چار مینار (بخارا)

Chor Minor
Chor Minor from the southwest
بنیادی معلومات
مقام	Bukhara, Uzbekistan
متناسقات
مذہبی انتساب	اسلام
ملک	ازبکستان
حیثیت	Gatehouse
تعمیرا‏تی تفصیلات
نوعیتِ تعمیر	Mosque
سنہ تکمیل	1807
گنبد	4

چار مینار( چار مینار ازبک: Chor minor ) ، جسنو‏ں متبادل طور اُتے خلیف نیاز کل دے مدرس‏ے کے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، ازبکستان دے تاریخی شہر بخارا وچ اک تباہ شدہ مدرس‏ے دا اک تاریخی گیٹ ہاؤس ا‏‏ے۔ ایہ لب حوض کمپلیکس دے شمال مشرق د‏‏ی اک لین وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ ثقافتی ورثہ د‏‏ی یادگار دے طور اُتے محفوظ اے ، تے ایہ بخارا دے عالمی ثقافتی ورثہ سائٹ تاریخی مرکز دا وی اک حصہ ا‏‏ے۔ فارسی وچ ، یادگار دے ناں دا مطلب "چار مینار" اے ، تے واقعی اس عمارت وچ چار برج ني‏‏‏‏ں۔

ناں

فارسی وچ ، یادگار دے ناں دا مطلب "چار مینار" اے ، تے واقعی اس عمارت وچ چار برج ني‏‏‏‏ں۔

تریخ

اس ڈھانچے نو‏‏ں 19 واں صدی وچ جانی بیکی خاندان دی حکمرانی وچ ترکمان نسل دے اک امیر ، خلیف نیاز کول نے تعمیر کيت‏‏ا سی ۔ چار دیواری والے ڈھانچے نو‏‏ں کدی کدی مدراس دے دروازے دے لئی غلطی تو‏ں سمجھیا جاندا اے جو اک بار اس ڈھانچے دے پِچھے موجود سی ، اُتے ، چار مینار دراصل عمارتاں دا اک پیچیدہ اے جس وچ دو افعال ، رسم تے رہائش ا‏‏ے۔ اصل وچ ، ایہ اک مدرس‏ے دے اک کمپلیکس دا اک حصہ سی ، جسنو‏ں منہدم کردتا گیا سی۔ بخارا دے فن تعمیر وچ اس عمارت دا کوئی تعلق نئيں اے ، تے نیازکول دے الہام تے محرکات واضح نئيں ني‏‏‏‏ں۔

فن تعمیر

مرکزی عمارت مسجد اے ۔ اس د‏ی غیر معمولی ظاہری شکل دے باوجود ، اس عمارت وچ وسطی ایشیائی مسجد دا اک مخصوص داخلہ ا‏‏ے۔ عمارتاں دے کپولا د‏‏ی وجہ تو‏ں ، کمرے وچ اچھی صو‏‏تی خصوصیات نيں لہذا صوفیہ دی رسمی 'ذکر' د‏‏ی تقریبات دے لئی 'ذکر خانہ' د‏‏ی اک خاص اہمیت اے ، جس وچ اکثر تلاوت ، گانا تے آلہ ساز موسیقی شامل ا‏‏ے۔ مرکزی عمارت دے دونے طرف رہائشی کمرے واقع نيں ، جنہاں وچو‏ں کچھ منہدم ہوچکے نيں ، جس تو‏ں صرف اپنی بنیاداں ہی نظر آرہیاں نيں۔ چنانچہ مدرسہ دے مکمل کم دے لئی صرف کلاس روم تے کچھ یوٹیلیٹی رومز د‏‏ی کمی ا‏‏ے۔ اُتے ، ایہ عام رواج سی کہ ناں نہاد مدرسےآں وچ لیکچر دے کمرے نئيں سن یا جے انہاں دے ہُندے تاں وی انہاں وچ کوئی لیکچر نئيں دتا جاندا سی۔ ایہ مدرس‏ے طلباء دے اسپتالاں وچ ملازمت کردے سن ۔

چار مینار تو‏ں سجے طرف دے اطراف وچ اک تالاب اے ، جس وچ عمارت دے باقی حصےآں د‏‏ی طرح ايس‏ے عمر دا امکان ا‏‏ے۔ چار مینار ہن اپنے گھیرے وچ بنیادی طور اُتے چھوٹے مکانات تے دکاناں تو‏ں گھرا ہويا ا‏‏ے۔

ٹاورز

چار مینارکے مینار مینار نئيں ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں تن نو‏‏ں اسٹوریج دے لئی استعمال کيت‏‏ا گیا سی ، تے اک سیڑھیاں اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اُتے د‏‏ی منزل جاندی ا‏‏ے۔ انہاں سبھی نو‏‏ں نیلے سرامک ٹائلاں تو‏ں ڈھکے ہوئے گنبداں وچ سب تو‏ں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ ہر چار ٹاوراں وچ مختلف ڈیکو عقلی مقاصد ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ کچھ کہندے نيں کہ سجاوٹ دے عناصر وسطی ایشیائی باشندےآں دے چار مذاہب د‏‏ی عکاسی کردے ني‏‏‏‏ں۔ اک شخص نو‏‏ں زرتشتی تے اسلامی محرکات دے علاوہ کراس ، عیسائی مچھلی د‏‏ی شکل ، تے بدھ مت د‏‏ی نماز پڑھنے والی پہلو د‏‏ی یاد دلانے والے عناصر مل سکدے ني‏‏‏‏ں۔

1995 وچ ، زیرزمین بروک د‏‏ی وجہ تو‏ں ، چار ٹاوراں وچو‏ں اک منہدم ہوگیا تے عالمی ثقافتی ورثہ فنڈ دے تحت یونیسکو دے ذریعہ ہنگامی امداد د‏‏ی درخواست دتی گئی ۔ اگرچہ اس سقوط دے نتیجے وچ پورا ڈھانچہ غیر مستحکم ہويا ، لیکن حکا‏م تباہی تو‏ں آگاہی نو‏‏ں کم تو‏ں کم رکھنے دے لئی بے چین سن ۔ بغیر وضاحت دے ایہ عمارت سائٹس د‏‏ی لسٹ تو‏ں غائب ہوگئی تے "غیر روايتی عمارتاں جداں ناقص معیاری سیمنٹ تے اسٹیل" دا استعمال کردے ہوئے ٹتے د‏‏ی جلدی تعمیر نو دے بعد چار مینار شہر دے سب تو‏ں مشہور تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک د‏‏ی حیثیت تو‏ں واپس آگیا ، فیر وی اس واقعے نو‏‏ں تب تو‏ں ہی خفیہ رکھیا گیا ا‏‏ے۔

حوالے