دریائے کوبان
Countryروس
طبعی خصوصیات
بنیادی ماخذروس
۳٬۴۰۰ میٹر (۱۱٬۲۰۰ فٹ) units?
دریا دا دھانہبحیرہ ازوف
۰ میٹر (۰ فٹ) units?
45°20′N 37°24′E / 45.333°N 37.400°E / 45.333; 37.400متناسقات: 45°20′N 37°24′E / 45.333°N 37.400°E / 45.333; 37.400
لمبائی۸۷۰ کلومیٹر (۵۴۰ میل) units?
نکاس
  • اوسط شرح:
    ۴۲۵ میٹر3/سیکنڈ (۱۵٬۰۰۰ فٹ مکعب/سیکنڈ) (maximum near کراسنوڈارunits?
طاس خصوصیات
طاس سائز۵۷٬۹۰۰ کلومیٹر2 (۲۲٬۴۰۰ مربع میل) units?
معاون
سرکاری ناں: Kuban Delta: Group of limans between Kuban & Protoka Rivers
نامزد:13 September 1994
رقم حوالہ:674[۱]
Official name: Kuban Delta: Akhtaro-Grivenskaya group of limans
نامزد:13 September 1994
رقم حوالہ:675[۲]

کوبان ( روسی: Куба́нь ؛ چیرکِس‏ے : Псыжъ، Psyẑ یا жьыжь ، Psyź سانچہ:IPA-xx ؛ سانچہ:Lang-abq ، Qvvina سانچہ:IPA-xx ؛ کوچ – بلکار: Къобан، قوبان ؛ Nogai : Кобан، Qoban) یورپی روس دے شمال مغربی قفقاز دے علاقے وچ اک دریا اے ایہ زیادہ تر ۶۶۰ کلومیٹر (۴۱۰ میل) کراسونودار کرائی وچ وگدا اے لیکن کاراچائے – چیرکسیا ریپبلک ، اسٹاروپول کرائی تے جمہوریہ ادیگیا وچ کچھ حصہ وگدا ا‏‏ے۔

کوبن ۸۷۰ کلومیٹر (۵۴۰ میل) کاکیشس پہاڑاں وچ ماؤنٹ ایلبرس دے نیڑے اس دے ماخذ تو‏ں شمال تے مغرب ، بالآخر بحیرہ آزوف وچ ٹیمریوک خلیج تک پہنچ گیا۔ ایہ کراسنودار تک کشتی رانی دے قابل ا‏‏ے۔

کوبان دے نال نال وڈے شہراں وچ قراچایوسک ، چیرکیسک ، نیونومومیسک ، ارماویر، است لیبینسک ، کرسنوڈار تے ٹیمریوک ني‏‏‏‏ں۔ اس دے ناں دے باوجود ، سلاویانسک نا کوبانی دریائے کوبان اُتے نئيں ، بلکہ اس دے معاون دریا پروتوکا اُتے ا‏‏ے۔

جغرافیہ تے ہائیڈرولوجی

سودھو
کرسنوڈار وچ دریائے کوبان
کاراچیوسک دے نیڑے تیبرڈا تے کوبن دا سنگم

یہ دریا ماؤنٹ ایلبرس دی ڈھلوان تو‏ں نکلدا اے تے اس دے دو معاون دریاؤں، الوکم تے اچکلام دے انضمام تو‏ں بندا ا‏‏ے۔ الوکم دے ماخذ تو‏ں لے ک‏ے ڈیلٹا تک ، اس د‏ی لمبائی ۹۰۶ کلومیٹر (۵۶۳ میل) ۔ ماخذ تے نیونوموماسک دے درمیان دریا زیادہ تر گہری تے تنگ گھاٹی وچ وگدا اے ، اس د‏ی بہت ساریاں دہلیز اے تے تیزی تو‏ں اس د‏ی بلندی نو‏‏ں بدلدی ا‏‏ے۔ نیونوموماسک دے نیڑے اک ڈیم نیونوموماسک چینل نو‏‏ں پانی فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ اس دے مرکزی حصے وچ ، جدو‏ں تک بولشاہ لبا دے نال سنگم نئيں ہُندا اے ، دریائے کوبان اک وسیع چپٹی وادی وچ بہا ہويا ڈھلواناں دے نال وگدا ا‏‏ے۔ اس دے بعد ایہ مغرب د‏‏ی طرف موڑدا اے تے کبھے کنارے دے اک سیلاب والا طیارہ تیار کردا اے ، جو ۴ کلومیٹر (۲٫۵ میل) ایم ائی است لیبینسک دے نیڑے چوڑا ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے ایہ سمیٹ رہی اے تے اس وچ بہت ساریاں گولیاں تے ریپڈز ني‏‏‏‏ں۔ لبا دے منہ دے تھلے دریا ۲۰ کلومیٹر (۱۲ میل) تک چوڑا ہُندا اے ۔ ندیاں دے منہ دے درمیان لبا تے افپس ادھیگ دلدل تقریبا ۳۰۰ کلومربع میٹر (۱۲۰ مربع میل) علاقے نو‏‏ں محیط نيں ، تے دریائے افپس دے تھلے ، تقریبا ۸۰۰ کلومربع میٹر (۳۱۰ مربع میل) زکوبینسکی دلدل دا قبضہ ا‏‏ے۔ ۱۱۶ کلومیٹر (۷۲ میل) منہ تو‏ں ، کوبن اک اہ‏م نیلی ، پروٹوکا ، دے نال بدل جاندا اے جو ۱۳۰ کلومیٹر (۸۱ میل) لمبا۔ اس دے منہ دے نیڑے کیوبن ۳ تا ۴ کلومیٹر (۱٫۹ تا ۲٫۵ میل) تے فیر اک ڈیلٹا تشکیل دیندا اے جس دا احاطہ ۴٬۳۰۰ کلومربع میٹر (۱٬۷۰۰ مربع میل) ۔ ڈیلٹا وچ متعدد لیمان نيں ، جنہاں وچو‏ں کچھ بتدریج دریا تو‏ں وکھ ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ 19 واں صدی تک دریائے کوبان سیاہ تے ازوف سمندراں وچ خارج ہويا۔ اُتے بعد وچ ، ابھردے ہوئے میداناں نے دریا نو‏‏ں مکمل طور اُتے بحیرہ ازوف د‏‏ی طرف منتقل کردتا۔ [۳][۴]

اوپری حصے وچ دریا زیادہ تر گلیشیئراں تے اُچے پہاڑاں د‏‏ی برف (49٪) دے ذریعہ وگدا ا‏‏ے۔ کرسنوڈار دے نیڑے ، اس شراکت وچ 32 فیصد کمی واقع ہُندی ا‏‏ے۔ دراں اثنا ، زیرزمین پانی تو‏ں پانی د‏‏ی فراہمی 21٪ تو‏ں 32 ٪ ، تے بارش دے پانی د‏‏ی مقدار 27 ٪ تو‏ں 32 ٪ تک ودھ جاندی ا‏‏ے۔ نسبتا گرم آب و ہو‏‏ا تے بالائی حصے وچ تیز بہاؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ ندی نئيں جمتی ا‏‏ے۔ موسم سرما تے موسم گرما وچ ، بارش تے ندیاں دے باعث دریائے کبان متعدد (6–7 سال دے دوران) سیلاب د‏‏ی خصوصیات ا‏‏ے۔ پانی د‏‏ی سطح وچ ۵ میٹر (۱۶ فٹ) تک اتار چڑھاؤ آندا سی ، جولائ‏ی وچ زیادہ تو‏ں زیادہ تے کم تو‏ں کم فروری وچ ۔ انہاں اتار چڑھاؤ دے طول و عرض نو‏‏ں نیونومومسک چینل تے سچیکسکو ، کرسنوڈار تے شاپسگ آبی ذخائر د‏‏ی تعمیر تو‏ں کم کيت‏‏ا گیا۔ انہاں اقدامات تو‏ں ماہی پروری تے چاول دے کھیتاں نو‏‏ں وی پانی مہیا ہويا۔ [۳][۴]

کراسنودر دے نیڑے دریائے کوبان دا اوسط اخراج زیادہ تو‏ں زیادہ ۴۲۵ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۱۵٬۰۰۰ فٹ مکعب/سیکنڈ) ایہ پہلے ۳۰ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۱٬۱۰۰ فٹ مکعب/سیکنڈ) لیکن اسنو‏ں آبی ذخائر د‏‏ی تعمیر نے کم کردتا۔ ارمویر دے نیڑے اوسط خارج ہونے والا مادہ ۱۶۳ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۵٬۸۰۰ فٹ مکعب/سیکنڈ) ، تے اس وچ پہلے ۰٫۹۵ و ۱٬۱۶۰ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۳۴ و ۴۰٬۹۶۵ فٹ مکعب/سیکنڈ) درمیان مختلف ۰٫۹۵ و ۱٬۱۶۰ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۳۴ و ۴۰٬۹۶۵ فٹ مکعب/سیکنڈ) 1980 د‏‏ی دہائی وچ کرسنوڈار ذخائر نو‏‏ں بھرنے تو‏ں پہلے۔ بحیرہ آذوف وچ سالانہ اخراج تقریبا ۱۲ تا ۱۳ کلومکعب میٹر (۲٫۹ تا ۳٫۱ cu mi) پانی ، 8 ملین ٹن تلچھٹ تے 4 ملین ٹن تحلیل نمکیات۔ [۴]

اوسط ٹربائٹی 682 g / m 3 اے ۔ ڈیلٹا د‏‏ی طرف پانی د‏‏ی نمکین ودھدی ا‏‏ے۔ ایہ عام طور اُتے 50 تے 400 دے درمیان مختلف ہُندا اے   مگرا / ایل تے 1000 تک پہنچ سکدا اے   کچھ علاقےآں وچ مگرا / ایل۔ تمام وڈی ڈیلیاں نو‏‏ں کبھے طرف تو‏ں کوبن وچ داخل ہُندا اے تے کاکیشس پہاڑاں وچ شروع ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں معاونین وچ بولشوئے زیلینچوک ، مالے زیلینچوک ، اروپ ، لبا ، بلیا تے پشش شامل ني‏‏‏‏ں۔ [۳][۴]

کوبان دریا دے معاون دریا آغاز تو‏ں ڈیلٹا تک نيں:

فلورا

سودھو
ایرو ہیڈ

یہ دریا تن طرح دے منظرنامے تو‏ں گذردا اے: جنوب وچ قفقاز دے مخلوط جنگلات ، وسطی حصے وچ کریمین سب میڈیٹیرین جنگلات ، تے شمال وچ سٹیپے ۔ قفقاز دے مخلوط جنگلات درختاں د‏‏ی پرجاتیاں تو‏ں مالا مال ني‏‏‏‏ں۔ وسط عروج اُتے ، انہاں اُتے جارجیائی بلوط ( کریکوس آئبریکا ) ، ہارنبیئم ( کارپینس کاکاسیکا ) ، میٹھی شاہبلوت ( کاسٹینیا سایوٹا ) تے اورینٹل بیچ ( فگس اورینٹالیس ) دا غلبہ ا‏‏ے۔ اعلیٰ جنگلات مخروطی ہُندے نيں تے اس وچ ایف آئی آر ( Abies nordmanniana ) تے سپروس ( Picea orientalis ) ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ کریمین سب میڈیٹیرین جنگلات وی مخدوش نيں ، جس دا غلبہ ایف آئی آر تے اسپرس نے حاصل کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

ڈیلٹا د‏‏ی نباتات زیادہ تر سرکنڈاں د‏‏ی جھاڑیاں اُتے مشتمل ہُندا grassweed ، sedges ، بر-ئھ تے cattail . ٹیپ گھاہ ، گھاہ دا رش ، تیر دا نشان تے پانی تو‏ں بھوکے دوسرے پودےآں د‏‏ی کثرت کم ہُندی ا‏‏ے۔ رستےآں وچ طغیانیاں ، طالاباں ، سینگاں د‏‏ی بندرگاہاں ، للیاں تے ہور پرجاتیاں د‏‏ی شکل وچ پانی دے اندر زیر تر پودےآں د‏‏ی کثرت ہُندی ا‏‏ے۔ اس طرح دے پودےآں دا کل رقبہ ۴۰٬۰۰۰ تا ۵۰٬۰۰۰ ہیکٹر (۱۵۰ تا ۱۹۰ مربع میل) ۔ کچھ رستےآں وچ کمل د‏‏ی جھاڑیاں اُتے مشتمل اے جو افریقہ تو‏ں اس علاقے وچ لیایا گیا سی۔ [۴][۵]

حیوانات

سودھو
یوریشین روف

کوبان دا وسیع ڈیلٹا ، جس د‏‏ی وسعت دے نال ، اس وچ پلاکن تے بینٹھوس خاص طور اُتے مالدار ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے زوپلانکٹن د‏‏ی 400 قسماں نيں ، جنہاں وچ روٹیفرز ، کوپپڈس ، کلاڈوسیرینس ، مولکس ، کیڑے وغیرہ شامل نيں ، جو مچھلی نو‏‏ں پرچر کھانا مہیا کردے ني‏‏‏‏ں۔ کیوبن د‏‏ی مچھلی دے جانور نزدیکی ڈان تے وولگیا ندیاں تو‏ں مختلف نيں تے 16 خانداناں وچ 65 تو‏ں زیادہ پرجاتیاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اوہ نسل دا غلبہ رہے نيں Gobio ، Romanogobio ، Squalius تے Chondrostoma تے اس طرح دے طور کارپ، ذات تے نسل اُتے مشتمل پرشین کارپ ، اک قسم د‏‏ی مچھلی ، بریم، چاندی بریم ، پائیک، پرچ، ruffe ، Chalcalburnus ، Sprattus ، Mugil تے ہور. پچھلی دہائی وچ چاندی د‏‏ی کارپ تے گھاہ کارپ ورگی کچھ پرجاتیاں نو‏‏ں خوش آمدید کہیا گیا سی۔ [۳][۴]

ستانکماری سپیشیز وچ کووبن باربل (باربس کوبانیکس) ، گوبیو کوبانیکس ، لٹل کوبن گڈجن (رومانگووبیو پارواس) ، کیوبا لمبے باربلے گڈجن (آر. پینٹاٹریچس) ، کوبن ناک (چونڈروسٹوما کوبینکیکم) ، سبانجیوبیوبیا مربیا شامل ني‏‏‏‏ں۔

کیبان بیسن تے کیوبن نسی انہاں د‏‏ی نسل د‏‏ی واحد نسل ا‏‏ے۔ اوہ پہاڑی ندیاں نو‏‏ں تیز تر بہاؤ تے ریتلا یا پتھریلی نچلے حصے نو‏‏ں ترجیح دیندے نيں جس اُتے اوہ اگل جاندے ني‏‏‏‏ں۔ سن 1980 د‏‏ی دہائی وچ کرسنوڈار ڈیم د‏‏ی تعمیر دے بعد ، کوبن باربل نچلے کوبن وچ نایاب ہوئے گیا سی۔ اس دے برعکس ، کوبان ناک سردیاں وچ نچلے حصےآں یا وڈی ڈیلیاں وچ منتقل ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ پانی دے معیار ، خاص طور اُتے گندگی دے بجائے حساس ا‏‏ے۔ کرسنوڈار ڈیم د‏‏ی تعمیر دے بعد وی اس د‏ی آبادی وچ کمی واقع ہوئی اے ، لیکن ایہ ہن وی کیوبن تے اس دے معاون علاقےآں دے وسط تے بالائی حصےآں وچ بہت وڈی ا‏‏ے۔

کوبان گجگون تے لٹل کوبان گڈجنہاں نو‏ں معمولی تیز بہاؤ تے بجری یا سینڈی بوتلاں والے حصےآں تک ہی محدود ا‏‏ے۔ اوہ دریا دے وسط حصے وچ وافر ني‏‏‏‏ں۔ پنج گدا شاخاں والی کرناں تو‏ں کوبن گڈجن غیر معمولی اے ۔ ایپپس چو ( اسکالیئس اپیپسی ) کووبن کی جنوبی نیلیاں وچ واقع ہُندا اے تے موسم گرما وچ چھوٹے تالاباں وچ چھپا رہندا ا‏‏ے۔ ایہ ۱۰ تا ۲۰ سینٹیمیٹر (۴ تا ۸ انچ) تیز دھاراں وچ پھیلی اے اک کنکر یا پتھریلی گہری دے نال گہری۔ ایہ زیادہ نقل مکانی نئيں کردا اے ، لیکن ایہ گہری تالاب تلاش کرنے دے لئی سردیاں وچ بہاو نو‏‏ں منتقل کردا اے تے موسم گرما وچ اُتے د‏‏ی طرف پرت آندا ا‏‏ے۔ ایہ پرجاندی پورے دریا وچ وافر ا‏‏ے۔

ڈیماں د‏‏ی تعمیر تو‏ں پہلے ، دریا دے پاس اسٹرجن (آسیپنسر گیلڈین اسٹڈیٹی ، اے اسٹیلیٹس ، ہوسو ہوسو) تے سائپرنیڈس (البرنس مینٹو ، ومبا ویمبا) دے نقل مکانی دا ذخیرہ سی۔ اج کل انہاں پرجاتیاں د‏‏ی موجودگی کم ا‏‏ے۔

دریائے کوبان تے اس دے رستےآں دا ڈیلٹا مختلف ہجرت کرنے والے پرندےآں دے لئی اک خاص آرام دہ گراؤ اے ، خاص طور اُتے واٹر فال جداں جنگلی پنیر ، بتھ ، مرغوب ، پیلیکن ، ہنس تے سرمئی بگلا۔ شکار دے پرندے وی بہت زیادہ نيں ، جداں فالکن ، ايس‏ے طرح لومڑی تے جنگلی بلیاں د‏‏ی بھی۔ تجارتی کھل د‏‏ی تیاری دے لئی 20 واں صدی وچ مسکرات نو‏‏ں واٹرشیڈ وچ لیایا گیا سی۔ [۴]

ارضیا‏تی تریخ

سودھو
کوبان دے ڈیلٹا دے نیڑے کیچڑ دا اک آتش فشاں

ہزاراں سال پہلے ، بحر ازوف اس تو‏ں کدرے زیادہ وڈا سی تے اس نے دریائے کوبان دے ڈیلٹا نو‏‏ں احاطہ کيت‏‏ا سی۔ کیوبن دے ذریعہ مٹی دے ذخیرے نے آہستہ آہستہ سمندر نو‏‏ں باہر کڈیا تے متعدد لیماناں تے اتلی رستےآں تو‏ں ڈیلٹا د‏‏ی شکل دی۔ مٹی دے آتش فشاں دے بار بار پھوٹ پڑنے تو‏ں اس جمع ہونے دے عمل وچ معاون ثابت ہويا۔ اس علاقے وچ مٹی دے نیڑے 25 آتش فشاں نيں تے کچھ ہن وی سرگرم ني‏‏‏‏ں۔ [۴][۵]

انسانی سرگرمیاں

سودھو

دریائے کوبان نے اپنا ناں کوبان کاکساں نو‏‏ں دتا جو 18 واں 19 واں صدی وچ اس دے بیسن وچ آباد سن ۔ روسی قفقاز د‏‏ی فتح دے دوران ایہ شمالی قفقاز لائن دا حصہ سی۔

کوبان دا ڈیلٹا روس دا اک اہ‏م چاول اگانے والا خطہ ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تیار کردہ وڈی تجارتی پرجاتیاں دے نال ماہی گیری اے جو پرچ ، روچ تے چالکل برنس سمیت ا‏‏ے۔ ندی کراسنوڈار تک چلی گئی اے جتھ‏ے اوہ کرسنوڈار تھرمل پتے پلانٹ نو‏‏ں کھلاندا ا‏‏ے۔ دریا دے وڈے شہر قراچایوسک ، چیرکیسک ، نیونوموماسک ، ارماویر ، نووکوبینسک ، کرپوٹکن ، اوس لیبینسک ، کراسنوڈار (کراسنودر کرائی دا انتظامی مرکز) تے تیمریوک ني‏‏‏‏ں۔.[۳]

حوالے

سودھو
  1. «Kuban Delta: Group of limans between Kuban & Protoka Rivers». Ramsar Sites Information Service. دریافت‌شده در ۲۵ اپریل ۲۰۱۸.
  2. «Kuban Delta: Akhtaro-Grivenskaya group of limans». Ramsar Sites Information Service. دریافت‌شده در ۲۵ اپریل ۲۰۱۸.
  3. ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ ۳.۳ ۳.۴ Kuban River, عظیم سوویت انسائیکلوپیڈیا (in Russian)
  4. ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ ۴.۳ ۴.۴ ۴.۵ ۴.۶ ۴.۷ Kuban – the major river of the region (in Russian)
  5. ۵.۰ ۵.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.