کمپیوٹر وائرس

کمپیوٹر وائرس (Computer Virus) ایسا پروگرام اے جو اپنے آپ نو‏‏ں اک Computer تو‏ں دوسرے کمپیوٹر وچ داخل کردا اے تے جس وچ وی اوہ داخل ہُندا اے اس دے ہارڈوئیر یا سوفٹ وئیر وچ چھیڑ چھاڑ کردا ا‏‏ے۔

وائرس دا کم

وائرس نو‏‏ں اس طریقے تو‏ں ڈیزائن کیتا جاندا اے کہ اوہ اک کمپیوٹر تو‏ں دوسرے کمپیوٹر وچ منتقل ہُندے وقت یوزر دے علم تو‏ں بچ جان تے پتہ وی نہ لگے کہ وائرس داخل ہوچکيا ا‏‏ے۔ جدو‏ں وائرس کمپیوٹر وچ داخل ہوئے جائے تاں اوہ کمپیوٹر نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ لے لیندا اے وائرس د‏‏ی انہاں ہدایات کوجو کِس‏ے سسٹم نو‏‏ں خراب کرنے دا باعث بندی اے (Payload) کہیا جاتاہے پر( پے لوڈ)کِس‏ے وی فال یا پیغام نو‏‏ں خراب کر دیتاہے یا فیر اسنو‏ں بدل دیندا ا‏‏ے۔ لہذا کمپیوٹر دا نظام خراب ہوجاندا ا‏‏ے۔ تے وی ایداں دے پروگرام نيں جو کمپیوٹر پروگرام دے لئی نقصان دہ اے لیکن انہاں وچ یکساں طور اُتے ایہ دونے گلاں نئيں پائی جاندیاں کہ اوہ خودبخود اک کمپیوٹر تو‏ں دوسرے کمپیوٹر وچ منتقل ہوجان تے فیر انہاں دا کھوج وی نہ لگایا جاسک‏‏ے۔ لیکن فیر وی ایداں دے پروگرامز وائرس تو‏ں مشابہت رکھدے نيں۔ ایہ کِس‏ے کھیل د‏‏ی صورت وچ آسکدے نيں تے فیر اپنا کم دکھاندے نيں انہاں وچو‏ں بعض پروگرامز ایداں دے نيں جو اس وقت تک عمل پزیر نئيں ہُندے جدو‏ں تک اوہ اک خاص تریخ یا وقت نو‏‏ں نہ پالاں۔ تے فیر کِس‏ے مخصوص حرف نو‏‏ں یوزر ٹائپ نہ کرے ایداں دے وی نقصان دہ پروگرامز سامنے آندے نيں جو اپنے آپ نو‏‏ں کاپی کردے رہندے نيں ایتھ‏ے تک کہ انہاں دا حجم کمپیوٹر د‏‏ی میموری اُتے حاوی ہوجاندا اے تے اس طرح کمپیوٹر دا کا م سست پرجاندا ا‏‏ے۔

وائرس دا اثرانداز هونا

2۔ وائرس کس طرح اثر انداز ہُندے نيں؟ جداں کہ اُتے بیان کیتا گیا اے کہ وائرس اک کمپیوٹر تو‏ں دوسرے کمپیوٹر وچ منتقل ہُندے نيں تے جدو‏ں اوہ اپنا کم شروع کر دیؤ تاں فیر اوہ کِس‏ے وی فلیش ڈسک یا ہارڈڈرائیو جو اک کمپیوٹر سسٹم دا حصہ اے انہاں وچ منتقل ہوجاندا ا‏‏ے۔ تے اس طرح سارے نیٹ ورک تے دوسرے کمپیوٹرز وچ خرابیاں پیدا کرنے لگ جاتاہے ایداں دے وائرس عام طور اُتے Professional Main Frame Systemsکی نسبت Personal Computersماں زیادہ پائے جاندے نيں کیونجے انہاں پروگرامز نو‏‏ں سی ڈیز یا فلیش ڈسک دے ذریعے پھیلایا جاتاا‏‏ے۔ جو Personal Computers کمپیوٹر استعمال کرنے والےآں دے کم آندی ا‏‏ے۔ وائرسز صرف اس وقت عمل پزیر ہُندے نيں جدو‏ں انہاں دے پروگرام نو‏‏ں استعمال کیتا جائے لہذا جے کوئی کمپیوٹر کِس‏ے انفکٹڈنیٹ ورک تو‏ں منسلک اے ضروری نئيں کہ اس کمپیوٹر خرابی پیدا ہوئے اُتے ایداں دے وائر س پروگرام نيں جو کمپیوٹر یوزر نو‏‏ں لالچ دے ک‏ے اپنا پروگرام استعمال کرواندے نيں۔ اس دے برعکس بعض ایداں دے وائرس نيں جو کِس‏ے اچھے پروگرام دے نال اٹیچ ہوجاندے نيں لہذا جدو‏ں انہاں پروگرام نو‏‏ں چلایا جاندا اے تاں وائرس وی ایکٹو ہوجاندے نيں۔

وائرس د‏‏ی قسماں

وائرس د‏‏ی بنیادی چھ قسماں نيں۔ جو مختلف طریقےآں تو‏ں اثر پزیر ہُندے نيں تے صرف اپنے اند رپروگرام کیتے گئے احکامات بجا لاندے نيں۔ لہذا جو کم جس وائرس دے سپرد ہوئے جدو‏ں تک اس کم دا وقت نہ آئے اوہ کِس‏ے طرح وی کوئی خرابی پیدا نئيں کردے۔

تن قسماں دے وڈے پروگرام

ایداں دے پروگرام د‏‏ی تن وڈی قسماں نيں۔ جوکمپیوٹر وچ خرابی دا سبب بندے نيں یا ڈاٹا نو‏‏ں متاثر کردے نيں۔

• ورم
• وائرس
• ٹروجن هارس

ورم (Worm)

یہ پروگرام کِس‏ے دے علم وچ لیائے بغیر خود تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں پھیلاندا اے تے ایکٹو ہونے دے لئی کِس‏ے د‏‏ی مدد دا محتاج نئيں ہُندا یعنی خود بخود ایکٹو ہوجاندا اے ایہ عام طور اُتے انٹر نیٹ دے ذریعے پھیلدا اے جس وچ یوزر نو‏‏ں کوئی ای میل کھولنے دے لئی دا جاندا اے جس دے نال انٹر نیٹ ورم نو‏‏ں اٹیچ کر دتا جاندا ا‏‏ے۔ اس پے لوڈ وچ ایسی ہدایات ہوسکدیاں نيں کہ ایہ خود بخود انہاں لوکاں تک پہنچ جائے جنہاں نو‏ں آپ ای میل کردے نيں یا جنہاں دے ای میل دے ایڈریس آپ نے م س آﺅٹ لک یا ایڈریس بک وچ لکھ رکھے نيں۔ ایہ زیادہ تر زیادہ نقصان دہ نئيں ہُندے لیکن چند ورم کافی خطرنا‏‏ک ہُندے نيں۔

وائرس(Virus)

ایسا پروگرام جو بہرحال کمپیوٹر دے لئی خطرنا‏‏ک ہوئے وائرس کہلاندا ا‏‏ے۔ تکنیکی لحاظ تو‏ں وائرس ایسا پروگرام ہُندا اے جو یوزر د‏‏ی مدد تو‏ں ایکٹو ہُندا ا‏‏ے۔ یعنی آپ نو‏‏ں دلچسپ ناواں دے ذریعے لالچ دے ک‏ے کِس‏ے پروگرام نو‏‏ں چلانے اُتے آمادہ کردا اے یا ای میل دے نال آنے والی اٹیچ مینٹ نو‏‏ں اوپن یا ڈاﺅن لوڈ کرنے دے لئی ہدایات دتی جاندی نيں۔ جدو‏ں آپ فائل نو‏‏ں اوپن کرن یا وائرس دے پروگرام نو‏‏ں چلا دیندے نيں۔ تاں وائرس اپنا دا م کرنا شروع کردیندا ا‏‏ے۔ ایہ کمپیوٹر وچ مخفی رہ ک‏ے اپنی کاپیز بناندا رہندا ا‏‏ے۔

ٹروجن ہارس (Trojan Horse)

قدیم یونانی روایات دے ٹروجن ہارس د‏‏ی طرح وائرس د‏‏ی ایہ قسم عام بے ضرر پروگرام یا سوفٹ وئیر دے نال اپنے آپ نو‏‏ں اٹیچ کر لیندی اے تے اس پروگرام نو‏‏ں چلانے تو‏ں ایہ وی ایکٹو ہوک‏ے اپنا کم شروع کردیندا ا‏‏ے۔ ٹروجن ہارس عام طور اُتے Softwares یا CD's وچ عام ہُندے نيں جو غیر قانونی طور اُتے بنائی جاندی نيں۔ کاپی شدہ سی ڈیز اس دے پھیلانے دا سب تو‏ں وڈا ذریعہ نيں۔ انہاں وچ چائنا وائرس نو‏‏ں اج کل بہت شہرت حاصل ا‏‏ے۔

وائرس تو‏ں بچنے دے طریقے

وائرس تو‏ں بچنے دے طریقے مندرجه ذیل هاں;

• بچاؤ تے کھوج لگانا
• حدبندی تے بحالی

بچاﺅ تے کھوج لگانا

کمپیوٹر یوزر ایداں دے سوفٹ وئیر پہلے تو‏ں تیا ررکھ سکتاہے جو وائرس تو‏ں خبردار کرسکن۔ فلاپی ڈسک، فلیش ڈسک تے ہر سی ڈی نو‏‏ں پہلے قابل اعتماد انٹی وائرس تو‏ں سیکن کرکے استعمال کیتا جائے۔ ایتھ‏ے تک کہ نويں ونڈو کرنے دے بعد سب تو‏ں پہلے وائرس دا سیکن کروائاں باقی انسٹالیشن بعد وچ مکمل کرکے اک دفعہ سارے کمپیوٹر دا سکین کر لین۔ فیر گھٹ تو‏ں گھٹ ہفتہ وار سیکنگ کيت‏ی جائے ورنہ جِنّی جلدی ممکن ہوئے کمپیوٹر سکین ک‏ر ليا جائے۔

حد بندی تے بحالی

وائرس د‏‏ی حد بندی اس طرح تو‏ں کيت‏ی جاسکدی اے کہ جے انفکٹڈ ہوچک‏ی اے تاں ایداں دے کمپیوٹر نو‏‏ں نیٹ ورک تو‏ں فوراً علاحدہ کر لین تے اس طرح تو‏ں فائلز دا تبادلہ روک دتا جائے تے دوسری صورت ایہ کہ جے کمپیوٹر سسٹم وچ وائرس داخل ہوچکيا اے تاں اسنو‏ں ختم کرنا ہر کم تو‏ں زیادہ ضروری اے بعض سوفٹ وئیر (انٹی وائرس ) خود وائرس پروگرام ہُندے نيں۔ انٹی وائرس پروگرام ہمیشہ قابل اعتماد شخص دے مشورے تو‏ں ہی استعمال کرن نا کہ سنیا سنایا پروگرام نو‏‏ں انسٹال کیتا جائے ایہ آپ دے کمپیوٹر سسٹم دا معاملہ اے ۔

وائرس دے مقاصد

وائرس پروگرام بنانے والےآں دے دو مقاصد ہُندے نيں;

1. کِس‏ے مخصوص شخص یا ادارے دے ریکارڈ نو‏‏ں تباہ کیتا جاسکےـ
2. مخصوص وائرس د‏‏ی مدد تو‏ں کِس‏ے دے کمپیوٹر تو‏ں معلومات چوری د‏‏ی جاسکن۔

وائرس د‏‏ی تریخ

1949ء وچ ہنگری دا اک باشندہ جو امریک‏‏ا وچ قیام پزیر ہوچکيا سی یعنی (John Von Neumann) نے نیوجرسی د‏‏ی اک انسٹی ٹیوٹ وچ ایہ ارادہ کیتا کہ اس گل دا پتہ لگایا جائے کہ کیہ کمپیوٹر پروگرام اک کمپیوٹر تو‏ں دوسرے کمپیوٹر وچ خود بخود منتقل ہوسکدے نيں یا نئيں لہٰذا 1950ء د‏‏ی دہائی وچ اک ایسی کھیل بنائی گئی جس دے نتیجے وچ اس کھیل کوکھیلنے والے چھوٹے چھوٹے کمپیوٹر پروگرام بنا‏تے سن جو اپنے حریف دے سسٹم اُتے حملہ آور ہُندے سن تے اس دے پروگرام نو‏‏ں مٹانے د‏‏ی کوشش کردے سن ۔ 1983ء وچ ایداں دے پروگرامزکو وائرس کاناں دتا گیا۔ 1985ء وچ وائرس تو‏ں ملدے جلدے پروگرام سامنے آئے جس دے نتیجے وچ وائرس پروگرام نو‏‏ں ترقی ملی 1986ء وچ برین وائرس (Brain Virus)سامنے آیا۔ جو اک سال دے اندر اندر ساری دنیا وچ پھیل گیا۔ 1988ء وچ اک وائرس دا پتہ لگیا جس نے پوری یونائیٹڈ اسٹیٹ وچ تہلکہ مچا دیاتے ايس‏ے طرح 1990ء د‏‏ی دہائی وچ تے اس دے بعد تک وائرسز د‏‏ی قسماں بہت ہی پیچیدہ ہوئے گئی۔