کوٹھے کھڑک سنگھ

کوٹھے کھڑک سنگھ

لکھاری	رام سروپ انکھی
بولی	پنجابی
موضوع	20ویں صدی دے مگرلے ادھ دے ویلے ملوئی پنجاب دا جیون
صنف	ناول

کوٹھے کھڑک سنگھ رام سروپ انکھی دا لکھیا اک پنجابی ناول اے۔ اس ناول تے انکھی نوں 1987 وچ ساہت اکادمی انعام ملیا سی۔ اس ناول دی بنیاد تے اک ٹیلی فلم 'کہانی ایک گانؤ کی' بن چکی اے۔

پاتر

گندر، ہرنامی، ارجن، چرنداس، نند کر، میتو، جیتو، ملن،سجن، پشپندر، مکند، پانی کر، گھیرا، ہرندر، نصیب

کتھانک

کوٹھے کھڑک سنگھ دی کہانی بھارتی پنجاب دے مالوے کھیتر دے پرتندھ اک پنڈ دی کہانی اے۔ رام سروپ انکھی دا کتھن اے: "کوٹھے کھڑک سنگھ پنڈ میں اپنی سوچ نال وسائٔے۔ ناول لکھن ویلے سپنیاں چ میں ہر روز اس پنڈ دی گلی-گلی گاہی تے اعلیٰ-دوالا وی۔ حقیقت وچ وی میں تکھتوپرا، سلابتپرا، پھول، مہراج پنڈاں دا سائکل تے دورہ کیتا سی۔"

ہرنامی، گندر دی بہو اپنے پیکے پنڈ توں ہی کامک بھکھ دے ماتحت جیون جیون لگ پیندی اے۔ پہلاں اوہ دلے نال عشقَ کردی اے اتے پھر سہرے آ کے ارجن نال تعلق بنا لیندی اے۔ پھر اسدا جھکاء ناظر ول ہو جاندا اے۔ اوہ ارجن نوں ناظر راہیں مروا دندی اے۔ ناظر نوں قید ہو جاندی اے۔ اس نوں چھڈواؤن لئی اوہ ساریاں ٹمباں ویچ دندی اے۔ جیلھوں چھٹن تے ہرنامی تیویمباز بندیاں دے دھکے چڑھ جاندی اے اتے اک بڈھے پینشنیئے نوں ویچ دتی جاندی اے۔ بئد وچ ناظر اس نوں مڑ گھر لے آؤندا اے۔ گندر ہرنامی دا پتی، دماغی روگی بن گھروں نکل گیا سی۔ اوہ آ جاندا اے اتے ناظر اتے ہرنامی کول رہن لگدا اے۔

دوجے پاسے ناول دی اک کہانی ارجن دے وڈے بھرا، جھنڈے نال جڑی اے۔ بھرا دے قتل ہون تے اوہ خوش اے کہ ارجن دی دسّ گھماں پیلی ہن اس دے ہتھ لگ گئی اے۔ جھنڈے دا منڈا ہردتّ سنگھ اے۔ اوہ اپنے پیو وانگ ہی غریب کساناں نوں قرضے راہیں پھسا کے زمین گہنے لین دے راہ چلدا اے۔ اس وچ وادھا ایہہ اے کہ اوہ سرکاری اتے ہور 'کم دے بندیاں' نال وی بنا کے رکھدا اے۔ اس دے اگوں اک منڈا (ہرندر) اتے اک کڑی (پشپندر) اے۔ پشپندر اپنے جماعتی نائیاں دے منڈے نصیب نوں پیار کردی اے، جس دا پتہ لگن تے ہردتّ سنگھ نصیب نوں دھوکھے نال مار دندا اے۔ کوٹھے کھڑک سنگھ دے ہی منڈے بلکار سنگھ نوں وی پولیس نوں پھڑا دندا اے۔ بیئے پاس منڈا بلکار سنگھ نکسلی بن جاندا اے اتے شہید بھگت سنگھ دے خلاف گواہی دین والے چیئرمین شنگارا سنگھ دا قتل کر دندا اے۔ بلکار دے ساتھی ہردتّ سنگھ نوں وی ڈرا کے پنجاہ ہزار روپیہ لے جاندے ہن۔ سو ہردتّ نمبردار پاکھر سنگھ راہیں بلکار نوں پھڑا دندا اے۔ بعد وچ بلکار کتھت پولیس مقابلے وچ مار دتا جاندا اے اتے پاکھر سنگھ نوں پنڈ دے لوک کٹّ-کٹّ کے مار دندے ہن۔ پشپندر بٹھنڈے کالج وچ لکچرار لگ جاندی اے اتے ویاہ کراؤن توں نانہہ کر دندی اے۔ ہرندر اپنی بھین دی سہیلی کھتریاں دی کڑی پدما نال ویاہ کرا لیندا اے۔ ہردتّ سنگھ اسنوں ہیٹھی سمجھدا اے۔ جد اس نوں پتہ لگدا اے کہ ہرندر سانجھے کھاتے وچوں بہت سارے پیسے اپنے انقلابی دوستاں نوں مدد وجوں دین لئی کڈھا چکا اے تاں اوہ اس صدمے نوں برداشت نہ کردے ہوئے کجھ ہی دناں وچ مر جاندا اے۔

ناول دی اک ہور کہانی ملن اتے چند کور دی اے۔ اوہ اپنی کڑی، جیتو نوں کدھرے چنگی تھاں ویاہنا چاہندے ہن۔ آخر اک تھاں منگنی ہو جاندی اے اتے ویاہ وی رکھیا جاندا اے۔ ملن، جھنڈا سنگھ کول زمین گہنے رکھ کے پیسے دا پربندھ کردا اے۔ ملن دا بردھ فوجی پیؤ مر جاندا اے اتے سارا پیسہ ملن پیو دے مرنے اتے لا دندا اے۔ آخر جیتو دے ویاہ لئی ہور رہندی زمین وی جھنڈے کول گہنے کر دندا اے۔ اوہناں دا منڈا، بلکار پولیس ہتھوں ماریا جاندا اے۔

تنقید

ڈاکٹر جوگندر سنگھ راہی اپنے لیکھ ‘کوٹھے کھڑک سنگھ’ وچ اس ناول نوں اک اہم رچنا مندا اے۔ اوہ کہندا اے کہ ایہہ ناول مسئلہ دے چترن اتے ناول دی کلا دے پدھر اتے رام سروپ انکھی دے پہلے ناولاں نالوں وڈیری صلاحیت دا اثر دندی اے۔ اس مطابق اس ناول وچ پنجاب دی تریخی دکھانت حالت دے مختلف پہلوآں نوں ناول وچ کرسانی، سیاست، شاہوکارے، انقلاب، مذہبی ڈیریاں، طالب علماں، استاداں اتے عورتاں دے وکھ وکھ طبقہ روپاں دے نمائندہ پاتراں راہیں سرجیا گیا اے۔

گربخش سنگھ فرینک اپنے لیکھ ‘انکھی دی رچنا: کوٹھے کھڑک سنگھ’ وچ اس رچنا نوں پنجابی ناول دے کھیتر وچ اک ذکر یوگ حادثہ اتے نال ہی اسنوں وارتک وچ لکھیا مہانکاوِ وی کہندا اے۔

ڈاکٹر۔ ستندر سنگھ نور اپنے لیکھ ‘کوٹھے کھڑک سنگھ بارے’ وچ اس ناول نوں نویں پرتمان پیش کرن والی رچنا مندا اے اتے اسنوں اک ایپک-ناول کہندا اے۔

حوالے

 ایہ اک نامکمل مضمون اے۔ تُسیں اس وچ وادھا کر کے وکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔