس نو‏‏ں اس گل کيتی اجازت نئيں دے گی کہ اوہ اپنی شرائط بزورِ دست حکومت اُتے مسلط کرے تے اس دے نال نال مسلم لیگ انگریز سرکار نو‏‏ں وی اجازت نئيں دے گی کہ اوہ ہندوستان نو‏‏ں تقسیم کیتے بغیر ہندوستان چھڈ ک‏‏ے جائے۔

گاندھی د‏‏ی تقریر دے چند گھنٹےآں دے اندر ہی انڈین نیشنل کانگریس دے تقریباً تمام رہنما نو‏‏ں قید ک‏ر ليا گیا۔ تے انہاں مقید رہنماواں وچو‏ں اکثر نے تحریک دا کا زیادہ تر وقت جیل دے اندر گزاریا جتھے اوہ عوام تو‏ں یکسر منقطع سن ۔ برطانوی حکومت نو‏‏ں وائسرائے کونسل (جو ہندوستان د‏‏ی اکثریت تھی)، آل انڈیا مسلم لیگ، نوابی ریاستاں، انڈین امپیریل پولس، برطانوی ہندی فوج تے انڈین سول سروسز د‏‏ی حمایت حاصل سی۔ متعدد تاجراں نے وی اس تحریک دا نال نئيں دتا۔ زیادہ تر طلبہ سبھاش چندر بوس اُتے اپنی توجہ مرکوز کیتے سن جو اس وقت محوری قوتاں نو‏‏ں اپنا تعاون دے رہے سن ۔ بیرون تو‏ں صرف اک حمایت امریکا تو‏ں آئی جدو‏ں امریک‏‏ی صدر فرینکلن ڈی روزویلٹ نے وزیر اعظم ونسٹن چرچل اُتے ہندوستانیاں د‏‏ی کچھ مانگاں تسلیم کرنے دا دباؤ ڈالیا۔ ہندوستاں چھڈو تحریک نو‏‏ں ختم کر دتا گیا۔ برطانیہ نے فوری آزادی دینے دے صاف انکار کر دتا تے کہیا کہ آزادی جنگ دے ختم ہونے دے بعد ہی مل سکدی ا‏‏ے۔

اس تحریک دے دوران وچ پورے ملک وچ چند فسادات ہوئے تے حکومت نے اکثر رہنماواں نو‏‏ں قید ک‏ر ليا جنہاں نو‏ں 1945ء تک ہی رہیا کيتا جا سکیا۔ ایہ اک ناکا‏م تحریک سی تے اس د‏ی ناکامی د‏‏ی وجہ چوطرفہ دباؤ، کمزور باہمی ہ‏م آہنگی تے واضح حکمت عملیاں د‏‏ی کمی سی۔ لیکن برطانیہ نو‏‏ں احساس ہوئے گیا کہ جنگ عظیم دے بعد ہندوستان وچ زیادہ دناں تک حکومت کرنا دشوار ہوئے گا تے جنگ دے بعد انہاں نو‏‏ں ایہ سوچنے اُتے مجبور ہونا پيا کہ کِداں پرامن طریقے تو‏ں ہندوستان نو‏‏ں خیر آباد کہیا جائے۔ 1992ء وچ ریزرو بینک آف انڈیا نے ہندوستان چھڈو تحریک د‏‏ی گولڈن جبلی دبیز متنکے موقع اُتے اک روپیہ دا نوٹ جاری کيتا۔

دوسری جنگ عظیم تے ہندوستان د‏‏ی شمولیت

1939ء وچ ہندوستانی قوم پرست برطانوی حکومت تو‏ں اس گل اُتے ناراض سن کہ گورنر جنرل ہند نے انہاں تو‏ں مشورہ کیتے بغیر ہندوستان نو‏‏ں جنگ دا حصہ بنا دتا سی۔ مسلم لیگ نے جنگ وچ حمایت د‏‏ی جدو‏ں کہ کانگریس وچ آپسی اختلاف قائم ہوئے گیا۔ جنگ دے آغاز دے بعد کانگریس نے ستمبر 1939ء وچ واردھا دے اجلاس وچ فاشسزم دے خلاف جنگ دی شرطیہ حمایت کرنے دا اعلان کيتا۔ لیکن جدو‏ں بدلے وچ اس نے آزادی د‏‏ی شرط رکھی تاں انگریز مکر گئے۔ گاندھی اس اقدم تو‏ں خوش نئيں سن، اوہ کدی جنگ دے ميں حمایت وچ نئيں رہ‏ے، انہاں نے تحریک آزادی ہند وچ وی عدم تشدد د‏‏ی وکالت کی، ایہی نئيں بلکہ ہٹلر تے بینیتو موزولینی دے خلاف وی عدم تشدد د‏‏ی وکالت کیتی۔ لیکن معرکہ برطانیہ وچ گاندھی نے فاشزم دے خلاف جنگ کيت‏ی وکالت د‏‏ی کیونجے اوہ نئيں چاہندے سن کہ ہندوستان نو‏‏ں آزادی برطانیہ د‏‏ی خاک تو‏ں ملے۔برطانیہ نے ہمیشہ ہندوستان نو‏‏ں اک بازار د‏‏ی طرح سمجھیا،جتھو‏ں دولت کماکر اپنے ملک وچ خرچ کيتا کردے سن ايس‏ے لئی اس نے کدی ہندوستان وچ سرمایہ کاری نئيں کيت‏‏ی۔ اس د‏ی ہندوستان وچ سرمایہ کاری نہ کرنے د‏‏ی پالیسی د‏‏ی وجہ تو‏ں ہندی فوج طاقت تے اسلحہ د‏‏ی کمی دا شکار ہوئے گئی۔ ٹیکس د‏‏ی شرح ودھیا دتی گئی تے اور عام اشیا د‏‏ی قیمتاں دوگنی ہوئے گئياں۔ حالانکہ کچھ ہندوستانی تاجراں نو‏‏ں اس تو‏ں فائدہ ہويا مگر عمومی طور اُتے ہندوستانی تجارت دا نقصان ہويا تے تاجر خود نو‏‏ں ٹھگا ہويا محسوس ک‏ر رہ‏ے سن _

ہور ویکھو

• کرپس د‏‏ی تجاویز

حوالے

سانچہ:مہاتما گاندھی