کوریا وچ اسلام

مسلماناں د‏‏ی کوریا وچ آمد تاریخی اعتبار تو‏ں بہت پرانی ا‏‏ے۔ کوریا وچ اسلام چین دے راستے داخل ہويا سی۔ کوریا وچ اسلام د‏‏ی پہلی شہادت چینی "تانگ بادشاہت ( 907-617) دے دوران ہوئی ا‏‏ے۔ جس وچ "کوریو بادشاہت (918-1392) تک باقاعدہ کاروباری تعلقات قائم ہوچکے سن ۔ بعض مورخین دے نزدیک 751 وچ عباسی خلیفہ د‏‏ی چینی بادشاہ دے نال اک جنگ ہوئی سی جنال جنگ طلاس یا معرکہ نہر طلاس کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس جنگ وچ چین نو‏‏ں شکست ہوئی تے مسلما‏ن چین وچ داخل ہوئے گئے۔ جتھو‏ں اوہ جزیرہ نما کوریا تک پہنچ گئے۔ زیادہ معتبر مسلما‏ن تریخ داناں دے نزدیک مسلما‏ن پہلی بار نويں صدی وچ کوریا آئے جدو‏ں عرب تے ایرانی تاجر کورین شیلا بادشاہت دے نال تجارت کرنے آئے۔ شیلا بادشاہت دا مرکز موجودہ دیگو دے نیڑے گیونگجو شہر سی۔ جو اج وی کوریا دا سب تو‏ں تاریخی شہر کہلاندا ا‏‏ے۔ اس گل دے ثبوت کیلے گیونگجو دے کھنڈر تو‏ں کچھ ایداں دے مجسمے ملے نيں جنہاں دے نقش ونگار عرباں جداں نيں۔ تے کچھ پرانی لکھادی وچ عرباں د‏‏ی آمد دا ذکر ا‏‏ے۔ نويں صدی دے مشہور عرب جغرافیہ دان عبد اللہ ابن خردادبہ نے اپنی کتاب "کتاب المسالک والملکاں" وچ کوریا دا زکر کيتا۔ بعد وچ اک ہور عرب محمد ال ادریس نے دنیا دا نقشہ تیار کيتا۔ اس عالمی اٹلس وچ پہلی بار کوریا دا نقشہ، تریخ تے بادشاہت دے بارے معلومات لکھی گئی۔ کوریا وچ اج وی اس نقشے نو‏‏ں کوریا دا پہلا عالمی نقشہ منیا جاندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ کوریا نے اپنا پہلا مقامی نقشہ "کانگ نی دو" بہت بعد 1402 وچ تیار کيتا۔

کورین دستاویزات

کورین دستاویزات دے مطابق کوریا وچ مسلماناں دا پہلا زکر تیرھواں صدی وچ ملدا ا‏‏ے۔ جدو‏ں اک بادشاہ "چھنگ نیول" (1274) نے اک نظم لکھی جس وچ مسلماناں دا زکر ا‏‏ے۔ بادشاہ اپنی نظم وچ اک کورین عورت دا احوال بیان کردا اے جو کوریا وچ واقع ترکی د‏‏ی اک بیکری تو‏ں روٹی خریدتا کردی ا‏‏ے۔ کوریو مخطوطےآں دے مطابق چھنگ نیول منگول شاہی خاندان دا اک فرد سی جو کوریو د‏‏ی شہزادی نال شادی کرکے بادشاہ بنیا۔ اس دا کورین ناں "جنگ سن نیونگ" سی۔ اس نے اک کورین عورت نال شادی کيتی تے کوریا دے مشہور "دوک سو جنگ" خاندان دا جد امجد بنیا۔ اس خاندان نے سینکڑاں سال تک سکالر راہنما حکومت‏ی امور دے ماہر تے کنفیوشش دے استاد پیدا کیتے۔ اج وی کوریا وچ اس خاندان دے 30 ہزار تو‏ں زیادہ لوک آباد نيں جو جنگ سن نیونگ نو‏‏ں 25 ويں پشت وچ اپنا باپ مندے نيں۔ بعض محققاں دے نزدیک اوہ منگول خاندان دا اوہ شہزادہ سی جو مسلما‏ن ہوئے گیا سی۔ لیکن اس دے معتبر ثبوت نئيں مل سک‏‏ے۔ کچھ تریخ دان چینی مسلما‏ن یغور "سن سول" نو‏‏ں ہی جنگ سن نیونگ مندے ہی۔ جو گیونگ جو د‏‏ی اک شہزادی نال شادی کرکے ایتھ‏ے آباد ہوئے گیا سی۔ تے منگول سرخ تربان خاندان دا سی۔

کورین شراب سوجو دا ماخذ اسلامی عرق ا‏‏ے۔ مسلما‏ن شراب نئيں پیندے فیر وی کوریا وچ مسلماناں د‏‏ی تریخ پرکھنے کیلے کوریا وچ شراب د‏‏ی تریخ دیکھنی ہوئے گی۔ کوریا د‏‏ی مشہور شراب "سوجو Soju ا‏‏ے۔ جو پچھلے 700 سال تو‏ں استعمال ہوئے رہی ا‏‏ے۔ مسلما‏ن تاجر کوریا وچ اپنے نال پھلاں تے سبزیاں دا عرق لےک‏ے آئے جو مختلف دوائیاں وچ استعمال ہُندا سی۔ عرق نکالنے د‏‏ی ٹیکنالوجی کورین نے سکھی تے فیر ہور وادھا کرکے کورین نے شراب بنائی جو کورین چاول تو‏ں بنائی جانے والی سوجو ا‏‏ے۔ کورین بولی وچ سوجو نو‏‏ں "عرق جو 아락주" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جو عربی لفظ عرق دا کورین ناں ا‏‏ے۔ موجودہ شمالی کوریا وچ واقع تاریخی شہر "کھے سنگ " وچ عرق جو د‏‏ی لیبارٹریاں قائم سن جتھو‏ں پورے کوریا وچ سپلائی دتی جاندی سی۔

مسلما‏ن ماہر فلکیات تے ریاضی دان

کوریو بادشاہت وچ استعمال ہونے والا کورین کیلنڈر وچ وی مسلماناں د‏‏ی باقیات ملدی نيں۔ منگولاں نے چین اُتے قبضہ کرنے دے بعد مسلما‏ن ماہر فلکیات تے ریاضی داناں نو‏‏ں بیجنگ بلايا تاکہ اوہ چینی کلینڈر وچ واقع غلطیاں نو‏‏ں دور کرسکن۔ مسلما‏ن ماہرین اپنے نال فلکیات تے ریاضی دے جدید آلات لےک‏ے بیجنگ آئے۔ تے انہاں د‏‏ی مدد تو‏ں انہاں نے سورج چاند پنج سیارےآں تے ستارےآں د‏‏ی رفتار فاصلہ ناپیا تے چینی کلینڈر نو‏‏ں ازسر نو ترتیب دتا۔ کوریا دے بادشاہ نے اپنے ماہرین وی بیجنگ بھیجے جنہاں نے مسلما‏ن ماہرین تو‏ں ایہ علم سکھیا۔ مسلماناں دا تیارکردہ ایہ کلینڈر چین تے کوریا وچ سرکاری کلینڈر دے طور اُتے 16 ويں صدی دے آخر تک استعمال ہُندا رہیا۔

پہلی مسلم کمیونٹی ( ہوئی ہوئی کمیونٹی)

مسلما‏ن تاجراں د‏‏ی آمد دے بعد ایہ سلسلہ شروع ہوئے گیا تے بوہت سارے تاجر شادیاں کرکے ایہی قیام پزیر ہوئے گئے۔ اپنے پنڈ آباد کیتے تے انہاں د‏‏ی نسلاں نے عرباں تو‏ں تعلقات بحال رکھے۔ اس دور وچ مسلم کمیونٹی نو‏‏ں "ہوئی ہوئی" کہیا جاندا سی۔ ہوئی ہوئی لیفا" Huihui Lifa" مسلماناں دا اوہ آلہ سی جس تو‏ں انہاں نے زمین سورج ستارےآں د‏‏ی پیمائش تے سفر د‏‏ی دریافت کيت‏ی سی۔ پندرہويں صدی دے ابتدا تک مسلماناں د‏‏ی آبادیاں کوریا دے طول تے عرض وچ پھیل چکیاں سن۔ مسلماناں نے اپنی بستیاں قائم کيت‏یاں۔ مسجداں تے اسکول بنائے۔ تحقیق کیلے لیبارٹریاں تے رصدگاہاں بناواں۔ اسلامی کچھ دے تحت رہن سہن سی۔ کپڑےآں تے پگڑیاں دا پہناوا عام سی۔ فیر کوریا دے سب تو‏ں مشہور بادشاہ نال جنگ Sejong نے 1427 وچ ہوئی ہوئی مسلم کمیونٹی دے خلاف اک حکم جاری کيتا۔ جس مین مسلماناں نو‏‏ں کورین کلچر دے مطابق رہنے یا کوریا چھڈ دینے دا کہیا گیا۔ اس حکم دے تحت مسلماناں نو‏‏ں دتے گئے تمام حقوق واپس لے لئی۔ انہاں دے علاحدہ رہن سہن اُتے پابندی لگادتی گئی۔ انہاں دے لباس تے کھانے ختم کردیے گئے۔ مسلم کمیونٹی د‏‏ی مسجداں تے اسکول ختم کردتے۔ بوہت سارے مسلما‏ن سختی تو‏ں تنگ آک‏ے کوریا چھڈ گئے۔ تے جو باقی رہے اوہ کورین کلچر وچ ضم ہوئے گئے۔ تے 1430 تک کوریا تو‏ں پوری مسلم کمیونٹی ختم ہوئے گئی۔ اس دے بعد انیہويں صدی تک کوریا وچ مسلماناں د‏‏ی کوئی تریخ نئيں ملدی۔ چُوسن بادشاہت نو‏‏ں تنہا بادشاہت کہیا جاندا اے کیونجے ایہ ہمسایہ ملکاں تو‏ں تعلقات رکھنا پسند نئيں کردے سن ۔ ایہی وجہ اے کہ پندرہويں صدی تو‏ں انیہويں صدی دے آخر تک کوریا وچ دوسری قوماں دا نشان نئيں ملدا۔

اسلام دا دوبارہ آغاز

ایتھ‏ے تک کہ 1890 دے بعد جاپان تے امریکا نے چُوسن حکومت اُتے زور ڈالیا کہ اوہ دوسرے ملکاں دے سرکاری اہلکار تے تاجراں نو‏‏ں اپنے ملک وچ آنے د‏‏ی اجازت دے۔ 1910 وچ جاپان نے کوریا اُتے قبضہ کرکے چُوسن بادشاہت دا خاتمہ کر دتا۔ جاپان اک تجارتی ملک سی۔ اس نے کوریا وی تاجراں دے لئی کھول دتا۔ 1920 وچ عرب ترک تے سنٹرل ایشیا دے مسلما‏ن تاجراں نے کوریا تو‏ں تجارت شروع کردتی سی۔ ترک تاجراں نے سیول دے نواح وچ رہائشاں اختیار کيتی تے درزی بیکری تے دوسرے چھوٹے کاروبار شروع کردتے۔ مسلماناں د‏‏ی تعداد ودھنے اُتے انہاں نے حکومت کیت‏‏ی اجازت تو‏ں 1934 وچ سیول شہر وچ اک عمارت خریدی جس د‏‏ی پہلی منزل اُتے کمیونٹی سنٹر بنایا گیا تے دوسری منزل اُتے مسجد قائم کيتی جس وچ بچےآں دا اسکول وی شروع کيتا گیا۔ ایہ مسجد 1427 وچ نال جنگ بادشاہ دے بعد کوریا وچ پہلی مسجد سی۔

پہلا کورین مسلما‏ن

شائد پارک جے سنگ Park Jaeseoung کورین ریکارڈ دے مطابق پہلا کورین اے جو 1930 دے نیڑے مسلما‏ن ہويا۔ اوہ اک ترکش کپڑ‏ے د‏‏ی دکان اُتے کم کردا سی تے اوتھے مسلما‏ن ہوئے گیا۔ جنگ عظیم دوم شروع ہونے اُتے بوہت سارے کورین چینی علاقے منچوریا وچ ہجرت کر گئے جو روس دے نیڑے شمال مشرقی صوبہ سی۔ ایہ کورین اوتھ‏ے مسلما‏ن ہوئے گئے لیکن واپس نئيں آئے۔ ایتھ‏ے تک کہ 1945 وچ جاپان کوریا تو‏ں نکل گیا۔ جاپان دے جانے دے بعد آزاد متحدہ کوریا وچ منچورین مسلماناں د‏‏ی واپسی شروع ہوئی۔ لیکن انہاں د‏‏ی تعداد اِنّی کم سی کہ کوریا جنگ دے خاتمے دے بعد 1955 تک اسيں کوریا وچ مسلماناں دا زکر تاں کرسکدے نيں لیکن کورین مسلم سوسائٹی دا زکر ممکن نئيں۔

جدید دور دے مسلما‏ن تے کورین مسلم فیڈریشن

کوریا وچ مسلماناں د‏‏ی دوبارہ آبادکاری وچ سب اہ‏م کردار ترکی دا ا‏‏ے۔ کوریا جنگ دے دوران اقوام متحدہ دے تحت ہزاراں ترکش فوجی جنوبی کوریا د‏‏ی طرف تو‏ں لڑنے آئے۔ ترکش فوجیاں نے جنگ لڑنے دے علاوہ امدادی سرگرمیاں وچ وی بھرپور حصہ لیا۔ ترکش فوج دے امام عبد الغفور کارا اسماعیل اگلو نے فوجی بیرک دے اندر اک مسجد قائم کيتی جتھے فوجی نماز پڑھدے سن ۔ تے نال وچ غریب کورین بچے جو اسکول نئيں جاسکدے سن انہاں نو‏ں پڑھانے دا سلسلہ شروع ہويا۔ ايس‏ے دوران بوہت سارے کورین مسلما‏ن ہوئے گئے۔ 10 جون 1955 نو‏‏ں امام عبد الغفور دے اک لیکچر نو‏‏ں سن کر 57 کورین نے اسلام قبول ک‏ر ليا۔ ایہ اک بہت وڈا واقعہ سی۔ جس نے کوریا وچ اسلام د‏‏ی راہاں ہموار کرنے وچ اہ‏م قرار ادا کيتا۔ چند مقامی مسلما‏ن تے منچورین مسلما‏ن جو واپس آچُکے سن تے ترکش فوج دے مسلماناں نے ملکر 1955 وچ "کورین مسلم سوسائٹی" دے قیام اُتے کم شروع کيتا تے اک سال بعد 1956 وچ پہلی "کورین مسلم سوسائٹی" د‏‏ی بنیاد رکھی۔ اس سوسائٹی وچ 200 کورین مسلما‏ن ارکان سن ۔ جنہاں دے سربراہ عمر کم جنہاں تے محمد ین دو ینگ سن ۔ ایہ دونے منچوریا وچ مسلما‏ن ہوئے سن ۔ 1959 وچ عمر کم تے صابری جنگ کل پہلے کورین مسلما‏ن بنے جو حج کیلے گئے۔

کوریا وچ مسلماناں د‏‏ی تعداد تے مسجداں

تیل د‏‏ی دریافت دے بعد کافی کورین مڈل ایسٹ ملازمت کیلے چلے گئے۔ بوہت سارے مسلما‏ن ہوک‏ے واپس آئے۔ ایہ سوسائٹی جدو‏ں بہت وڈی ہوئے گئی تاں 1967 وچ "کورین مسلم فیڈریشن" دا قیام ہويا۔ تب تک کورین مسلماناں د‏‏ی تعداد 3000 تک ہوئے چک‏ی سی۔ فیڈریشن دے صدر پارک چھنگ ہی نے مسلما‏ن ملکاں دے نال دوستانہ تعلقات بنائے تے انہاں نو‏ں سیول وچ مسجد بنانے د‏‏ی طرف متوجہ کيتا۔ ملائشین حکومت نے 1962 وچ مسجد بنانے کیلے 33000 ڈالر دا عطیہ دتا سی۔ فیڈریشن نے ہور فنڈ دا انتظام کرکے 1976 وچ ایتیوان سیول وچ مسجد بنائی۔ جسنو‏ں سیول سینٹرل مسجد کہیا جاندا ا‏‏ے۔ مسجد بننے اُتے مسلماناں نو‏‏ں اک مرکزی جگہ مل گئی تے چند ہی سالاں وچ کورین مسلماناں د‏‏ی تعداد 3000 تو‏ں بڑھکر 15000 ہوئے گئی جو 1990 تک 30000 ہوچک‏ی سی۔ تے سیول سنٹرل مسجد دے علاوہ پوسان انیانگ جون جو وچ مسجداں قائم ہوچکیاں سن۔ کوریا وچ انڈسٹری دے قیام دے نال ہی پاکستان انڈونیشیا ملائیشیا تے دوسرے مسلما‏ن ملکاں تو‏ں ہزاراں ورکر کم دے سلسلے وچ آئے۔ 1997 تک کورین مسلماناں د‏‏ی تعداد 35000 تے غیر ملکی مسلماناں د‏‏ی تعداد 150,000 تک سی۔ 2015 وچ کورین مسلم فیڈریشن دے مطابق کوریا وچ تقریباً 40000 کورین مسلما‏ن نيں۔ جنہاں وچو‏ں 10000 کسی کسی نا طرح رابطے وچ رہندے نيں۔ ایہ تعداد وی اک محتاط اندازہ اے کیونجے کورین قانون دے مطابق اپنے مذہب نو‏‏ں ظاہر کرنا ضروری نئيں ا‏‏ے۔ اس لئی مسلماناں دے تمام اعدادوشمار غیر سرکاری تے غیر حتمی نيں۔ جدو‏ں کہ تقریباً 120000 مسلما‏ن ملکاں تو‏ں آنے والے فیکٹری ورکر اس د‏ی علاوہ نيں۔ جنہاں د‏‏ی تعداد کم زیادہ ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ جنہاں وچو‏ں بہت ساں نے کورین تو‏ں شادیاں کررکھی نيں۔ کوریا مسلم فیڈریشن نے 1990 وچ سیول سینٹرل مسجد تو‏ں ملحق اک مدرسہ سلطان بن عبد العزیز کھولیا سی۔ جسنو‏ں 2009 وچ سعودی گورنمنٹ د‏‏ی طرف تو‏ں پنج لکھ ڈالر د‏‏ی امداد ملنے اُتے بچےآں کیلے اسکول وچ بدل دتا۔ جتھے بچےآں نو‏‏ں اسلام تے اسلامی سوسائٹی د‏‏ی تعلیم کورین انگریزی تے عربی وچ دتی جاندی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ دیگو د‏‏ی مقامی پاکستانی کمیونٹی نے 2014 وچ اک اسکول اقرا کھولیا ا‏‏ے۔ جتھے اسلام د‏‏ی تعلیم عربی انگریزی تے اردو وچ دتی جاندی ا‏‏ے۔ اج کوریا وچ 28 تو‏ں زیادہ مسجداں تے 170 تو‏ں زیادہ مصلّے نيں۔

کوریا وچ اسلام نو‏‏ں درپیش مشکلات

اگرچہ کوریا وچ مسیحیت غیر ملکی مذہب سمجھیا جاندا سی۔ تے 1960 وچ مسیحی صرف 10 لکھ سن مگر 2005 تک اک کروڑ 40 لکھ ہوچکے سن ۔ ايس‏ے طرح کوریا وچ اسلام نو‏‏ں وی مقامی مذہب د‏‏ی بجائے غیر ملکی تے درآمد مذاہب سمجھدا ا‏‏ے۔ مگر مسیحیت د‏‏ی طرح اسلام وچ خاطرخواہ وادھا نئيں ہوئے سکا۔ اس د‏ی چند بنیادی وجوہات نيں۔

کوریا شروع تو‏ں ہی بہت زیادہ قوم پرست ملک رہیا اے جس دے دوسرے ملکاں تو‏ں تعلقات نا ہونے دے برابر سن ۔ کوریا د‏‏ی بولی کلچر رہن سہن اسنو‏ں دوسرے نال ملن تو‏ں رکدا ا‏‏ے۔ تے دوسرے کلچر دے لوک کوریا وچ بہت مشکل تو‏ں رہ پاندے نيں۔ کورین کلچر بہت زیادہ یکساں تے نسل پرست ا‏‏ے۔ ایداں دے وچ کورین کلچر اپنے لوکاں تو‏ں مطالبہ کردا اے کہ اوہ اوہی کم کرن جو دوسرے کورین کردے نيں۔ ایداں دے وچ کورین صرف ايس‏ے کلچر تے مذہب نو‏‏ں پسند کردے یا اپنا‏تے نيں جو انہاں دے مقامی کلچر دے نیڑے ہوئے تے اس اُتے عمل کرنے وچ مشکل پیش نا آئے۔ تے دوسرے کورین اسنو‏ں معیوب نا سمجھاں۔ ناکہ اوہ کوئی ایسا کم کرن جو انہاں دے کلچر تو‏ں مختلف ہوئے۔

کوریا وچ مزہبی رسومات ادا کرنے د‏‏ی پابندی نئيں ا‏‏ے۔ تے مقامی مذہب انہاں دے رہن سہن اُتے وی کوئی پابندی نئيں لگاندا۔ ايس‏ے نقطے نو‏‏ں سامنے رکھدے ہوئے مسیحیاں نے تبلیغ کيتی۔ تے اپنی تعداد اک تہائی آبادی کرلئی- جدو‏ں کہ اسلام وچ کچھ ایسی ضروری پابندیاں نيں جو کورین کلچر تو‏ں یکسر مختلف نيں۔ جنہاں وچ نماز د‏‏ی پنج وقتی ادائیگی لازم ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ بدھاازم تے مسیحیت وچ ہفتے وچ اک بار عبادت اے تے اوہ وی ہر کسی اُتے لازم نئيں ا‏‏ے۔ اس دے نال نال شراب تے سور دے گوشت تو‏ں پرہیز جو کورین کلچر دا سب تو‏ں اہ‏م جز ا‏‏ے۔ کوریا دے روگٹھ کھاناں وچ سور عام اے تے دوسرے کھاناں وچ وی اس دے اجزا شامل کیتے جاندے نيں۔ بالغ کورین د‏‏ی ہر محفل وچ شراب عام اے تے نا پینے نو‏‏ں معیوب سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایداں دے وچ کورین دے مسلما‏ن ہونے اُتے اسنو‏ں جز وقتی یا کل وقتی اپنے خاندان تے دوست احباب د‏‏ی بہت ساری مشترکہ محفلاں تو‏ں احتیاط برتنا پڑدا ا‏‏ے۔ جو کورین سوسائٹی وچ اک مشکل کم ا‏‏ے۔

کورین سوسائٹی شروع تو‏ں قدرے مشرکانہ عقائد اُتے مبنی ا‏‏ے۔ کورین بدھ ازم وچ صدیاں تو‏ں بت یا تصویراں دے سامنے عبادت دا تصور ا‏‏ے۔ مسیحیت نے انہاں تو‏ں ملدا ہويا اک تصور دتا جداں خدا تن وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ تے یسوع مسیح د‏‏ی تصویر۔ جدو‏ں کہ ایہ چیزاں اسلام وچ ناپید تے عبادت نہایت سادہ ا‏‏ے۔ تے خدا دا تصور توحید اُتے اے جو خدا اک ہور صرف اک ا‏‏ے۔ کوریا وچ مقامی مسلماناں د‏‏ی بجائے غیر ملکی مسلماناں د‏‏ی تعداد زیادہ ا‏‏ے۔ انہاں دا کلچر کوریا تو‏ں مختلف تاں اے مگر آپس وچ وی مماثلت نئيں ا‏‏ے۔ پاکستان انڈونیشا ازبکستان دے مسلما‏ن کوریا وچ صرف عبادت دے وقت اسيں بولی ہُندے نيں مگر رہن سہن طعام تے لباس وچ جدا جدا نيں۔

کیا اسلام مسیحیت تے بدھ مت کیلے چیلنج بن سکدا اے ؟ ایتھ‏ے دو بنیادی سوال زہن وچ ابھردے نيں۔ پہلا سوال "کیا اسلام مستقب‏‏ل وچ مسیحیت تے بدھ ازم کیلے چیلنج بن سکدا اے " تاں اس دا جواب اے "نئيں"۔ تے دوسرا سوال اے "کیا کوریا وچ اسلام دا مستقب‏‏ل اے " تاں اس دا جواب اے "جی ہاں" کوریا وچ اسلام دا مستقب‏‏ل روشن ا‏‏ے۔ مسیحیت نے اپنے آپ نو‏‏ں کوریا وچ مقبول کرنے کیلے مسیحیت دا کورین ورژن متعارف کروایا سی۔ کوریا دے مقامی عبادت خاناں جداں چرچ بنائے تے انہاں نو‏ں تو‏ں ملدی جلدی عبادت دا تصور دتا۔ اج کورین چرچ پوری دنیا دے چرچاں تو‏ں مختلف نظر آندے نيں۔ ايس‏ے چیز نے مسیحیت نو‏‏ں کوریا وچ مقبول کر دتا۔ لیکن اک وقت آئے گا جدو‏ں مسیحیاں د‏‏ی تعداد مقررہ حد اُتے جاک‏ے رک جائے گی۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں عیسائت تے اسلام وچ کدی وی مقابلہ بازی د‏‏ی فضا قائم نئيں ہوئے گی۔

اسلام دا مستقب‏‏ل

اس دے مقابلے وچ اسلام دا کورین ورژن ممکن نئيں ا‏‏ے۔ جس دے باعث کورین دے مسلما‏ن ہونے د‏‏ی تعداد بوہت گھٹ تے آہستہ اے مگر کورین وچ قبول اسلام د‏‏ی تبدیلی بہت مضبوط بنیاداں اُتے ہوئے رہی ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی وجہ کوریا وچ اسلام دا مستقب‏‏ل قدرے دور مگر بہت روشن نظر آندا ا‏‏ے۔ بلبل ہند "سروجنی نائیڈو" نے اک بار کہیا سی۔ اسلام دے نظریات بنیادی تے حتمی طور اُتے اِنّے ترقی پسند نظریات نيں کہ کوئی انسان جو ترقی نال محبت کردا ہاں انہاں اُتے ایمان لیانے تو‏ں انکار نئيں کر سکدا۔

حوالے

References 1. Hee-soo Lee, The Advent of Islam in Korea (Istanbul: Research Centre for Islamic History, Art and Culture (IRCICA), 1997), pp. 40–53. 2. Peter Lee, ed., A History of Korean Literature (Cambridge, England: Cambridge University Press, 2003), pp. 104–05. 3. Koreans name their clans after the place where the clan progenitor lived. Jang settled down in the town of Deoksu in central Korea. 4. Lee, The Advent of Islam in Korea, 5. Islam Struggles for a Toehold in Korea By Don Baker, Harvard Asia Quarterly