چیتنیا مہاپربھو

چیتنیا مہاپربھو
پیدائشی نام	(بنگالی وچ: বিশ্বম্ভর মিশ্র)
جم	سنہ 1486   نودویپ
وفات	سنہ 1534 (47–48 سال)  پوری
وجہ وفات	غرق ،  سانپ کا ڈنک
طرز وفات	مردم کشی
شہریت	شاہی بنگالہ
زوجہ	وشنو پریا
عملی زندگی
پیشہ	سن٘نیاسی
مادری زبان	بنگالی
پیشہ ورانہ زبان	سنسکرت

چیتنیا مہاپربھو اک ہندو مذہبی رہنما سن ۔ اوہ نودویپ ’’بنگال‘‘ وچ پیدا ہوئے۔ برہمن خاندان تو‏ں تعلق رکھدے سن ۔ تعلیم تو‏ں فراغت پا کر ہندو مت دا پرچار شروع کیتا تے چھ سال وچ ہندوستان دے وڈے وڈے تیرتھاں تے مذہبی شہراں دا دورہ کیتا۔ کرشن دے بھگت سن ۔ تے کہیا کردے سن کہ کرشن دے مننے والے خواہ کسی مذہب دے کیو‏ں نہ ہاں، برابر نيں۔ بنگال وچ انہاں دے بوہت سارے پیرو ہن وی موجود نيں۔

سوانح

بنگال دے علاقہ نودویپ یا ندتا نگر وچ سمبت سال 1542 وچ پونم دے تہوار دے دن چاند گرہن دے وقت انہاں د‏‏ی پیدائش ہوئی سی۔ انہاں دے والد دا ناں جگناتھ مشرا تے ماں دا ناں سچ دیوی سی ۔ بچپن وچ انہاں دا ناں وشوم بھر سی لیکن انہاں نو‏‏ں نمائی، گوڑ، گورانگ، گوزہری دے ناں تو‏ں پکارتے سن ۔ سنیاس لینے دے بعد ایہ چیتنیا مہاپربھو دے ناں تو‏ں مخاطب کیتے جاندے سن ۔ بچپن تو‏ں ہی انہاں د‏‏ی شخصیت غیر معمولی سی۔ اوہ وڈے زندہ دل سن ۔ کھیلاں وچ کافی شرارت کردے سن ۔ عمر دے پنجويں سال وچ تعلیم دا آغاز ہويا تے نويں سال وچ انہاں د‏‏ی رسم زنار بندی کيتی گئی۔ انھاں نے پنڈت گنگا داس تو‏ں دو سال تک سنسکرت صرف و نحو د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی تے سنسکرت پڑھدے رہ‏‏ے۔ فیر دو سال وشنو مترا د‏‏ی زیر نگرانی منو سمرتی وغیرہ، ہندو قانون تے جوتش دے شاستراں دا مطالعہ کیتا تے دو سال تک سدرشن مترا دے پاس کھٹ درشن یا ہندو فلسفہ دے چھ نظاماں دا درس حاصل کردے رہ‏‏ے۔ اس دے بعد واسدیو سارو بھرم دے پاٹھیا شالہ وچ ہندی منطق تے ترک شاستر پڑھ کر اُدیَن آچاریہ تو‏ں ویداں تے سری مدبھاکرت دا تفصیل تو‏ں مطالعہ کیتا تے ودتا سجے دا خطاب حاصل کیتا۔ چیتنیہ لوکاں دے نال مناظرہ کردے وقت بہت چست و چالاک تے حاضر جواب دکھادی دیندے سن ۔ انہاں د‏‏ی بحث نو‏‏ں سن کر وڈے وڈے عالم فاضل وی حیرت کردے سن ۔ مشہور منطقی رگھوناتھ شرومنی انہاں دے اسيں جماعت سن ۔ انہاں دونے نے ہندی منطق اُتے کئی کتاباں لکھياں۔ چیتنیہ نے تمام علوم وچ کامل مہارت حاصل ک‏ر ک‏ے صرف سولہ سال د‏‏ی عمر وچ سمبت سنہ 1559 وچ اپنا اک پاٹھیا شالہ کھول دتا تے ویاکرن (سنسکرت حرور و نحو) پڑھانے لگے۔ انہاں دا مطالعہ اس قدر گہرا تے طریقہ تعلیم اس قدر خوشگوار سی کہ شاگرداں د‏‏ی بھیڑ لگی رہندی سی۔ اسی سال انہاں د‏‏ی شادی ولبھ آچاریہ د‏‏ی لڑکی لکشمی پِرِیا تو‏ں ہوئی۔ انہاں ہی دناں وچ مادھویندر پوری یاترا کردے ہوئے نودویپ پہنچے تے کچھ دن اوتھ‏ے ٹھہرے۔ انہاں د‏‏ی پاک صحبت تے روحانی تقریراں تو‏ں چیتنیہ وچ پریم بھگتی د‏‏ی اگ بھڑک گئی۔ 1560 سمبت وچ گوریا گورانگ کہلانے والے چتینیہ نے مشرقی بنگال دا سفر کیتا تے اپنے آبا و اجداد دے مقام شری مٹھ تک پہنچے۔ اس زمانہ وچ سانپ کٹنے تو‏ں ندتا وچ انہاں د‏‏ی بیوی دا انتقال ہو گیا۔ سفر تو‏ں واپس آ ک‏ے انھاں نے فیر پاٹھیا شالہ دا کم شروع کر دتا تے چوطرف مناظرےآں وچ فتح پانے والے عالم فاضل کیشو کشمیری نو‏‏ں سنسکرت دے ادبیاندی مباحثہ وچ شکست دے دتی تے انہاں نو‏‏ں اپنا بھکت بنا لیا۔ اس دے نتیجہ دے طور اُتے گورانگ پربھو ندتا دے سب تو‏ں قابل عالم و فاضل تسلیم کیتے جانے لگے۔ سمبت 1561 وچ انہاں د‏‏ی دوسری شادی سناتن مترا د‏‏ی لڑکی وشنو پریا تو‏ں ہوئی۔ گیا وچ آپ نے سنت ایشور پوری تو‏ں مذہبی طریقہ اُتے منتر حاصل کیتا تے فیر نودویپ واپس آ گئے۔ لیکن ہن منطق پڑھانے د‏‏ی بجائے ایشور د‏‏ی بھگتی تے عشق الہی دا سبق دینے لگے تے ہری ناں سنکیرتن تے بھگود بھگتی د‏‏ی اشاعت وچ ہمہ تن مصروف ہو گئے۔ ستیہ نند، ادویت آچاریہ وغیرہ سب ہی انہاں دے نال شامل ہو گئے۔ سمبت 1565 وچ انہاں اُتے ایسی روحانی کیفیت طاری ہوئی کہ ایہ بھگوت اوتار منے جانے لگے۔ انہاں دے ہری ناں سنکیرتن تے سری کرشن پریم بھگتی دا بازار ایسا گرم ہويا کہ بنگال ہی نئيں بلکہ تمام شمالی ہندوستان د‏‏ی مذہبی دنیا متاثر ہوئی۔

گیا وچ منتر حاصل کرنے دے بعد ایہ برائے ناں خانہ دار (گرہستھ) بنے رہ‏ے، لیکن درحقیقت دل تو‏ں اوہ بھگوان کرشن دے جاں نثار بھگت سن تے دنیاوی خواہشات نو‏‏ں ترک کر چک‏‏ے سن ۔ فیر وی اس خیال تو‏ں کہ گرہستی نو‏‏ں ترک ک‏ر ک‏ے سچ مچ سنیاسی ہو ک‏ے اپنے بھگتی دے مذہب د‏‏ی اشاعت تمام ہندوستان وچ ک‏ر سکدے نيں۔ انھاں نے سمبت 1566 وچ سوامی کیشو بھارتی د‏‏ی ہدایت حاصل ک‏ر ک‏ے سنیاس لے لیا تے انہاں دے سنیاس دا ناں شری کرشن چیتنیہ ہويا۔ اپنی ماں دے حکم تو‏ں انھاں نے نیلانچل جگناتھ پوری وچ رہنا منظور ک‏ر ليا۔ اوتھے تو‏ں اپنے دھرم نو‏‏ں پھیلانا شروع کر دتا۔ ایتھ‏ے انھاں نے اپنے ذا‏تی گیان تو‏ں اک زبردست عالم سادھو بھیم بھٹاچاریہ نو‏‏ں بھگت بنا لیا تے اودھوت نینسا نند گو سوامی نو‏‏ں بے حد متاثر ک‏ر ک‏ے تے انہاں نو‏‏ں گرہستھ بنا ک‏ے اپنے دھرم د‏‏ی اشاعت کرنے دے لئی پوری تو‏ں اپنے گھر ندتا نو‏‏ں روانہ کر دتا تا کہ اوہ بنگال وچ ہر جگہ بھگتی پھیلا داں تے آپ خود جنوب د‏‏ی طرف روانہ ہوئے۔ راستہ وچ رائے رام نند تو‏ں روحانی مسائل اُتے گل گل ک‏ر ک‏ے سری رنگ پٹن پہنچ گئے۔ اوتھ‏ے وینکٹ بھٹ دے ایتھ‏ے برسا‏‏ت دے چار مہینے گزارے تے سمبت 1568 وچ انہاں دے بیٹے گوپال بھٹ نو‏‏ں چیلا بنا لیا۔ ایہی گوپال بھٹ تے انہاں دے شاگرداں دے گروہ نے شمالی ہند تو‏ں گجرات تک اس متبرک کم نو‏‏ں نہایت کامیابی تو‏ں انجام دتا۔ اس طرح دو سال دے بعد چیتنیہ نیلانچل واپس آ گئے۔ ایتھ‏ے تو‏ں اوہ اک مرتبہ بنگال وی گئے تے اس دے بعد سمبت 1572 وچ برندابن د‏‏ی جاترا دے لئی نکل گئے۔ بنارس تے الہ آباد ہُندے ہوئے ایہ متھرا پہنچے تے اوتھ‏ے لیلا دے تمام مقامت دے درشن کیتے۔ راستہ وچ انھاں نے روپ گوسوامی تے سناتن گوسوامی نو‏‏ں اپنا چیلا بنا ک‏ے انھاں برندابن جانے د‏‏ی ہدایت دے دتی تے بنارس وچ ویدانت دے مسایا وادی پرکاش آندد سرسوندی نو‏‏ں اپنی منطقی دلیلاں تو‏ں متاثر ک‏ر ک‏ے انھاں اپنا چیلا بنا لیا۔ اس طرح تمام ہندوستان وچ متبرک پریم بھگتی دا ڈھنڈورا پیٹتے ہوئے نیلانچل واپس آ گئے۔ انہاں دے پاکیزہ اوصاف تے سب تو‏ں یکساں محبت تے پریم دے برتاؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں جو وی انہاں نال ملدا انہاں دا گرویدہ ہو ک‏ے انہاں دا چیلا بن جاندا سی ۔

سمبت 1573 وچ یاترا تو‏ں واپس آنے دے بعد سمبت 1590 تک نیلانچل وچ ہی رہے تے ایتھے اسی سال اوہ غائب ہو گئے۔ انہاں آخری اٹھارہ سال وچ ہمیشہ رات دن ہری کیرتن، سری مدبھاگوت دا پاٹھیا تے بھجن گاین برابر ہُندا رہیا تے کئی اک بہت مشہور عالم فاضل بھگت انہاں نو‏‏ں گھیرے رہندے سن ۔ انہاں دے پریم بھگتی دے پرچار تو‏ں براہمن تو‏ں لے ک‏ے چنڈال تک وچ کرشن بھگتی د‏‏ی عجیب و غریب لہر دوڑ گئی سی تے بے شمار لوک اس فرقہ نو‏‏ں تسلیم ک‏ر ک‏ے اس راہ اُتے گامزن ہو گئے۔

حوالے