ہبل خلائی ٹیلیسکوپ
 ہبل دوربین دی مرمت دے لئی جانے والے خلائی جہاز توں لی گئی تصویر | |
| General information | |
|---|---|
| NSSDC ID | 1990-037B |
| ادارہ | ناسا / ESA / STScI |
| Launch date | اپریل 24, 1990, 8:33:51 am EDT[۱] |
| Launch vehicle | سانچہ:OV (STS-31) |
| Mission length | سانچہ:For year month day elapsed |
| Deorbited | due ~2013–2021[۲][۳] |
| کمیت | ۱۱٬۱۱۰ کلوگرام (۳۹۲٬۰۰۰ oz) |
| لمبائی | ۱۳٫۲ میٹر (۴۳ فٹ) |
| مدار دی قسم | Near-circular زیريں زمینی مدار |
| مدار دی اونچائی | ۵۵۹ کلومیٹر (۱٬۸۳۴٬۰۰۰ فٹ) |
| مدار دا دورانیہ | 96–97 منٹ (14–15 periods per day) |
| مداری رفتار | ۷٬۵۰۰ میٹر/سیکنڈ (۲۵٬۰۰۰ فٹ/سیکنڈ) |
| اسراع بوجہ کشش ثقل | ۸٫۱۶۹ m/s2 (۲۶٫۸۰ فٹ/سیکنڈ2) |
| جائے وقوع | زیريں زمینی مدار |
| Telescope style | Ritchey–Chrétien reflector |
| Wavelength | روشنی, بالائے بنفشی, زیرسرخ |
| قطر | ۲٫۴ میٹر (۷ فٹ ۱۰ انچ) |
| Collecting area | ۴٫۵ میٹر2 (۴۸ فٹ مربع)[۴] |
| Focal length | ۵۷٫۶ میٹر (۱۸۹ فٹ) |
| Instruments | |
| NICMOS | infrared camera/spectrometer |
| ACS | optical survey camera (partially failed) |
| WFC3 | wide field optical camera |
| COS | ultraviolet spectrograph |
| STIS | optical spectrometer/camera |
| FGS | three fine guidance sensors |
| Website | hubble hubblesite spacetelescope |
ہبل خلائی دوربین (انگریزی: Hubble Space Telescope) زمین دے مدار وچ گردش کرنے والی اک خلائی رصد گاہ و دوربین اے۔ اسنوں خلائی جہاز ڈسکوری دے ذریعے اپریل 1990ء وچ مدار وچ بھیجیا گیا سی۔ اس دا ناں امریکی خلائی سائنس دان ایڈون ہبل دے ناں اُتے رکھیا گیا اے۔ بھانويں ہبل کوئی پہلی خلائی دوربین نئيں، لیکن اس خلائی سائنس دے لئی تعلقات عامہ وچ انتہائی اہم کردار ادا کيتا اے تے عام لوکاں وچ عمومی طور اُتے جانی جاندی اے۔ ایہ انتہائی وڈی خلائی دوربیناں وچوں اک ہور خلائی تحقیق دے لئی اہم ترین اثاثہ اے۔ ہبل امریکی خلائی ادارے ناسا تے یورپی خلائی ادارہ دی مشترکہ کاوش اے۔
ہبل واحد خلائی دوربین اے جسنوں خلاء باز مدار وچ مرمت کر سکدے نيں تے نويں اجزا لگیا کر کارکردگی ودھیا سکدے نيں۔ ہن تک ہبل نوں چار بار مرمت کيتا گیا اے۔
ہبل خلائی ٹیلیسکوپ اک خلائی ٹیلیسکوپ اے جیڑی زمین دے مدار وچ 1990 نوں ناسا نیں پیجی سی۔ ایہ اپنے وڈے 2۔4 میٹر دے شیشے نال الٹراوائلٹ، نظر آن آلے چانن تے انفراریڈ وچ دور تک ویکھدی اے۔ ہبل 1990ء خلائی شٹل ڈسکوری دے نال خلائی مدار وچ پہنچائی گئی خلائی دوربین اے ۔ ایس دا ناں امریکی تارہ گرو ایڈوین ہبل دے ناں تے رکھیا گیا اے ۔ بھاویں ایہہ پہلی خلائی دوربین نئیں ،پر ہبل خلا وچ سب توں وڈی ٹیلیسکوپ اے ۔ہبل خلائی ٹیلیسکوپ نوں خلا وچ ناسا تے یورپی خلائی ایجنسی نیں رل مل کہ پیجیا سی۔ ۔ امریکہ دیاں دوجیاں وڈیاں گالاہاں ، کامپٹون گاما ریز رصدگاہ ، چندرا خلائی ٹیلیسکوپ تے سپٹزر خلائی ٹیلیسکوپ دے نال نال ہبل خلائی ٹیلیسکوپ امریکہ دی وڈی گالا اے۔
خلائی ٹیلیسکوپ دا خیال سب توں پہلاں 1923ء وچ سوچیا گیا لیکن ہبل 1970ء دی دہائی وچ بنائی گئی تے 1983ء وچ ایس نوں خلا وچ بھیجن دا منصوبہ سی ، پر ایہہ پروجیکٹ کجھ تکنیکی مسئلیاں،بجٹ دے کاٹے تے چیلنجر خلائی شٹل حادثے دی وجہ توں لیٹ ہندا گیا ۔ آخرکار 1990ء وچ ایس نوں خلا وچ پیجیا گیا ۔ فیر سائنسداناں نوں پتہ لگا پئی ایس دا وڈا شیشہ ٹھیک طرح فٹ نہیں لگا تے دوربین دی کارکردگی بہت زیادہ متاثر ہو رہی اے ۔ 1993ء وچ سروس مشن دے دوران ایس دا ایہہ نقص دور کرکے ایس دی اصلی کارکردگی ٹور دتی گئی ۔ ہبل دی زمین دی فضا توں باہر پوزیشن ، تیز چانن نا ہون دے برابر ہون دی وجہ توں ،ایس دی بہت واضع فوٹواں لین وچ مدد کردی اے ۔ ہبل دی کھوج نال تارہ پڑھت وچ کئی اہم کامیابیاں ملیاں نیں مثلا کائنات دے وڈے ہون دی رفتار دی ٹھیک ٹھیک جانکاری لبی گئی ۔ ہبل اپنی ونڈ دی اکو ای ٹیلیسکوپ اے جس دی مرمت وغیرہ خلابازاں نے خلا وچ کیتی ہن تک ایس دے 4 مرمتی مشن ہوئے نیں ، پہلا مشن دسمبر 1993ء وچ ہوئیا جس وچ ایس دے وڈے شیشے دے نقص نوں ٹھیک کیتا گيا ،مشن 2 ،3 اے تے 3 بی وچ ایس دے کئی نکے پرزیاں دی مرمت کیتی گئی تے کئی گالاہ کرن آلیاں شیواں نوں نویں تے چنگے ورژناں نال بدل دتا گیاں ۔ 2003ء وچ کولمبیا خلائی شٹل حادثے دی وجہ توں 5واں مشن بچاؤ کماں دی وجہ توں مکا دتا گیا ۔ اک آخری مرمتی مشن اکتوبر 2008ء وچ ہونا سی پر ستمبر وچ اک اہم پرزے دی خرابی دا پتہ لگن دی وجہ توں ایہہ مشن مئی 2009ء تک ٹرکا دتا گیا ،جس وچ اس حصے نوں وی بدل دتا جاوے گا ۔ اس مرمت توں بعد گھٹو گھٹ ٹیلیسکوپ 2014ء تک کم کردی رئے گئی ۔ فیر ایس دی گدی جیمز ویب خلائی ٹیلیسکوپ خلا وچ 2018 نوں پہنچ کے لے لۓ گی۔
ڈیزائن تے تریخ
سودھو1923 وچ پہلی واری ہرمن اوبرتھ نیں کیا کہ راکٹ نال اک وڈی ٹیلیسکوپ خلا وچ پیجی جاسکدی اے۔ اس دے بعد کئی خلائی گرواں نیں ایہ گل آخی کہ خلائی ٹیلیسکوپ بوت دور صاف ویکھ سکے گی تہ اوہ دوربین زیادہ چنگا حساب کر سکے گی۔ اس دی وجہ ایہ وے کہ زمینی ٹیلیسکوپاں ہوا تے اوزون وغیرہ دی وجہ توں بوت دور صاف نئیں ویکھ سکدیاں۔ اس دے نال نال خلائی ٹیلیسکوپ انفراریڈ تے الٹراوائلٹ وچ وی ویکھ سکے گی کیونجہ ایہ تابکاری زمین جزب کرلیندی اے اس لئی ایناں نوں خلائی ٹیلیسکوپاں ای ویکھ سکدیاں نیں۔
دوجی وڈی جنگ دے بعد برطانیہ تے امریکہ نیں خلائی ٹیلیسکوپاں راکٹاں نال زمین دے مدار چ پائیاں۔ ایناں تجربیاں توں سکھ کے 1968 چ امریکی خلائی ایجنسی ناسا نیں اک وڈی خلائی ٹیلیسکوپ بنان دی ٹھان لئی۔ ناسا نیں 1970 وچ دو کمیٹیاں بنا دتیاں: اک دا کم دوربین دا تکنیکی پاسا سی تے اک دا کم دوربین دا سائنسی کم لبنا سی۔ اس دے بعد ناسا نیں کانگرس توں بوت زيادہ پیسے لینے سن، خلائی ٹیلیسکوپ زمینی ٹیلیسکوپ توں بوت مہنگی ہوندی اے۔ امریکی کانگرس نیں اس ٹیلیسکوپ دے اتے بوت تنقید کیتی تے ہلے پلیننگ دے وشکار ای ایدا بجٹ ادھا کردتا۔ 1974 وج کٹ بجٹ ہون دی وجہ توں کانگس نیں ایدا بجٹ مکمل مکا دتا۔ اس دے بدلے وچ پورے امریکی دیس وچ ٹیلیسکوپ لئی تحریک ٹر پئی۔ اس تحریک چ خلائی گرو امریکی کانگس ممبر تے سینیٹراں نال ملے، بوت سنعیے لکھے گۓ تے نیشنل اکیڈمی آف سائنسز نیں خلائی دوربین دی خاصیتاں دے اتے رپورٹ دتی۔ اس دے بعد سینٹ پرانے توں وی ادھے بجٹ تے مان گئی۔
کٹ بجٹ دی وجہ توں ٹیلیسکوپ دے سکیل وچ وی کاٹا آگیا۔ میش شیشے دا سائز 3 میٹر توں 2۔4 میٹر ہوگیا۔ اک نکی 1۔5 میٹر آلی نال جڑی ہوئی ٹیلیسکوپ مکمل تور تہ مکا دتی گئی۔ نال نال بجٹ نوں پورا کرن لئی یورپین خلائی ایجنسی (ESA) توں وی مدد منگی گئی بدلے وچ ٹیلیسکوپ نوں ٹورن دا 15٪ فیصد چر وی گارنٹی کیتا گیا۔ ایدا ناں 1983 چ ہبل ایڈون ہبل دے اتے رکھیا گیا، اونیں ایہ گل پتہ کیتی سی کہ کائنات وددی جا رئی اے۔ بجٹ پکا ہون دے بعد ناسا دے کئی اداریاں چ اینوں بنان دا کم ونڈ دتا گیا تے لاکہیڈ مارٹن نوں نویں قسم دا خلائی جعاز بنان دا ٹھیکہ دے دتا گیا جیڑا اینوں خلا چ لے کہ جاسکے۔ اس ٹیلیسکوپ دا کم الٹراوائلٹ توں لے کہ نظر آلی ویوولینتھ چ ویکھنا سی۔ اس لئی ایدا شیشہ 10 نینو میٹر تک پالش کیتا گیا سی تے ایدے شیشے نوں ہر ویلے 15 ڈگری سینٹی گریڈ تے رکھیا جاندا اے۔ مگر اس وجہ توں ایہ دوربین انفراریڈ چ بوتا نئیں ویکھ سکدی۔
ہور ویکھو
سودھو
حوالے
سودھو- ↑ Jeanne Ryba۔ "STS-31"۔ NASA۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ مارچ 7, 2012
- ↑ HST Program Office (2003) (PDF). Hubble Facts: HST Orbit Decay and Shuttle Re-boost. Goddard Space Flight Center. http://hubble.nasa.gov/a_pdf/news/facts/sm3b/fact_sheet_reboost.pdf. Retrieved on مئی 12, 2009.
- ↑ Amiko Kauderer (مارچ 26, 2009)۔ "Space Shuttle Mission Overview — STS-125: The Final Visit"۔ NASA۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ مئی 2, 2009
- ↑ Laidler et al (2005). Synphot User's Guide (PDF), Baltimore, MD: Space Telescope Science Institute, 27. Retrieved on نومبر 3, 2012. Archived 2019-01-07 at the وے بیک مشین
باہرلے جوڑ
سودھو- ہبل دوربین دی ویب سائیٹلوکاں لئی ہبل دوربین دی ویب سائیٹ