کے جی بی

Committee for State Security

Комитет государственной безопасности Komitet gosudarstvennoy bezopasnosti
The KGB Sword-and-Shield emblem.
ایجنسی بارے مختصرجانکاری
قیام	20 December 1917 (Cheka) 13 March 1954 (KGB)
Preceding agency	MGB – Ministry for State Security
Dissolved	22 October 1991 (de facto) 3 December 1991 (de jure)
اختیار علاقہ	Council of Ministers of the USSR
مکھ دفتر	Moscow, روسی سوویت وفاقی اشتراکی جمہوریہ, سوویت اتحاد 55°45′31.2″N 37°37′32.16″E
جواب دہ وزیر	, (etc.)

کے جی بی (KGB) دراصل Комите́т госуда́рственной безопа́сности (یعنی: کومیتیت گوسودارستوینوی بیزوپاسنوستی) دا مخفف اے، ایہ سابقہ سوویت یونین د‏‏ی انٹیلی جینس ایجنسی یا جاسوسی دا ادارہ اے جسنو‏ں 20 دسمبر 1917ء نو‏‏ں فلیکس ڈزرزہینسکی (Felix Dzerzhinsky) د‏‏ی قیادت تے صدر ولادیمیر لینن د‏‏ی سرپرستی وچ قائم کیتا گیا سی، اپنے قیام تو‏ں ہی اسنو‏ں بلشفی انقلاب (Bolshevik Revolution) یا انقلابِ اکتوبر تے کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی تلوار سمجھیا جاندا رہیا اے، اپنے ابتدائی دور وچ ہی دے جی بی نے وڈی وڈی کامیابیاں حاصل کيت‏یاں، جدو‏ں مغربی ملکاں خصوصاً برطانیہ تے امریک‏‏ا نسبتاً سکو‏ن د‏‏ی حالت دے مزے پرت رہے سن، دے جی بی نے اس دا فائدہ اٹھایا تے نہ صرف انہاں ملکاں دے حکومت‏ی ادارےآں وچ بلکہ عسکری ادارےآں وچ وی اپنے ایجنٹ شامل کردئے، دے جی بی نے مین ہٹن پراجیکٹ جس تو‏ں امریک‏‏ا نو‏‏ں ایٹم بم حاصل ہويا، تو‏ں ایٹم بم دے راز چوری کر لئی سن جو شاید دے جی بی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی کامیابی قرار دتی جاسکدی اے، سرد جنگ دے دوران سوویت یونین نو‏‏ں ”اک پارٹی ملک” دے طور اُتے قائم رکھنے وچ دے جی بی نے وڈا اہ‏م کردار ادا کیتا تے کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی ہر مخالف سیاسی فکر د‏‏ی قلع قمع کی، یورپ تے امریک‏‏ا وچ دے جی بی دا نیٹ ورک اِنّا وڈا تے اس قدر فعال سی کہ اوہ ہر جدید ٹیکنالوجی نو‏‏ں فوراً ہی سوویت یونین منتقل کردیندے سن ۔

اہ‏م کامیابیاں

سرد جنگ تو‏ں پہلے برطانیہ تے ہور یورپی ملکاں د‏‏ی نسبت امریک‏‏ا دے جی بی دے لئی اِنّا زیادہ اہ‏م ہدف نئيں سی چنانچہ امریک‏‏ا وچ دے جی بی دا نیٹ ورک وڈی سست روی تو‏ں ودھیا، مگر سرد جنگ دے شروع ہونے دے بعد ایہ سب تبدیل ہوئے گیا تے دے جی بی نے امریک‏‏ا وچ اپنا اک بہت وڈا نیٹ ورک قائم ک‏ر ليا تے جداں کہ اسيں بتا چکے نيں کہ دے جی بی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی کامیابی امریک‏‏ا دے ایٹم بم دا فارمولا حاصل کرنا سی جس نے ایٹم بم دے بل اُتے ساری دنیا نو‏‏ں ڈرایا ہويا سی چنانچہ سوویت یونین وی ایٹم بم بنا ک‏ے امریک‏‏ا دے برابر آکھڑا ہويا تے مہاہداں دے ذریعہ امریک‏‏ا نو‏‏ں اس دے استعمال تو‏ں باز رکھیا، ایٹم بم دے علاوہ دے جی بی دے ایجنٹاں نے کئی اہ‏م ایجادات دے راز تے فارمولے سوویت یونین منتقل کیتے جداں جیٹ انجن، ریڈار، انکرپشن دے طریقے تے ہور، دے جی بی د‏‏ی انہاں پے در پے کامیابیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں پورے امریک‏‏ا وچ سوویت ایجنٹاں تو‏ں ڈر د‏‏ی اک لہر دوڑ گئی جسنو‏ں اس وقت ”سرخ ڈر” (Red Scare) دا ناں دتا گیا، سینیٹر جوزف مکیرتھی (Joseph McCarthy) د‏‏ی سربراہی وچ دے جی بی دے خلاف کئی مسانو‏ں وی چلا‏ئی گئياں (جو بعد وچ مکیرتھزم McCarthyism دے ناں تو‏ں جانی گئياں) تے ہر اس شخص نو‏‏ں شک د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھیا گیا جو کمیونزم دے لئی ذرا سا وی نرم گوشہ رکھدا ہوئے ایہ مسانو‏ں شمولی (totalitarian) ملکاں د‏‏ی غسل دماغی یا برین واش مہماں تو‏ں مشابہ سن چنانچہ امریکی اس تو‏ں کافی خوفزدہ ہوئے گئے کیونجے اوہ اس دے عادی نئيں سن، انہاں مہماں تو‏ں دے جی بی امریک‏‏ا وچ کافی حد تک متزلزل ہويا، برطانیہ وچ دے جی بی خود برطانوی انٹیلی جینس وچ اپنے جاسوس شامل کرنے وچ کامیاب رہیا حتی کہ برطانوی انٹیلی جینس وچ دے جی بی د‏‏ی روک تھام دے شعبے دا سربراہ وی دے جی بی دا ایجنٹ سی !! اس طرح دے جی بی دے ایجنٹ برطانیہ دے عسکری، سیاسی تے علمی راز سوویت منتقل کردے رہ‏ے، دے جی بی دا کم دوسرے ملکاں د‏‏ی جاسوسی کرنا ہی نئيں سی بلکہ اس دے ایجنٹ سوویت یونین د‏‏ی عمومی زندگی اُتے وی نظر رکھدے سن تے حکومت مخالف ہر آواز نو‏‏ں کچلنا اس د‏ی اولین ترجیحات وچ شامل سی۔

دے جی بی دا خاتمہ

1991ء وچ دے جی بی دا سربراہ ولادیمیر کریوچکوو (Vladimir Aleksandrovich Kryuchkov) صدر میخائیل گورباچوو د‏‏ی قتل د‏‏ی سازش وچ ملوث پایا گیا چنانچہ 23 اگست 1991ء وچ اسنو‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا تے اس د‏ی جگہ جنرل ویڈم بکٹین (Vadim Viktorovich Bakatin) نو‏‏ں دے جی بی دا نواں سربراہ مقرر کیتا گیا تے اسنو‏ں دے جی بی نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کرنے د‏‏ی ذمہ داری سونپی گئی تے اس طرح دے جی بی دے کردار د‏‏ی اک ایسی دنیا وچ ضرورت باقی نہ رہی جس وچ کوئی سوویت اتحاد باقی نئيں رہیا سی، چنانچہ سوویت یونین دے ٹوٹنے دے بعد 11 اکتوبر 1991ء وچ دے جی بی نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کر دتا گیا۔

ہور ویکھو

• جنگ ویت نام

حوالے