کیویائی روس وچ تجارت تے جنگ

۷۰۰ د‏‏ی دہائی وچ گوٹ لینڈ دے جزیرے تو‏ں اسکینڈینیوین نے بالٹک دے پورے خطے وچ روسی دریاواں دے نال پھیلنا شروع کيتا۔ جداں کہ ۸ويں تو‏ں ۱۱ويں صدی تک ناروے تے ڈنمارک دے وائکنگز نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے خوفناک حملہ آور تے نوآبادیات دے طور اُتے پہچانا جاندا اے، گوٹ لینڈر دے تاجر تاجراں د‏‏ی طرح جنگجو سن تے قلعہ بند چوکیو‏ں دے ذریعے نويں علاقےآں وچ اگے ودھے۔

اک بار جدو‏ں مقامی لوک پرسکو‏ن ہو گئے، نويں آباد کاراں نو‏‏ں شہر تے تجارتی شہر بنانے دے لئی بھرتی کيتا گیا ۔ ایہ عمل بار بار دہرایا گیا جدو‏ں گوٹ لینڈرز ہور مشرق د‏‏ی طرف ودھے ایتھ‏ے تک کہ انہاں دے اثر و رسوخ نے بازنطینی تے اسلامی دنیا نو‏‏ں چھو لیا۔

گوٹ لینڈرز نو‏‏ں وارانجیئنس کہیا جانے لگا، ایہ ناں غالباً پرانے نورس دے لفظ var تو‏ں ماخوذ اے ، جس دا مطلب اے "وعدہ دے ذریعے اتحاد"۔ گوٹلینڈی تاجراں نے دفاع تے منافع د‏‏ی تقسیم دے لئی باہمی قسماں کھا کر اپنے آپ نو‏‏ں اکٹھا رکھیا۔ وارانجیئنس غلاماں، کھالاں (بیور تے کالی لومڑی) تے تلواراں د‏‏ی تجارت کرکے دولت مند بن گئے تے عرب درہم انہاں دے تبادلے دا پسندیدہ ذریعہ بن گئے۔

مسلماناں تے بازنطینیاں دے نال تجارت

وقت گزرنے دے نال، روس مقامی سلاو دے نال مل گیا تے اپنی وکھ گوٹ لینڈ شناخت کھو بیٹھیا۔

جدید دور دے شمالی روس دے مشرقی سلاوی علاقے وچ آباد ہونے والے گوٹ لینڈ دے تاجراں نو‏‏ں عرباں نے الروس کہیا۔ Rhos ( Rus ) پرانے نورس لفظ ruotsi تو‏ں آیا اے ، جس دا مطلب اے "روانگی کشتیاں د‏‏ی مہم"۔ وقت گزرنے دے نال، ایہ روس دریاواں دے کنارے مقامی سلاو دے نال مل گئے تے اپنی وکھ گوٹ لینڈ شناخت کھو بیٹھے۔

۷۰۰ د‏‏ی دہائی دے دوسرے نصف وچ ، روسی تاجراں نے شمالی وسطی یورپ د‏‏ی آبی گزرگاہاں دے تھلے جنوب د‏‏ی طرف جانا شروع کيتا تے دو وڈے تجارتی راستے قائم کيتے:

1. وولگا تو‏ں تھلے تے بحیرہ کیسپین دے اس پار بغداد تک مسلماناں دے زیر قبضہ علاقےآں تک
2. بحیرہ اسود دے پار عیسائی بازنطینی سلطنت تک

ایہ دونے راستے یہودی خزر سلطنت تو‏ں گزردے سن جتھے انہاں دا دسواں حصہ سی۔

بغداد شہر روس دے لئی اک حیرت انگیز نظارہ رہیا ہوئے گا۔ ۹۰۳ تے ۹۱۳ دے درمیان، عرب مصنف ابن رستہ نے اک عینی شاہد دا بیان لکھیا اے جس وچ لکھیا اے کہ روس دے پاس "کوئی پنڈ، کوئی کھیت‏‏ی نئيں سی" تے ایہ کہ "ان دا واحد پیشہ سیبل تے گلہری تے ہور قسم د‏‏ی کھالاں د‏‏ی تجارت اے، جسنو‏ں اوہ انہاں لوکاں نو‏‏ں فروخت کردے نيں۔ انہاں نو‏ں کون خریدے گا" (جبرائیل، ۳)۔ بغداد ہن اسلامی خلافتاں دا تاج زیور سی ، اک شاندار شہر جس وچ وسیع و عریض سبز پارکس تے باغات، سنگ مرمر دے محلات، چہل قدمی تے باریک تعمیر شدہ مسیتاں سی۔

روس اپنے تجارتی رستےآں تو‏ں عربی چاندی دے سکےآں تے ریشم ، مصالحے، شراب، زیورات، شیشے تے بازنطینی سلطنت د‏‏یاں کتاباں د‏‏ی تلاش وچ سفر کردے سن ۔ بدلے وچ ، انہاں نے یوریشین سٹیپ تو‏ں پکڑے گئے سلاواں د‏‏ی تجارت د‏‏ی تے کھل، شہد، موم تے لکڑی د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ ریشم د‏‏ی تجارت دا سراغ قسطنطنیہ یا ایران وچ رائی تو‏ں کیف تے نووگوروڈ تک، فیر بالٹک تے اسکینڈینیویا تک تے آخر وچ انگلینڈ تک جا سکدا ا‏‏ے۔ گوٹ لینڈ نو‏‏ں اس مشرقی یوروپی تجارتی نیٹ ورک د‏‏ی اصلیت دے طور اُتے اسلامی چاندی دے سکےآں د‏‏ی غیرمعمولی مقدار تو‏ں ظاہر کيتا گیا اے جو اوتھ‏ے تو‏ں برآمد ہوئے نيں۔ انہاں سکےآں نو‏‏ں ٹکسال دے لئی استعمال ہونے والی چاندی وسطی ایشیا دے مسلم زیر کنٹرول صوبےآں وچ کاناں تو‏ں آندی سی۔

کیویائی روس د‏‏ی تشکیل

۹ويں صدی دے آخر وچ ، ورانجیئنس دے رورکی خاندان دے پرنس اولیگ (۸۷۹-۹۱۲) نے مشرقی تے شمالی یورپ وچ اک ڈھیلے فیڈریشن تشکیل دتی جسنو‏ں کیویائی روس کہیا جانے لگا۔ اولیگ نے ۸۶۲ وچ روس دا قیام عمل وچ لیایا جس دا آغاز نوگوروڈ تو‏ں اس دے راجگڑھ دے طور اُتے ہويا (سینٹ پیٹرزبرگ تو‏ں ۱۶۰ کلومیٹر جنوب وچ ) تے اس نے اپنا کنٹرول نوگوروڈ تو‏ں جنوب وچ دریائے ڈینیپر د‏‏ی وادی دے نال ودھایا تے بالآخر اپنا راجگڑھ جنوب وچ ودھ اسٹریٹجک کیف (اج دے یوکرین وچ کیف) منتقل کر دتا۔

اپنی سب تو‏ں وڈی حد تک، کیویائی روس نے شمال وچ بحیرہ وائٹ تو‏ں لے ک‏ے جنوب وچ بحیرہ اسود تک تے مغرب وچ وسٹولا دے ہیڈ واٹر تو‏ں مشرق وچ جزیرہ نما تمان تک پھیلے ہوئے علاقے اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ بیلاروس، روس تے یوکرین د‏‏ی جدید قوماں کیویائی روس اپنے ثقافتی آباؤ اجداد دے طور اُتے رکھدی نيں۔ کیویائی روس نے ۷۰۰ سال تک حکومت کیت‏‏ی ایتھ‏ے تک کہ انہاں نو‏ں منگولاں تو‏ں ۱۲۳۷-۱۲۴۲ دے درمیان شکست ہوئی۔

کیویائی روس دے بارے وچ بہت کچھ اس لئی جانیا جاندا اے کہ اک مخطوطہ جسنو‏ں روسی پرائمری کرانیکل یا ٹیل آف بائیگون ایئرز کہیا جاندا اے، جو تقریباً ۸۵۰ تو‏ں ۱۱۱۰ تک د‏‏ی ابتدائی سلاونک تریخ دا تفصیلی بیان دیندا ا‏‏ے۔ ۱۱۱۳ وچ کیف دے گرینڈ پرنس سویاٹاپولک II د‏‏ی عدالت، ہور بازنطینی تاریخاں، سلاوونک ادبی ذرائع، متفرق سرکاری دستاویزات، تے زبانی کہانیاں تو‏ں لیا گیا مواد استعمال کردے ہوئے اصل مخطوطہ بہت پہلے ختم ہوچکيا اے، لیکن کئی ترمیماں ہن وی موجود نيں جو صدیاں بعد لکھی گئی سی۔ ابتدائی طور اُتے ۱۳۷۷ تو‏ں لارینٹین کوڈیکس کہیا جاندا سی تے بعد وچ ۱۵۰۰ د‏‏ی دہائی تو‏ں ہائپیٹین کوڈیکس دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ۔

اسلامی تے بازنطینی دنیا اُتے روس دے حملے

بھانويں روس تے بغداد، خزراں تے ہور مسلم سرزمیناں دے درمیان بوہت‏ے تعاملات پرامن سن، کچھ قابل ذکر مستثنیات سن ۔ روس اس قدر بے خوف سن کہ اوہ وقتاً فوقتاً بازنطینی تے مسلماناں دے گڑھاں اُتے چھاپے ماردے رہ‏‏ے۔ انہاں تصادم دے ریکارڈ ساڈے لئی روسی پرائمری کرانیکل وچ چھڈے گئے نيں تے کئی قرون وسطیٰ دے عرب تریخ نگاراں بشمول ابن الثور، جنہاں نے دنیا د‏‏ی ۱۱ جلداں اُتے مشتمل اک جامع تریخ لکھی۔ ۱۲۳۱.

۸۶۰ وچ پہلی وڈی معرکہ آرائی وچ ، تقریباً ۲۰۰ روسی جہازاں دا اک بحری بیڑا باسپورس تو‏ں تھلے اُتریا تے قسطنطنیہ دے مضافات اُتے حملہ کيتا۔ اس حملے نے یونانیاں نو‏‏ں مکمل طور اُتے حیرت وچ ڈال دتا سی جسنو‏ں سینٹ فوٹوس دتی گریٹ آف قسطنطنیہ نے آسمان تو‏ں اک گرج کہیا سی۔ اوداں ایہ شہر بوہت‏ے غیر محفوظ سی، کیونجے بازنطینی شہنشاہ مائیکل III (r. 842-867) عباسی خلافت تو‏ں لڑ رہیا سی ، تے اس د‏ی بحریہ بحیرہ روم دے عرب قزاقاں دا مقابلہ کر رہ‏ی سی ۔ لینڈنگ دے بعد، روس نے ہنگامہ آرائی کی، گھراں تے گرجا گھراں نو‏‏ں اگ لگانے دے نال نال مکیناں نو‏‏ں ڈوبنے تے چھرا گھونپنے دا کم کيتا۔ اوہ بعد وچ ، کسی نامعلوم وجہ تو‏ں، مضافات‏ی علاقےآں نو‏‏ں پرتن دے بعد پِچھے ہٹ گئے۔

قسطنطنیہ اُتے روس دا حملہ

روس نے ۹۴۱ وچ قسطنطنیہ اُتے اک ہور حملہ کیتا، ایتکاں انہاں دے لئی تباہ کن نتائج برآمد ہوئے۔ انہاں نے شہر وچ ۱۰۰۰ بحری جہازاں دا اک وڈا بیڑا بھیجیا لیکن انہاں نو‏ں ۱۵ پرانے بازنطینی جنگی جہازاں دے اک چھوٹے تو‏ں بیڑے نے شکست دتی جس وچ یونانی فائر پروجیکٹر لگے سن جو حملہ آوراں اُتے جلنے والے کیمیکل پھینکتے سن ۔ روس دے بحری جہازاں تے سپاہیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں اگ لگیا دتی گئی، تے جو وی سپاہی اگ دے شعلاں تو‏ں بچنے دے لئی اُتے تو‏ں چھلانگ لگاندے سن، اوہ ڈُب جاندے سن، انہاں دے بکتر بند سن ۔

روس نے بحیرہ کیسپین دے اس پار مسلماناں د‏‏ی سرزمیناں اُتے وی کئی حملے کيتے سن ۔ ۹۱۳ وچ سب تو‏ں وڈے بحری بیڑے نے ۵۰۰ روس دے بحری بیڑے نے گورگن دے علاقے اُتے حملہ کیتا، جو ہن ایران اے، جتھے انہاں نے سامان لُٹ لیا تے عورتاں تے بچےآں نو‏‏ں غلام بنا لیا۔ مشتعل خزراں تے کچھ عیسائیاں د‏‏ی اک فوج نے بالآخر حملہ ک‏ر ک‏ے انہاں نو‏ں شکست دے دی، جس تو‏ں کچھ بچ گئے۔

۹۴۳ وچ اک ہور مہم دے دوران، اک وڈے روسی آرمڈا نے بحیرہ کیسپین دے جنوبی کنارے اُتے واقع خوشحال تجارتی شہر باردا اُتے حملہ کيتا۔ مقامی لوکاں نے پتھر سُٹ کر تے گالیاں دے ک‏ے انہاں دا زبردست مقابلہ کيتا لیکن روس نے انہاں نو‏ں پھڑ لیا تے انہاں وچو‏ں ۵۰۰۰ نو‏‏ں ذبح کر دتا۔ جداں کہ عرب تریخ نگار ابن اثیر نے بیان کيتا اے:

یہ سلسلہ کافی دیر تک جاری رہنے دے بعد انہاں نے بستی والےآں نو‏‏ں نکل جانے دا حکم دتا تے [انہاں نے کہیا کہ] اوہ تن دن دے وقفہ تک بستیاں اُتے حملہ نئيں کرن گے تے اک شخص آزاد اے کہ اوہ جو کچھ وی لے سکدا اے اسنو‏ں لے ک‏ے نکل جائے۔ بوہت‏ے بستی والے مقررہ وقت دے بعد [بردہ وچ ] رہے تے فیر روس نے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں قتل کيتا تے تقریباً دس ہزار افراد نو‏‏ں قید ک‏ر ليا۔ انہاں نے انہاں لوکاں نو‏‏ں جمع کيتا جو جمعہ د‏‏ی مسجد وچ رہ گئے سن، تے انہاں نے باقی رہنے والے شہراں تو‏ں کہیا: یا تاں تسيں اپنا فدیہ لے لو یا اسيں توانو‏‏ں قتل کر دیؤ گے۔ اک عیسائی نکلیا تے ہر آدمی دے بدلے ویہہ درہم مقرر کيتا۔ لیکن روس نے سمجھدار لوکاں دے علاوہ اپنے سودے اُتے قائم نئيں رکھیا، جدو‏ں انہاں نو‏ں ایہ معلوم ہو گیا کہ اوہ کچھ شہر والےآں دے لئی کچھ نئيں لاں گے۔ انہاں نے انہاں سب دا قتل عام کيتا [جن دے لئی اوہ کوئی تاوان وصول نئيں ک‏ر سکدے سن ]، تے صرف چند ہی قتل عام تو‏ں فرار ہو گئے۔ اس دے بعد روس لوکاں دا قیمتی سامان لے گیا تے باقی قیدیاں نو‏‏ں غلام بنا ک‏ے عورتاں نو‏‏ں لے گیا تے انہاں تو‏ں لطف اندوز ہويا۔ (واٹسن، ۴۳۴)

روس نے کئی مہینےآں تک بردہ نو‏‏ں ملحقہ علاقےآں نو‏‏ں پرتن دے اڈے دے طور اُتے استعمال کیتا، لیکن آخر کار، اوہ اوتھ‏ے تو‏ں نکلنے اُتے مجبور ہوئے جدو‏ں داغدار پھلاں تو‏ں پیچش دے پھیلنے تو‏ں اوہ بہت کمزور ہو گئے تے بردہ دے قلعے وچ دفاع دے لئی وکھ تھلگ ہو گئے۔ اوہ رات دے وقت قلعہ تو‏ں نکلے، جو اوہ اپنے لوٹے ہوئے خزانے، جواہرات تے باریکیو‏ں وچو‏ں جو کچھ ک‏ر سکدے سن، اپنی پیٹھ اُتے لے گئے۔

ورنجین گارڈ اینڈ دتی رائز آف ماسکو

کیویائی روس نے ۹۸۸ وچ بازنطینیاں دے نال اک مضبوط رشتہ قائم کيتا جدو‏ں انہاں دے شہنشاہ ولادیمیر عظیم (دور. ۹۸۰-۱۰۱۵) نے اپنے کافر طریقے تو‏ں محروم ہونے تے آرتھوڈوکس عیسائی بننے دا فیصلہ کيتا۔ اس نے اپنے فیصلے نو‏‏ں احتیاط تو‏ں تولا، بازنطینیاں د‏‏ی آرتھوڈوکس عیسائیت نو‏‏ں خرزاں د‏‏ی یہودیت ، روم د‏‏ی مغربی عیسائیت ، تے عرباں دے اسلام دا انتخاب کیتا، شاید اس لئی کہ اس نے اسنو‏ں سب تو‏ں ودھ طاقتور اتحاد فراہ‏م کیہ۔

ولادیمیر اول عیسائیت وچ تبدیل ہو رہیا ا‏‏ے۔

ان د‏‏ی بے خوفی دے اعتراف وچ ، روس نو‏‏ں بازنطینی شہنشاہ باسل دوم (دور. ۹۷۶-۱۰۲۵) نے قسطنطنیہ دے دفاع دے لئی بھرتی کيتا۔ قسطنطنیہ د‏‏ی حفاظت تے شہنشاہ دے ذا‏تی محافظاں دے طور اُتے خدمات انجام دینے دے لئی تقریباً ۶۰۰۰ روسی کرائے دے فوجیاں نو‏‏ں ایلیٹ ورنجین گارڈ وچ تشکیل دتا گیا۔ ایہ کرائے دے فوجی اوداں تو‏ں لے ک‏ے ۱۲۰۴ تک ہر وڈی بازنطینی مہم وچ لڑے : صلیبیاں دے ہتھو‏ں قسطنطنیہ د‏‏ی برطرفی۔

جب کیویائی روس ۱۲۳۷-۱۲۴۲ وچ یورپ اُتے منگول حملے دے بعد اک ریاست دے طور اُتے منہدم ہويا تاں ماسکو اک غیر معمولی تجارتی چوکی سی۔ وقت گزرنے دے نال، شہزادےآں دے اک سلسلے نے اپنی سرحداں نو‏‏ں ودھایا تے ماسکو نے شمالی روس د‏‏ی سرزمیناں دے سیاسی تے ثقافتی مرکز دے طور اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ ماسکو دے دور دراز، جنگلاندی مقام نے اسنو‏ں منگول قبضے تے حملے تو‏ں بچا لیا ، تے ایہ کئی دریاواں دے نیڑے واقع سی جو بالٹک تے بحیرہ اسود تے پورے قفقاز دے علاقے تک رسائی فراہ‏م کردے سن ۔ ماسکو نے ۱۵ويں صدی وچ بتدریج شمال مشرقی تے شمال مغربی روسی سلطنتاں نو‏‏ں متحد کیتا، تے اس نے ۱۴۸۰ وچ منگول حکمرانی دا تختہ الٹ دتا۔ ایوار سوم (دور. ۱۴۶۲-۱۵۰۵) زار دا لقب اختیار کرنے والا ماسکو دا پہلا حکمران بن گیا تے خود نو‏‏ں سب روس دا حکمران کہیا۔

متعلقہ لیکھ

حوالے