کینیڈا دے بوریل جنگلات
کینیڈا دے بوریل جنگلات قطبی بوریل جنگلات دا اک تہائی حصہ بناندے نيں جو زیادہ تر پنجاہ ڈگری دے شمال وچ واقع اے۔ ہور ملکاں وچ روس وچ انہاں جنگلات دی اکثریت جدوں کہ سکینڈے نیویا تے نارڈک ملکاں وچ وی ایہ جنگلات پائے جاندے نيں۔ بوریل علاقہ کینیڈا دے کل ارضی رقبے دے سٹھ فیصد اُتے محیط اے۔ کینیڈا دے بوریل جنگلات نیو فاؤنڈ لینڈ اینڈ لیبرے ڈار دے انتہائی مشرقی علاقےآں توں شروع ہو کے یوکون تے الاسکا دے درمیان موجود سرحد تک پھیلے ہوئے نيں۔ کینیڈا دے بوریل جنگلات دراصل اٹھ مختلف خطیاں وچ منقسم نيں۔ ہر خطے وچ جانداراں دی انواع مختلف نيں تے ہر خطے دے اپنے مخصوص نباتات تے حیوانات نيں۔
کینیڈا دے بوریل جنگلات اک ہزار کلومیٹر چوڑی پٹی اُتے پھیلے ہوئے نيں جو شمال وچ ٹنڈریا توں شروع ہو کے کینیڈا دے جنوب تے مغرب دے برساتی جنگلات تک پھیلے ہوئے نيں۔ بوریل جنگلات دے علاقے وچ کینیڈا دی کل آبادی دا محض 14 فیصد حصہ رہندا اے۔ انتہائی وسیع رقبے تے وحدت دی بنا اُتے ایہ جنگلات مقامی قبیلے تے دیہاتاں دی معیشت وچ بہت اہم کردار ادا کردے نيں۔ ایتھے سیرو سیاحت، شکار، مچھلی دا شکار تے ماحولیاتی سیاحت اہم نيں۔ علاقے وچ سینکڑاں شہر موجود نيں جنہاں دی معیشت دا گھٹ توں گھٹ ویہہ فیصد حصہ جنگلات دی پیداوار، کان کنی، تیل تے گیس تے سیاحت دے حوالے توں جنگلات دی مرہون منت اے۔ اس دے علاوہ ایہ جنگلات کینیڈا دی تریخ، معیشت، معاشرتی ترقی تے فنون لطیفہ وچ انتہائی اہم تے منفرد کردار ادا کردے آئے نيں۔
جائزہ
سودھوماحولیاتی خطے
سودھوکینیڈا دے بوریل جنگلات وچ چار ماحولیاتی خطے ٹیگا کورڈیلرا، ٹیگا پلینز، ٹیگا شیلڈ تے ہڈسن پلانٹس کہلاندے نيں۔ ایہ خطے انہاں جنگلات دے شمال وچ پائے جاندے نيں تے جاں جاں قطب شمالی دے قریب تر ہوئے جان، درختاں دی تعداد تے انہاں دے حجم وچ کمی ہُندی جاندی اے تے بڑھوتری دا سالانہ دورانیہ کم ہُندا جاندا اے۔ ہور تن خطے مل کے بوریل جنگلات دی جنوبی سرحد بناتے نيں۔ ایہ جنگلات انتہائی جنوب وچ جھیل سپیرئیر (اونٹاریو) تک پھیلے ہوئے نيں۔ ایہ جنگلات 1630000 مربع کلومیٹر اُتے پھیلے ہوئے نيں تے ہور تمام خطاں توں زیادہ وسیع نيں۔ اٹھواں تے سب توں چھوٹا خطہ تیس ہزار مربع کلومیٹر اُتے پھیلا ہويا اے جو اس نوع دے جنگلات دا انتہائی مختصر حصہ اے۔ ایہ حصہ شمالی صوبےآں وچ موجود اے جو بحر اوقیانوس توں متصل نيں۔ ایہ نیوبرنزوک دے جنوب مغربی کنارے توں شروع ہو کے گیسپ دے جزیرہ نما تک پھیلے نيں۔ بوریل جنگلات وچ 1890000 مربع کلومیٹر اُتے ایہ جنگلات 80 فیصد توں 100 فیصد رقبے اُتے جدوں کہ 650000 مربع کلومیٹر اُتے ایہ جنگلات 60 فیصد تا 80 فیصد رقبے اُتے موجود نيں۔
بعد وچ برفانی دور
سودھواپنی موجودہ شکل وچ کینیڈا دے بوریل جنگلات پچھلے برفانی دور دے فوراً بعد وچ نمودار ہونے لگ گئے سن ۔ دس ہزار سال پہلے وسکونسن آئس شیٹ دے سکڑنے دی وجہ توں صنوبر دے جنگلات اگنیا شروع ہوئے تے ہزاراں سال دے بعد ہور درخت وی ایتھے قدم جمانے لگے۔ پنج ہزار سال پہلے کینیڈا دے بوریل جنگلات اپنی انواع دے اعتبار توں اج دے جنگلات دے مماثل ہونے لگے۔
بید مجنوں تے اسی طرح دے دوسرے درخت بوریل جنگلات دے جنوبی میدانی حصےآں وچ پائے جاندے نيں۔ بوریل جنگلات دی اک اہم خاصیت ایہ اے کہ ایتھے عمر رسیدہ تے اک ورگی عمر دے درخت عام ملدے نيں۔ اوہدی وجوہات وچ جنگلاندی آتشزدگی، مختلف قسماں دے کیڑے وغیرہ اہم نيں جو عموماً مخصوص عرصے دے بعد اپنی تباہ کاریاں دوہراندے رہندے نيں۔ یورپیاں دی آمد توں پہلے بوریل جنگلات قدرتی آتشزدگی تے کیڑاں دی وجہ توں بہت بار تباہ ہوئے تے دوبارہ اگے۔ یورپیاں دی آمد توں پہلے تے اگ بجھائے دے جدید آلات دی عدم موجودگی وچ تباہ ہونے تے دوبارہ آباد ہونے دا دورانیہ محض 75 توں 100 سال اُتے محیط سی ۔ اج وی بہت جگہاں اُتے ایہ سلسلہ چل رہیا اے۔
جنگلات دی کٹائی
سودھوجدید دور وچ بوریل جنگلات دی کٹائی بوہت گھٹ ہو گئی اے۔ اس دا سبب ایہ اے کہ زراعت، شہری تے تفریحی ترقی، تیل تے گیس دے لئی کھدائی تے پن بجلی دے منصوبےآں دی وجہ توں انہاں جنگلات دی حیثیت بطور جنگل ختم کر دتی گئی اے۔ البرٹا پورے کینیڈا وچ تیل تے گیس دی وجہ توں مشہور اے۔ ایتھے ہر سال تعمیراتی وجوہات توں کم جدوں کہ تیل تے گیس دی تلاش دے سبب زیادہ درخت کاٹے جاندے نيں۔ مشرقی کینیڈا وچ 9000 مربع کلومیٹر توں زیادہ علاقے پیٹ لینڈ تے پن بجلی دے منصوبےآں دے باعث زیر آب آ گئے نيں۔ اس دے باوجود وی اعداد و شمار جنگلات دی دوبارہ اگائی نوں نئيں ماپتے تے اس طرح دی جنگلات دی تباہی کل رقبے دا انتہائی معمولی حصہ اے۔ انہاں جنگلات دا کل رقبہ 3100000 مربع کلومیٹر اے۔ کینیڈا وچ اج انہاں جنگلات دا کم و بیش 91 فیصد حصہ موجود اے جو یورپیاں دی آمد توں پہلے ایتھے پایا جاندا سی ۔ جنگلات دی زیادہ تر کٹائی جنوبی علاقےآں وچ ہوئی اے جو بوریل جنگلات توں باہر نيں۔ سالانہ جنگلات دی کٹائی کل رقبے دے نصف توں اک فیصد دی حد تک محدود رہندی اے تے صوبائی قوانین دے مطابق انہاں جنگلات دا دوبارہ اگایا جانا یا فطری طور اُتے انہاں دے دوبارہ اگنے دا انتطام کرنے دی یقین دہانی کيتی جاندی اے۔
مختلف النوع
سودھومقامی انواع
سودھومقامی انواع وچ بلیک سپروس، وائٹ سپروس، بالسم فر، لارچ، لاج پول پائن، جیک پائن، ٹرمبلنگ تے لارج ٹوتھڈ ایسپن، کاٹن وڈ تے وائٹ برچ تے بالسم پاپلر اہم نيں۔ بلیک سپروس انہاں علاقےآں وچ عام ملدا اے جتھے دی زمین انتہائی کم زرخیر ہُندی اے۔
جنگلی حیات ور زمینی رہائشی علاقے
سودھومقامی تے مہاجرین پرندےآں ایتھے تعداد پنج ارب دے لگ بھگ اے۔ کینیڈا دے بوریل جنگلات پوری دنیا دے آبی ایکو سسٹماں توں وڈے نيں تے تقریباً سوا کروڑ آبی تے کروڑاں خشکی دے پرندےآں دی افزائش گاہ دا کم کردے نيں۔ انہاں پرندےآں وچ گدھ، باز، کشمیرے، فاختائاں، کوئلاں، الو، شب بیدار باز، سوئفٹ، ہمنگ برڈ، کنگ فشر، کٹھ پھوڑے تے درختاں دی شاخاں اُتے بسیرا کرنے والے پرندے شامل نيں۔ اندازہ لگایا جاندا اے کہ کینیڈا دے بوریل جنگلات دے پرندےآں دی تعداد کینیڈا دے کل پرندےآں دا ساٹھیا فیصد جدوں کہ کینیڈا تے امریکا دے مجموعی پرندےآں دی کل تعداد دا تیس فیصد دے لگ بھگ اے۔
آبی تے مرطوب علاقے
سودھودنیا دے کسی ہور علاقے دی نسبت کینیڈا دے بوریل جنگلات وچ زیادہ جھلیاں تے دریا پائے جاندے نيں۔ اندازہ لگایا جاندا اے کہ کینیڈا دے بوریل جنگلات وچ پندرہ لکھ توں زیادہ جھلیاں موجود نيں جنہاں دا رقبہ گھٹ توں گھٹ 40000 مربع کلومیٹر اے۔ اس دے علاوہ ایتھے کینیڈا چند وڈی جھلیاں وی موجود نيں۔ میٹھے پانی دی جھلیاں وسطی تے مشرقی کینیڈا وچ جدوں کہ کھارے پانی دی جھلیاں مغربی کینیڈا وچ بکثرت ہُندیاں نيں۔ اکثر وڈی جھیلاں وچ ٹھنڈے پانی دی مچھلیاں جداں کہ ٹراؤٹ تے وائٹ فش جدوں کہ گرم پانیاں وچ ناردرن پائک، والی تے سمال ماؤتھ ویہہ شامل نيں۔
معدومیت دے خطرے توں دوچار انواع
سودھوبوریل جنگلات دی جنگلی حیات وچ چند انواع ایسی پائی جاندیاں نيں جو سرکاری ریکارڈ دے مطابق معدومیت دے خطرے توں دوچار نيں۔ اُتے صورت حال وچ بہتری لیانے دے لئی اقدامات کیتے جا رہے نيں۔ کئی صوبےآں وچ ووڈ لینڈ کیریبو نوں شکار، جنگلی بھیڑیاں تے سڑکاں تے کاناں دی تعمیر تے تیل تے گیس دی پائپ لائن بچھائے جانے دے باعث معدومیت دے خطرے توں دوچار اے۔ نیو فاؤنڈ لینڈ وچ مارٹن دی آبادی انہاں دے رہنے دی جگہاں دی تباہی، پھندیاں وچ حادّاتی طور اُتے پھنس جانے تے خوراک دے جانوراں وچ کمی دی وجہ توں خطرے دا شکار اے۔
بوریل دا دوران وچ حیات
سودھوفطری اگاؤ
سودھوبرفانی دور دے بعد جدوں بوریل جنگلات پیدا ہوئے تاں انہاں جنگلات دا اک دوران وچ حیات پیدا ہويا۔ اسی طرح فطری طور اُتے جنگلات دی صفائی کرنے دے لئی جنگلاندی اگ، کیڑے وغیرہ، بیماریاں تے تیز ہوائاں وڈے پیمانے اُتے جنگلات دا صفایا کردے رہندے نيں تاکہ جنگل دی دوبارہ توں ابتدا ہو سکے۔ جو درخت جل جان، انہاں دی جگہ دوسرے درخت پیدا ہُندے نيں۔ لاج پول تے جیک پائن وغیرہ جداں درخت اپنے بیج سخت گوند والی کونےآں دی شکل وچ پیدا کردے نيں۔ اگ دی وجہ توں ایہ گوند پگھل جاندی اے تے بیج باہر نکل کے پھیل جاندے نيں۔ اس طرح جنگل دی دوبارہ بڑھوتری شروع ہو جاندی اے۔ مغربی نو آبادیاں توں پہلے جنگل دے ختم ہونے تے دوبارہ اگنے دا دورانیہ 75 توں 100 سال اُتے محیط ہُندا سی ۔ اس طرح ایتھے مختلف علاقےآں وچ اک ورگی عمر دے درخت پائے جاندے نيں۔ بوریل جنگلات ہور جنگلات دی نسبت اگ توں زیادہ متائثر ہُندے نيں کیونکہ انہاں دے پتے نوکیلے ہُندے نيں تے چھال وی تیزی توں جل سکدی اے۔
آتشزدگی توں نقصان
سودھوموجودہ دور وچ اگ دی نشان دہی تے اگ بجھانے دی نفیس تکنیک دے باوجود کینیڈا دے جنگلات وچ اگ لگتی اے تے اوسطاً ہر سال 28٫000 مربع کلومیٹر اُتے مبنی بوریل تے ہور جنگلات ضائع ہُندے نيں۔ ایہ رقبہ صنعتی کٹائی دے سالانہ رقبے توں تن گنیا زیادہ اے۔ کسی سال زیادہ وسیع پیمانے اُتے اگ لگے تاں تے وی تباہی ہُندی اے۔ بوریل جنگلات دے مختلف علاقےآں وچ اگ لگنے دے دورانیے فرق ہُندے نيں۔ خشک مغربی علاقےآں وچ جتھے نسبتاً کم بارش ہُندی اے، وچ زیادہ اگ لگتی اے جدوں کہ وسطی تے مشرقی کینیڈا وچ اگ کم لگتی اے۔
معاشی سرگرمیاں
سودھوزمینی ملکیت
سودھوکینیڈا دے جنگلات دی زیادہ تر زمین دی ملکیت شاہی اے۔ بوریل جنگلات دا نوے فیصد توں زیادہ رقبہ شاہی ملکیت اے جدوں کہ باقی پنج فیصد وفاق دے زیرِ انتظام تے نیشنل پارکاں اُتے مشتمل اے تے ایتھے مقامی قبیلے تے دفاع تنصیبات وی نصب نيں۔
صنعتی سرگرمیاں
سودھوبوریل جنگلات دے علاقےآں وچ 1٫400 کمیونٹیاں آباد نيں تے انہاں دی معیشت تے بقا دا کچھ نہ کچھ حصہ انہی جنگلات توں وابستہ اے۔ ایسی کئی آبادیاں جنگلات نوں کٹ کر بنائی گئی سن تاکہ آرہ کشی، گودا تے کاغذ دی تیاری، کان کنی یا فیر ریلوے دی دیکھ بھال دے مراکز بنائے جان۔ بوریل جنگلات گھٹ توں گھٹ چار لکھ براہ راست تے بالواسطہ ملازمتاں دے ذمہ دار نيں۔ جنگلات، گودا تے کاغذ، کان کنی تے تیل تے گیس دی تلاش دے علاوہ سیاحت، جانوراں نوں پکڑنا، تفریح، ہلکی پھلکی مینوفیکچرنگ تے صنعت تے کمیونٹی دی دیکھ بھال دے کم وی اسی توں متعلق نيں۔ کینیڈا دی برآمدات دا وڈا حصہ جنگلات توں آندا اے تے کل قومی آمدنی دا تن فیصد بندا اے تے سالانہ لکڑی دا نصف حصہ بوریل جنگلات توں آندا اے۔
لگ بھگ اک چوتھائی بوریل جنگلات نوں صنعتی فارسٹری دے تحت رکھیا جاندا اے۔ باقی تن چوتھائی یا تاں پارکاں، محفوظ علاقےآں، ماڈل جنگلات یا فیر لکڑی دی پیداوار دے لئی نامناسب سمجھے جاندے نيں۔ 2003 وچ اندازہ لگایا گیا کہ بوریل جنگلات دی کل کٹائی 7٫500 مربع کلومیٹر سالانہ بندی اے جو کل کینیڈین بوریل جنگلات دا صفر اعشاریہ دو فیصد بندا اے۔ اُتے لکڑی دی پیداوار طلب توں مشروط اے تے جونہی طلب کم ہُندی اے تاں رسد وی کم ہو جاندی اے۔ کینیڈا زمینی تیل تے گیس دا زیادہ تر حصہ البرٹا توں آندا اے جو بوریل جنگلات دا حصہ اے تے کینیڈا وچ یورینیم دی سب توں زیادہ پیداوار ساسکیچوان وچ اے جو بوریل جنگلات دا حصہ اے تے آبی ذرائع توں بجلی پیدا کرنے دا سب توں وڈا مرکز کیوبک وچ اے۔
مقامی شمولیت
سودھوکینیڈا دے قدیم مقامی باشندےآں دا اسی فیصد بوریل جنگلات وچ رہندا اے جنہاں وچ 500 توں ودھ مقامی قبیلے تے دس لکھ توں زیادہ باشندے آباد نيں۔ انہاں وچوں 17٫000 توں زیادہ جنگلات توں منسلک صنعتاں وچ کم کردے نيں۔
قابلِ بھروسا ترقی
سودھو1990 دے اوائل توں ہی کینیڈا دے بوریل جنگلات تے اس دے ترکے دے تحفظ اُتے بہت زور دتا جانا لگیا اے تاکہ ایتھے جاری معاشی سرگرمیاں مستحکم ہون۔ کینیڈا دے بوریل جنگلات دا بہت وڈا حصہ اج وی انہاں چھوا اے تے ایتھے توں درختاں دی کٹائی، تفریح تے شکار وغیرہ دے بہت امکانات نيں۔ جنگلات وچ کم کرنے والی کمپنیاں ہن ایکو سسٹم دی بقا توں منسلک نظام اپنا رہی نيں تاکہ ترقی دا عمل مسلسل تے مستحکم ہو تے معاشرتی، معاشی تے ماحولیاتی اعتبار توں کوئی نقصان نہ پہنچے۔ اس ضمن وچ رہنما اصولاں نوں قانونی تحفظ دتا گیا اے۔ اس لئی کٹائی دے بعد جنگلات وچ دوبارہ درخت لگانے دی ذمہ داری وی اسی کمپنی اُتے ہُندی اے تے عوامی سہولیات وی اوہی مہیا کردی اے تے اس سلسلے وچ منصوبہ جات متعلقہ صوبائی حکام دے سامنے پیش کیتا جاندا اے۔
تحفظ
سودھوجولائی 2008 وچ اونٹاریو دی حکموت نے شمالی بوریل علاقے دے 2٫25٫000 کلومیٹر رقبے دے تحفظ دا منصوبہ پیش کیتا اے۔