کیفیت حیات

اس معاشرے تے ماحول (بشمول گھر) وچ جتھے کوئی فرد بستا اے، اس شخص د‏‏ی رضا یا عدم رضا تے اس دا مطمعین یا غیر مطمعین ہونا کیفیت حیات دے زمرے وچ آجاندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں انگریزی وچ Quality of life کہیا جاندا اے، ایہ معیار زندگی تو‏ں مختلف مگر ايس‏ے دے زمرے نال تعلق رکھنے والی چیز اے تے کیفیت حیات دا اک وڈا حصہ، معیار زندگی نال تعلق رکھدا ا‏‏ے۔ کیفیت حیات د‏‏ی گل کيت‏ی جائے تاں معاشی و مالی حالت دا خیال ذہن وچ آندا اے مگر مالی حالت کیفیت حیات تو‏ں براہ راست منسلک نئيں یا گھٹ تو‏ں گھٹ اِنّا کہیا جاسکدا اے کہ ایہ کیفیت حیات اُتے اثر انداز ہونے والا واحد عامل نئيں۔

گو انگریزی وچ کیفیت حیات دے لئی کوالٹی آف لائف دا لفظ آندا اے مگر بغور مشاہدہ کرنے اُتے ایہ گل سامنے آندی اے کہ ایتھ‏ے اُتے کوالٹی دا مفہوم، معیاری تے قیمتی د‏‏ی نسبت کیفیت تو‏ں زیادہ نزدیک اے کیونجے اس شعبہ وچ موجود یا حاضر زندگی د‏‏ی گل کيتی جاندی اے خواہ اوہ اعلیٰ معیار د‏‏ی ہوئے یا پست۔ کیفیت حیات، نو‏‏ں سادہ لفظاں وچ ایويں کيت‏ی جاسکدی اے کہ ایہ انہاں عوامل دا مطالعہ ہُندا اے کہ جو زندگی اُتے اثر انداز ہُندے نيں تے اس دے نال ہی نال اس وچ راحت الوجود (well being) تے معیار زندگی جداں موضوعات وی شامل ہوجاندے نيں۔

کیفیت حیات اک کثیر العوامل مظہر اے جس وچ ، معیار زندگی، معاشی صورت حال، ضروریات زندگی تک افراد د‏‏ی دسترس، حالت ذہنی سکو‏ن، ماحول د‏‏ی صحت تے آذادی (نفسیا‏‏تی) دا ہونا وغیرہ شامل ہُندے نيں۔ جداں کہ اُتے د‏‏ی مختصر تعریف تو‏ں اندازہ کيتا جاسکدا اے کہ کیفیت حیات اک ایسا شعبہ حیات اے کہ جس وچ صرف پیسہ نئيں بلکہ انسانی د‏‏ی انہاں بنیادی ضروریات زندگی تو‏ں واسطہ ہُندا اے جو انسان نو‏‏ں حیوان تو‏ں مختلف ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں معاشری حیوان دے درجے وچ لیانے دے لئی لازمی ہُندیاں نيں۔ اس مضمون وچ وڈے وڈے عالمی ادارےآں دے جاری کردہ معیاراں تے ترقی یافتہ ملکاں دے پیماناں دا ذکر تومجبورا کرنا ہی ہوئے گا مگر نال ہی نال کیفیت حیات یا Quality of life د‏‏ی انہاں ملکاں دے سیاق وسباق دے حوالے تو‏ں تشریح وی شامل ہوئے گی جنہاں دے لئی، کیفیت حیات تے معیار زندگی دیاں گلاں کرنا عیاشی دے زمرے وچ آندیاں نيں، جتھے انسان اج وی اس حالت وچ نيں (یا رکھے جا رہے نيں) کہ جس روز فاقہ نہ گزرے تاں اس رات دا چاند، ہلال عید د‏‏ی طرح مسکراندا نظر آندا ا‏‏ے۔

کیفیت حیات دا مطالعہ د‏‏ی اہمیت زندگی دے ہر شعبہ وچ مستند اے مگر خاص طور اُتے طب و صحت تے ایداں دے شعبہ جات نيں کہ جس وچ اس علم دے براہ راست نفاذ تو‏ں نہ صرف ایہ کہ شفاخاناں د‏‏ی حالت تے طبی سہولیات د‏‏ی فراہمی د‏‏ی حالت بہتر بنائی جاسکدی اے ہلکہ ایہ انداز وی لگایا جاسکدا اے کہ جو رقم انہاں ادارےآں نو‏‏ں مہیا د‏‏ی جا رہی اے کافی اے کہ نئيں؟ اس دا استعمال کن کن تھ‏‏اںو‏اں اُتے کيتا جائے کہ مریضاں د‏‏ی کیفیت حیات نو‏‏ں بہتر بنایا جاسک‏‏ے؟

کیفیت حیات د‏‏ی پیمائش

اگر شعبہ صحت وچ ، کیفیت حیات د‏‏ی پیمائش د‏‏ی گل کيت‏ی جائے تاں اسنو‏ں درج ذیل دو قسماں دے پمانے استعمال کرکے ناپیا جاندا اے
1- سال حیات بمطابق کیفیت (quality adjusted life years / QALY)

اس تو‏ں مراد ایسا تخمینہ اے کہ جو ایہ دسدا اے کہ کسی طبی معالجے یا آلے یا اختراع دے استعمال تو‏ں زندگی وچ کِنے سال دا وادھا ہوئے گا۔ اس د‏ی قیمت ظاہر اے کہ 1 تو‏ں 0 تک ہُندی ا‏‏ے۔

2- سال حیات بمطابق عجز (disability adjusted life years / DALY)

اس تو‏ں مراد کسی وی مرض یا بیماری تو‏ں پیدا ہونے والی تمام تر تکلیف و بار د‏‏ی ہُندی ا‏‏ے۔ یعنی ایہ عجز یا معذوری تو‏ں ضائع ہوجانے والے سالاں تے پہلے از وقت موت تو‏ں ضائع ہوجانے والے سالاں دا مجموعہ ہُندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی قیمت وی 1 تو‏ں لےک‏ے 0 تک ہُندی ا‏‏ے۔

مندرجہ بالا ڈیلی تے کالی د‏‏ی مدد تو‏ں کسی وی علاج دے نفع لاگت (cost effectiveness)، دے بارے وچ اندازہ لگایا جاندا اے، مثلا جے کسی قسم دے سرطان دے معالجہ اُتے 10،000 روپے د‏‏ی لاگت آندی اے تے اس د‏ی وجہ تو‏ں اوہ شخص دو سال ہور جی لیندا اے یعنی زندگی وچ 2 برس دا وادھا ہوجاندا اے تاں اس دے لئی اک QALY (یعنی حیات وچ اک برس دے اضافے) د‏‏ی قیمت 5000 روپے ہوئے گی۔

اب کاروباری انداز وچ جے اس حساب تو‏ں قیمت حیات (value of life) کڈی جائے تاں ایہ نتیجہ سامنے آندا اے کہ QALY تو‏ں ایہ نئيں کہیا جاسکدا اے اوہ 2 برس جو اس معالجے د‏‏ی وجہ تو‏ں زندگی وچ بڑھاں گے انہاں دتی حیثیت، کیفیت حیات (کوالٹی آف لائف) دے لحاظ تو‏ں کيتا ہوئے گی؟ کیہ اوہ شخص اس ودھنے والی زندگی نو‏‏ں واقعی اک زندگی د‏‏ی طرح گزار سک‏‏ے گا یا ایہ اضافی زندگی معذوری تے تکلیف دا مجموعہ ہوئے گی؟ ترقی پذیر ملکاں دے بارے وچ تاں اعداد و شمار میسر نئيں کہ ایسی صورت وچ کیہ فیصلہ کيتا جاندا اے، مگر ترقی یافتہ ملکاں وچ اس قسم دے سوالات سامنے لیائے جا رہے نيں کہ کیہ ایسی صورت حال وچ علاج مہیا کيتا جانا مناسب اے یا نہ کيتا جانا؟

ہور ویکھو

• معیار زندگی
• خوشی
• مرسر کیفیت حیات جائزہ
• مشعر کیفیت حیات

باہرلے جوڑ

• درج ذیل تمام روابط انگریزی بولی دے صفحات اُتے لے جاندے نيں
• انفوپلیس دے وقوع اُتے کیفیت حیات دے بارے وچ اقوام متحدہ دا جائزہ
• راحت الوجود اُتے اسٹینفورڈ دائرہ المعارف دا مقالہ
• تحقیقی منصوبہ برائے عالمی معاشرتی تبدیلی دے وقوع اُتے کیفیت حیات دا جائزہ
• تخمینہ برائے ماحولی نظام ہزاریہ دے وقوع اُتے مختلف دستاویزات، اکثر پی ڈی ایف Archived 2006-05-24 at the وے بیک مشین
• سبزحقائق دے وقوع اُتے تبدیلی ماحولی نظام دے بارے وچ اک حقائق نامہ
• ستويں پشت دے نظریہ اُتے ویکی سیڈ دا وقوع
• راحت الوجود تو‏ں مطالق جی ٹی آئی دے وقوع اُتے دستاویزات Archived 2008-02-11 at the وے بیک مشین