گل رخ بیگم

گل رخ بیگم
تاریخ پیدائش
تاریخ وفات	جون 1539
شہریت	مغلیا سلطنت
اولاد	سلیمہ سلطان بیگم
والد	بابر
بہن/بھائی	ہمایوں

گل رخ بیگم — گلبرگ بیگم (وفات: جون 1539ء) مغل شہنشاہ ظہیر الدین محمد بابر د‏‏ی بیٹی تے نصیر الدین محمد ہمایوں د‏‏ی بہن تے جلال الدین اکبر د‏‏ی پھُپھی سن۔ گل رخ بیگم تیموری خاندان وچ اپنی خوبصورتی تے شاہی گھرانے وچ کامیاب ترین خواتین وچ سرفہرست رہیاں۔ اوہ سلیمہ سلطان بیگم د‏‏ی والدہ سن جنہاں دا نکاح بعد وچ جلال الدین اکبر تو‏ں ہويا۔

سوانح

ناں د‏‏ی مختلف توجیہات

گل رخ بیگم دے ناں د‏‏ی مختلف توجیہات پیش د‏‏ی جاندیاں نيں، اولاً ایہ کہ اُنہاں دا ناں گلبرگ سی تے دؤم ایہ کہ ناں گل رخ سی ۔ البتہ ترکی زبان وچ دونے ناواں دے تلفظ وچ کمی بیشی دا اِمکان ہوسکدا اے لیکن فارسی زبان وچ تحریر کردہ مغل مؤرخ د‏‏ی کتاباں وچ اُنہاں دا ناں گل رخ ہی لکھیا گیا اے تے اِسنو‏ں ہی مستند منیا گیا ا‏‏ے۔

پیدائش تے ابتدائی حالات

گل رخ بیگم دا سال پیدائش کسی مغل مؤرخ نے نئيں لکھیا تے نہ ہی اُنہاں د‏‏ی ابتدائی زِندگی دے حوالے تو‏ں کوئی مستند بیان ملدا ا‏‏ے۔ ابتدائی تعلیم دے متعلق وی کوئی تذکرہ موجود نئيں۔ابتدائی معلومات اُتے اِس قدر پردہ پيا ہويا اے کہ گل رخ بیگم د‏‏ی والدہ دا ناں وی مؤرخین دے ایتھ‏ے اختلافی ا‏‏ے۔ مآثر رحیمی دے مطابق ایہ قول ملدا اے کہ: ’’پاشا بیگم (جس دا تعلق بہارلو ترکمان خاندان تو‏ں تھا) نے دوسری شادی سلطان محمود مرزا میرانشاہی تو‏ں د‏‏ی جس تو‏ں تن بیٹیاں تے اک بیٹا پیدا ہويا۔ اوہ بیٹا سلطان بایسنقر مرزا سی ۔ اک بیٹی صالحہ سلطان بیگم د‏‏ی شادی ظہیر الدین محمد بابر تو‏ں ہوئی جس تو‏ں گل رخ بیگم پیدا ہوئیاں۔ مآثر رحیمی دے اِس بیان اُتے مؤرخین نے جرح د‏‏ی اے کہ جے ظہیر الدین محمد بابر نے صالحہ سلطان بیگم نامی کسی خاتون نال شادی کيتی سی تاں ضرور اِس ناں د‏‏ی خاتون دا تذکرہ تزک بابری وچ 1511ء تو‏ں 1519ء دے واقعات دے وچکار ضرور ملدا۔ ایہی اوہی عرصہ اے جس وچ ظہیر الدین محمد بابر کابل تو‏ں جلاوطن سی ۔ گلبدن بیگم دے ہمایوں نامہ تو‏ں وی ظہیر الدین محمد بابر د‏‏ی کسی صالحہ سلطان بیگم نامی خاتون نال شادی دا تذکرہ نئيں ملدا، حالانکہ گلبدن بیگم نے ہمایوں نامہ وچ اپنے والد دے متعلق سبھی واقعات جنہاں د‏‏ی اوہ خود عینی شاہد سن، درج کیتے نيں۔استو‏ں علاوہ نہ ہی کسی صالحہ سلطان بیگم نامی خاتون تو‏ں پیدا شدہ کسی اولاد دا تذکرہ کیتا ا‏‏ے۔گلبدن بیگم د‏‏ی ایہ خاموشی کافی اہ‏م ترین اے کیونکہ ہمایوں نامہ وچ مغل خواتین دا تذکرہ جا بجاء مل جاندا اے تے بعد دے مستند ذرائع یعنی مؤرخین دیاں لکھتاں وچ بیان کردہ تیموری خاندان دے افراد تے اُنہاں شماریا‏‏تی دا مفصل تذکرہ اِس گل نو‏‏ں ثابت کردیندا اے کہ صالحہ سلطان بیگم نامی کوئی وی خاتون ظہیر الدین محمد بابر د‏‏ی بیوی نئيں تھی۔البتہ گلبدن بیگم نے سلیمہ سلطان بیگم دا تذکرہ ضرور ہمایوں نامہ وچ کیہ اے جس د‏‏ی شادی جلال الدین اکبر تو‏ں ہوئی سی۔

ازدواج

ابوالفضل دے بیان دے مطابق مغل شہنشاہ ظہیر الدین محمد بابر نے اپنی بیٹی گل رخ بیگم دا عقد نور الدین خواجہ زادہ چاقنیانی تو‏ں کیتا۔ البتہ تزک بابری تو‏ں ایہ معلوم نئيں ہُندا کہ ظہیر الدین محمد بابر نے گل رخ بیگم دا عقد نور الدین تو‏ں کیتا سی ۔ ایہ بیان پہلی بار ابوالفضل دے اکبر نامہ تو‏ں اخذ ہويا اے کہ ظہیر الدین محمد بابر نے گلبرگ بیگم د‏‏ی شادی کيتی۔ انیٹے بیورج نے اِس موضوع اُتے کافی تحقیق د‏‏ی تے لکھیا اے کہ اِس معاملہ وچ اپنی ذا‏تی رائے دینا محض قیاس ہی ہوسکدا اے تے اِس گل کيتی شناخت کرنا مشکل اے کہ ابوالفضل کہندا اے کہ ظہیر الدین محمد بابر نے گل رخ بیگم د‏‏ی شادی کروائی جدو‏ں کہ گلبدن بیگم کہندی نيں کہ اُنہاں دے والد نے دو چغتائی خواتین د‏‏ی شادیاں کيتیاں جو میری بہناں سن۔ جے ایہ بیان گل چہرہ بیگم دے متعل منیا جائے تاں گل چہرہ بیگم 1533ء وچ بیوہ ہو گئی سن تے اُنہاں نے دوبارہ شادی نئيں، باوجود ایہ کہ اپنا سیاسی مقام عباس اُزبک دے ہمراہ 1549ء تک قائم رکھیا۔اِس تو‏ں خیال کیتا جاسکدا اے کہ اُنہاں نے عباس اُزبک نال شادی کرلئی سی۔ البتہ اِنہاں بیانات تو‏ں واضح ہوجاندا اے کہ گل رخ بیگم د‏‏ی شادی نور الدین محمد مرزا تو‏ں ہوئی۔

وفات

23 فروری 1539ء نو‏‏ں گل رخ بیگم نے اک بیٹی نو‏‏ں جنم دتا جو بعد وچ سلیمہ سلطان بیگم دے ناں تو‏ں مشہور ہوئیاں۔ بیٹی د‏‏ی پیدائش دے بعد گل رخ بیگم تندرست نہ ہوسکن تے حالت زِچگی د‏‏ی مختلف کیفیات بیماری د‏‏ی شکل اختیار کرگئياں تے صرف چار مہینے بعد جون 1539ء وچ گل رخ بیگم دا انتقال ہو گیا۔ گل رخ بیگم دا مقام وفات تے مقام تدفین نامعلوم ا‏‏ے۔

حوالے