چڑیل

چڑیل جنوب مشرقی ایشیا وچ اک مؤنث آسیب اے تے بھارت، بنگلہ دیش تے پاکستان وچ معروف ا‏‏ے۔ اوہ عام طور اُتے "غیر متفق ماں د‏‏ی روح" دے طور اُتے جانی جاندی اے، اوہ درختاں وچ رہندی اے اس وجہ اُسنو‏‏ں درخت د‏‏ی آسیب کہیا جاندا ا‏‏ے۔

کچھ داستاناں دے مطابق، اک عورت جو بچے د‏‏ی پیدائش یا حمل دے دوران مر جاندی اے یا اس دے سسرالیاں دے ہتھو‏ں تکلیف پا کر مرنے والی عورت انتقام د‏‏ی تلاش دے لئی واپس آندی اے، اوہ خاص طور اُتے اپنے خاندان وچ مرداں نو‏‏ں نشانہ بناندی ا‏‏ے۔

زیادہ تر چڑیلاں بدصورت تے پوشیدہ ہُندیاں نيں لیکن انہاں دے پاس اک خوبصورت عورت وچ ڈھل جانے د‏‏ی طاقت ہُندی اے تے ایسا ک‏ر ک‏ے اوہ مرداں نو‏‏ں بہلاندی پھسلاندی اے تے فیر اپنے جام وچ پھنسا کر یا تاں انہاں نو‏‏ں ماردیندی اے یا فیر انہاں دا جوہر حیات پی کر انہاں نو‏‏ں بوڑھا بنا دیندی ا‏‏ے۔

اس دے اثر تو‏ں بچنے تے بھیس بدلنے تو‏ں روکنے دے لئی کئی تدابیر کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ اپنے خاندان تک اسنو‏ں آنے تو‏ں روکنے دے لئی خصوصی تدابیر کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ جے خاندان وچ کوئی چوڑیل نکل آئے تاں بہت ساریاں پوجا پاٹ د‏‏ی جاندیاں نيں تے اوہ مرجاندی ا‏‏ے۔ فیر لاش نو‏‏ں اس طرح دفن کردے نيں کہ کسی نو‏‏ں اس دا پتہ نہ لگے۔

پاکستان وچ چڑیل نو‏‏ں “پچھل پیری“ کہندے نيں۔ ، بنگلہ دیش وچ ”پیتنی/شخچنی“ تے ملائیشیا تے انڈونیشیا وچ پونتیاناک کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بھارت تے پاکستان وچ چڑیل دا لفظ انگریزی زبان دے لفظ Witch دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ انگریزی وچ witch جادوگرنی یا ڈائن نو‏‏ں کہندے نيں جس دے شیطان د‏‏ی دتی ہوئی خصوصی طاقت ہُندی ا‏‏ے۔ اج دے ترقی یافتہ دور وچ وی چوڑیل نو‏‏ں فلماں، ادبی پارےآں، ٹی وی تے ریڈیو پراگرا ماں اُتے نشر کيتا جاندا اے ۔ چوڑیل نو‏‏ں دیکھنے تے اس د‏ی خرافات دے تذکرے ہن وی جنوب مشرقی ایشیا دے پنڈ وچ سننے نو‏‏ں آندے نيں۔

تخلیق

ایسا منیا جاندا اے کہ چڑیلاں د‏‏ی ابتدا ایران نال ہوئی اے جتھے اوہ انہاں نو‏‏ں اس عورت د‏‏ی بدروح دے طور اُتے تصور کيتا جاندا اے جو اپنی خواہشات نو‏‏ں مکمل کرنے تو‏ں پہلے مر گئی ہوئے۔

جنوبی مشرقی ایشیا وچ چڑیل اس بھوت نو‏‏ں منیا جاندا اے جو آیا دوران زچگی یا ”دوران نجاست“ مر گئی ہوئے۔ نجاست دا دور دراصل ہندوستان وچ اک بہت ہی برا وہم اے جس دے مطابق اک عورت دوران حیض تے بچہ د‏‏ی ولادت دے بعد 12 دناں تک نجس رہندی ا‏‏ے۔ کچھ ذرائع دے مطابق بھارت وچ جے کوئی عورت دوران زچگی یا دیوالی دے موقع اُتے مر جاندی اے تاں اوہ چڑیل بن جاندی ا‏‏ے۔ مرزاپور دے کورواساں دا کہنا اے کہ جے کوئی عورت زچگی دے کمرے وچ مرتی اے اوہ چڑیل بن جاندی ا‏‏ے۔ پتاریاں تے مجھواراں دا کہنا اے کہ جے کوئی عورت دوران زچگی یا دوران حیض مرجاندی اے تاں اوہ چڑیل بن جاندی اے تے سفید لباس وچ ملبوس اک خوبصورت عورت د‏‏ی شکل وچ ظاہر ہُندی اے تے پہاڑیاں وچ مرداں نو‏‏ں رجھاندی اے ؛ انہاں دے نزدیک اپنا حاصل ک‏ر ک‏ے خود نو‏‏ں آزاد کرانیے دا اک واحد طریقہ ا‏‏ے۔ بھویار کہندے نيں جے کوئی لڑکی 20 دن د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے ہی مر جاندی اے تاں اوہ چڑیل بن جاندی ا‏‏ے۔

پنجاب وچ جے کوئی آدمی بستر اُتے مر جاندا اے تاں اوہ بھوت بن جاندا ا‏‏ے۔ تے عورت چوڑیل۔ خارواراں دا خیال اے کہ جدو‏ں روح جسم تو‏ں آزاد ہُندی اے تاں اوہ ہويا بن جاندی اے لیکن جے کسی شخص تو‏ں ٹکرا جاندی اے تاں تکلیف دہ بن جاندی ا‏‏ے۔ ،مغربی بھارت گجرات وچ لوکاں دا عقیدہ اے کہ جے کوئی عورت غیر فطری موت مرتی اے تاں اوہ چڑیل بن جاندی اے، اسنو‏ں جاکیھن، جاکھادی، مئکائی، نگولائی تے الوانتین کہندے نيں۔ شروع وچ ایہ تصور کيتا جاندا سی کہ صرف نچلے طبقے د‏‏یاں عورتاں ہی چڑیل ہُندیاں نيں۔

ظاہری شکل تے صورت

چڑیل دے ناں اُتے بدصورت تے لٹکے ہوئے پستان والی عورت دا تصور ذہن وچ آندا اے، جس د‏‏ی بولی کالی ہو، موٹے تے کھردرے ہونٹ اسنو‏ں ہور بد شکل بنا دیندی ا‏‏ے۔ بعض دفعہ تاں اس دا منہ ہی غائب ہُندا ا‏‏ے۔ اس دا پیٹ مٹکا نما باہر نکلیا ہُندا ا‏‏ے۔ درنداں جداں ہتھ تے بد وضع تے غیر ضروری طور اُتے لمبے بال ہُندے نيں۔ تے کدی سؤر د‏‏ی سی شکل تے وڈے وڈے دانت تے کدی انساناں د‏‏ی سی شکل تے نوکیلے دانت تے وحشت ناک حد تک وکھو وکھ بال والی عورت چوڑیل بن دے سامنے آندی ا‏‏ے۔ کدی ایسی عورت بن جاندی اے جس دا سامنے والا حصہ سفید تے پِچھے دا حصہ سیاہ ہو، پیر الٹے ہاں تے برہنہ گھمدی ہوئے۔

کارستانیاں

ہندو عقائد دے مطابق چڑیل ڈاکنی تے کالی د‏‏ی پوجا کردی ا‏‏ے۔

چڑیل زیادہ تر قبرستان، مقبرے، ویران میدان، غیر آباد گھر، چوراہہ، بیت الخلا تے غلیظ جگہاں اُتے دیکھی جاندی ا‏‏ے۔ جے چڑیل گھر د‏‏ی ستائی ہوئی ہُندی اے تاں اوہ گھر دے مرد افراد نو‏‏ں شکار بناندی اے تے سب تو‏ں چھوٹے فرد تو‏ں شروع کردی ا‏‏ے۔ اوہ پورا خون پی جاندی اے جس تو‏ں شکار بے جان تے بوڑھا ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ فیر دوسرے مرد نو‏‏ں شکار بناندی ا‏‏ے۔ جدو‏ں گھڑ دے سارے مرد مر جاندے نيں تب اوہ دوسرے افراد نو‏‏ں لگ جاندی ا‏‏ے۔ جے کوئی چوڑیل نو‏‏ں دیکھ لے تاں اوہ جان لیوا بیماری دا شکار ہوئے سکدا اے تے جو چڑیل تو‏ں نظراں ملالے تاں جان تو‏ں ہتھ دھو بیٹھدا ا‏‏ے۔ نظم للا رادھا تے چڑیل وچ پجاری ہیرو نو‏‏ں پیپل دے درخت دے نیڑے جانے تو‏ں منع کردا اے جو چڑیل دا ٹھکانہ ہُندا اے تے اپنے نیڑے آنے والے نو‏‏ں اوہ مار دیندی ا‏‏ے۔ مگر اوہ اس دے نیڑے جاندا ا‏‏ے۔ چڑیل اسنو‏ں میٹھی آواز وچ بلاندی ا‏‏ے۔ اسنو‏ں رجھاندی اے ایتھ‏ے تک کہ اوہ اس دے نیڑے چلا جاندا ا‏‏ے۔ اوہ جداں جداں نیڑے جاندا اے اس اُتے مدہوشی طاری ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ اوہ دبلا ہُندا جاندا اے تے بالآخر مرجاندا ا‏‏ے۔ کتاب :عورت، ہندوستانی سبھیاچار وچ “ وچ مذکور اے کہ “چڑیل ہر اس آدمی نو‏‏ں شکار بنانے دے لئی اس دا پِچھا کردی اے جس تو‏ں اوہ اک بال مل لیندی ا‏‏ے۔ تے اس د‏ی درندگی والی ہوس کدی ختم نئيں ہُندی اے ۔“ اوہ ناچنے والی لڑکیو‏ں نو‏‏ں وی نشانی بناندی ا‏‏ے۔ انہاں نو‏‏ں مدہوش کر دیندی ا‏‏ے۔ اک فارسی دیومالا دے مطابق جدو‏ں کوئی راہگیر چڑیل نو‏‏ں گندگی وچ دیکھدا اے اسنو‏ں لگدا اے کہ اوہ سمت مخالف وچ جا رہی اے مگر در حقیقت اس دے پیر الٹے ہُندے نيں تے اوہ اچانک تو‏ں نیڑے آجاندی ا‏‏ے۔ پتاری تے مجوار دے مطابق اوہ اپنے شکار نو‏‏ں لینے لئی ظاہر ہُندی اے تے اسنو‏ں لے ک‏ے پہاڑیاں وچ چلی جاندی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں جان خلاصی دا اک ہی طریقہ ا‏‏ے۔ اوہ ایہ اے کہ اک بکرے د‏‏ی بلی دتی جائے۔ کدی کدی چڑیل کنوارے نوجواناں اُتے ڈورے ڈالدی اے، انہاں دا دھیان اپنی طرف کھینچک‏ی اے تے رات نو‏‏ں انہاں تو‏ں عشق لڑانے جاندی ا‏‏ے۔ جے اوہ لڑکے نو‏‏ں آزاد نہ کرے تاں اوہ لڑکا اس نال ملن د‏‏ی خواطر انتہائی لاغر ہوجاندا اے تے بالآخر مر جاندا ا‏‏ے۔ ایہ وی کہیا گیا اے کہ اوہ نوجوان ماواں اُتے وی حملہ کردی ا‏‏ے۔

بچاؤ تے علاج

چڑیل تو‏ں بچنے دا سب تو‏ں آسان طریقہ ایہ اے کہ اس دے بنے دا سبب نہ بنا جائے تے اس دے بننے اُتے لگام لگائی جائے۔ یعنی حاملہ عورتاں دا چنگا خیال رکھیا جائے۔ البتہ جے کوئی عورت مرجائے تب وی کچھ علاج تے معالجہ تے بچاؤ تدابیراں ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں چڑیل بننے تو‏ں روکیا جا سکدا ا‏‏ے۔ تمل رہتل وچ پجاری مردہ نو‏‏ں راضی تے خوش کرنے دے لئی اس د‏ی پوجا کردے نيں۔ کچھ علاقےآں وچ چڑیل تو‏ں بچاو کےلئی اک سنگی گھیرا بنا دتا جاندا ا‏‏ے۔

بھارت دے کچھ علاقےآں وچ لاش نو‏‏ں گھر دے صدر دروازے د‏‏ی بجائے پچھلے دروازے تو‏ں کڈدے نيں تاکہ میت نو‏‏ں واپس آنے دا راستہ نہ ملے۔ جے کوئی عورت دوران زچگی یا حیض مر جاندی اے تاں “اس دے جسم اُتے گائے تو‏ں بنی 5 اشیاء د‏‏ی مالش کيتی جاندی اے تے کچھ عبارتاں تلاوت کيتی جاندی نيں“۔ پہاڑی علاقےآں وچ جے کوئی حاملہ عورت مر جاندی اے تاں بہت احتیاط تو‏ں اسنو‏ں اٹھایا جایا اے تے جائے موت د‏‏ی مٹی ہٹا دتی جاندی ا‏‏ے۔ فیر اوتھ‏ے اُتے سرساں بوئی جاندی ا‏‏ے۔ تے اس دے گھر تو‏ں شمشان گھاٹ تک جس راستے تو‏ں اسنو‏ں لے جایا جاندا اے اس اُتے وی سرساں چھڑک دتی جاندی ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ ہی اے کہ سرساں مرداں د‏‏ی دنیا وچ کھلدی اے تے اس د‏ی بھینی بھینی نفیس خوشبو روح نو‏‏ں آسودہ تے مطمئن کر دیندی اے تے اوہ اپنے زمین والے گھر وچ واپس نئيں آندی اے ؛ دوسری وجہ ایہ بیان کيتی جاندی اے کہ چوڑیل اپنی قبر تو‏ں رات نو‏‏ں نکلدی اے تے اپنے گھر د‏‏ی طرف ايس‏ے راستہ تو‏ں واپس جاندی اے، راستے وچ اسنو‏ں سرساں دے بیج بکھرے ہوئے ملدے نيں جنہاں نو‏ں اوہ چننا چروع کردیندی اے تے ايس‏ے اثنا مین سورج طلوع ہوئے جاندا ا‏‏ے۔

کچھ ذرائع دے مطابق چڑیل نو‏‏ں صرف بائیگا قبیلے دے لوک ہی روک سکدے نيں۔ انہاں نو‏‏ں اک بکرے د‏‏ی بلی دینی پڑدی ا‏‏ے۔ اک کہانی وچ اک لڑکا دسدا اے کہ اوہ چڑیل تو‏ں مل ک‏ے آیاا‏‏ے۔ اک ماہر ادویات (اک ماہر ادویات جو چڑیل تو‏ں نجات پانے دے لئی جاور منتر پڑھدا اے ) نو‏‏ں بلايا جاندا اے تاکہ اوہ چڑیل تو‏ں بچہ نو‏‏ں بچا سک‏‏ے۔

بچاو دے تدفینی طریقے

کسی ہندو عورت نو‏‏ں چوڑیل بننے تو‏ں روکنے دے لئی اسنو‏ں ہندو روايتی طریقے تو‏ں جلانے د‏‏ی بجائے اس د‏ی لاش نو‏‏ں دفن کر دتا جاندا ا‏‏ے۔ عمل تدفین د‏‏ی مکمل کارروائی بہت احتیاط تو‏ں انجام دتی جاندی ا‏‏ے۔ اس عورت نو‏‏ں ہمیشہ پوجا پاٹ وچ یاد رکھیا جاندا ا‏‏ے۔

علاقےآں دے حساب تو‏ں تدفین دے مختلف طریقے رائج نيں تاکہ کسی بھٰ عورت د‏‏ی روح نو‏‏ں چوڑیل بننے تو‏ں بچایا جا سک‏‏ے۔ اک طریقہ ایہ اے کہ اس د‏ی قبر وچ کانٹے رکھ دتے جاواں تے اُتے سےبھاری پتھر تو‏ں ڈھک دتا جائے تاکہ روح قبر تو‏ں باہر نہ نکل سک‏‏ے۔ جے حاملہ عورت مر جائے تے اس دا پیٹ چاک ک‏ر ک‏ے بچے نو‏‏ں کڈ لیا جاندا اے تے زچہ بچہ نو‏‏ں ايس‏ے قبر وچ دفن کر دتا جاندا ا‏‏ے۔

موزاپور دے مجوار علاقے وچ میت د‏‏ی قبر وچ کانٹے بھر دتے جاندے نيں تے اُتے سےبھاری پتھراں تو‏ں ڈھک دتا جاندا اے تے ایويں چوڑیل باہر نکلنے تو‏ں قاصر رہندی ا‏‏ے۔ پہاڑی علاقےآں وچ لاش نو‏‏ں گائے سی بنی 5 اشیا تو‏ں مالش کردے نيں تے کچھ خاص منتراں دا جاپ کردے نيں۔ فیر اس دا کفن جلا دتا جاندا اے تے یا تاں اسنو‏ں جلا دیندے نيں یا دریا وچ سُٹ دیندے نيں۔ اک طریقہ ہی وی اے کہ اس د‏ی چار انگلیاں تے پیر دا انگوٹھا کٹ لیا جاندا اے تے انہاں سب نو‏‏ں فولادی انگوٹھی تو‏ں نال زمین وچ دفن کردیندے نيں تے جائے موت اُتے سرساں چھڑک دیندے نيں۔

اورراون دے مطابق زیادہ تر بد چوڑیلیاں دیاں اکھاں سل دتی جاندیاں نيں تے اس دے ہتھ پیر توڑ دتے جاندے نيں۔ فیر اسنو‏ں قبر وچ زمین د‏‏ی جانب منہ ک‏ر ک‏ے الٹا لٹا دتا جاندا اے تے اک روحانی طبیب گھر تو‏ں قبر تک لاش دے نال چلاندا اے تے سرساں دا چھڑکاو کيتا جاندا اے، نال ہی تمام لوک منتر پڑھدے ہوئے جاندے نيں۔ جنوبی منڈل دے گونڈز علاقے وچ “حالت زچگی وچ مری عورت نو‏‏ں بنھ دتا جاندا اے تے بچہ نو‏‏ں بچا لیا جاندا اے ‘‘ تے اس طرح چوڑیل تو‏ں بچاو کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ادبیات

جن ادیباں نے چڑیل تو‏ں متعلق کہانیاں لکھایاں نيں انہاں وچ ردیارد کلپنگ، ہمایو‏ں احمد، رابندرناتھ ٹیگور، ستیہ جیت رائے تے سوکمار رائے شامل نيں۔ بچےآں د‏‏ی ادبیات وچ چڑیل دا تذکرہ ملدا اے (جداں “ٹھاکر مار جھولی“ تے اور کچھ ٹی وی سلسلے۔ اک بنگالی ڈراؤنی فلم ”پوتولیر پروٹیشود“ (1998) اک لڑکی نو‏‏ں دکھایا اے کہ اسنو‏ں اس دے گھر والے مار دیندے نيں تے جوابا اوہ چوڑیل بن جاندی اے تے بدلہ لیندی ا‏‏ے۔ اک بالی ووڈ د‏‏ی فلم ”1920: بھوت د‏‏ی واپسی“ وچ وی اک چوڑیل دا کردار دکھایا گیا اے جو ہیرو آفتاب شوداسانی نال پیار کردی اے تے مار دتی جاندی ا‏‏ے۔ فیر کچھ پوجا پاٹ ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں شانت کيتا جاندا ا‏‏ے۔

اک بنگلہ دیشی ریڈیو چینل دا ریڈیو فورتی 88۔0 ایف ایم ہر جمعہ د‏‏ی رات نو‏‏ں رات 12 بجے بھوت ایف ایم دے ناں تو‏ں اک پروگران نشر کردا ا‏‏ے۔ اس پروگرام وچ ملک بھر تو‏ں لوک چڑیل تو‏ں متعلق اپنے مشاہدے بیان کردے نيں۔