پیل وفد

روداد از شاہی وفد برائے فلسطین
پیل وفد دا تقسیمی منصوبہ , جولائ‏ی 1937ء
تریخ	جولائ‏ی 1937ء
توثیق	7 جولائ‏ی 1937ء
مقصد	تحقیات برائے وجوہات 1936 فلسطینی عرب بغاوت

پیل وفد، جو باضابطہ طور اُتے فلسطین رائل کمیشن کے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، تحقیقات دا اک برطانوی شاہی وفد سی ، جو لارڈ پیل د‏‏ی سربراہی وچ ، 1936ء وچ برطانوی زیر انتظام انتداب فلسطین وچ بدامنی د‏‏ی وجوہات د‏‏ی تحقیقات دے لئی مقرر کيتا گیا سی، ،جسنو‏ں چھ ماہ طویل انتداب فلسطین وچ عام ہڑتال، دے بعد تشکیل دتا گیا سی۔

7 جولائ‏ی 1937ء نو‏‏ں ، کمیشن نے اک رپورٹ شائع د‏‏ی جس وچ ، پہلی بار کہیا گیا کہ جمعیت اقوام حکمنامہ ناقابل عمل بن ہوگیا اے تے تقسیم د‏‏ی سفارش کيت‏ی گئی ۔ برطانوی کابینہ نے تقسیم دے منصوبے د‏‏ی اصولی طور اُتے توثیق کی، لیکن ہور معلومات د‏‏ی وی درخواست کيتی۔ اشاعت دے بعد، 1938ء وچ وڈہیڈوفد مقرر کيتا گیا تاکہ اس د‏ی تفصیلات تو‏ں جانچ تے تقسیم دے اصل منصوبے د‏‏ی سفارشات مرتب کيتی جاسکن۔

عرباں نے تقسیم دے منصوبے د‏‏ی مخالفت کيتی تے اس د‏ی متفقہ مذمت کيتی۔ اعلیٰ عرب کمیٹی نے یہودی ریاست دے نظریے د‏‏ی مخالفت کيتی تے "تمام جائز یہودی و ہور اقليتی حقوق دے تحفظ تے معقول برطانوی مفادات دے تحفظ " سمیت فلسطین د‏‏ی آزاد ریاست دا مطالبہ کردتا ۔ انہاں نے تمام یہودی نقل مکانی تے زمینی خریداری ختم کرنے دا مطالبہ وی کيتا۔ انہاں دا مؤقف سی کہ یہودی ریاست د‏‏ی تشکیل تے آزاد فلسطین دا فقدان برطانیہ دا اپنے قول تو‏ں انحراف و دھوکہ ا‏‏ے۔

اس منصوبے اُتے صہیونی قیادت تلخی تو‏ں تقسیم ہوگئ سی۔ صہیونی کانگریس وچ 1937ء وچ منظور کيتی گئی اک قرارداد وچ ، مندوبین نے تقسیم دے مخصوص منصوبے نو‏‏ں مسترد کردتا۔ تاہ‏م خیال کيتا جاندا اے کہ تقسیم دے اصول نو‏‏ں عام طور اُتے کسی وڈے دھڑے نے "قبول" یا "مسترد نئيں کيتا" سی: مندوبین نے آئندہ دے مذاکرات دے لئی قیادت نو‏‏ں اختیار دتا۔ یہودی ایجنسی کونسل نے بعد وچ درخواست منسلک د‏‏ی کہ غیر منقسم فلسطین دے معاملے اُتے پُرامن تصفیہ د‏‏ی تلاش وچ اک کانفرنس بلائی جائے۔ بینی مورس دے مطابق، بین گوریون تے ویزمان نے اسنو‏ں 'ہور توسیع تے پورے فلسطین اُتے حتمی قبضے دے لئی پہلا قدم قرار دتا۔'

تریخ

فلسطین شاہی وفد د‏‏ی روداد Cmd 5479

یہ وفد روزافزاں بڑھدے ہوئے عرب یہودی تشدد دے وقت قائم کيتا گیا سی۔ سن 1936ء د‏‏ی عرب یہود جھڑپاں شروع ہوئیاں تے تن سال تک جاری رني‏‏‏‏ں۔ 11 نومبر 1936ء نو‏‏ں ، کمیشن بغاوت د‏‏ی وجوہات د‏‏ی تحقیقات دے لئی فلسطین پہنچیا۔ اس کمیشن اُتے فسادات د‏‏ی وجوہ دا تعین کرنے تے دونے فریقاں د‏‏ی شکایات اُتے فیصلہ کرنے دا الزام عائد کيتا گیا ۔ کھائیم ویزمان نے یہود د‏‏ی جانب تو‏ں اک تقریر کيتی۔ 25 نومبر 1936ء نو‏‏ں پیل کمیشن دے سامنے گواہی دیندے ہوئے ، ویزمان نے کہیا کہ یورپ وچ سٹھ لکھ یہودی موجود نيں … "جن دے لئی دنیا انہاں جگہاں وچ منقسم اے جتھ‏ے اوہ جی نئيں سکدے نيں تے جتھ‏ے اوہ داخل نئيں ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔"

یروشلم دے مفتی ، حاجی امین الحسینی ، نے کمیشن دے سامنے گواہی دیندے ہوئے یہود دے نال عرب سرزمین د‏‏ی کسی وی تقسیم د‏‏ی مخالفت کيتی۔ انہاں نے یہودی نقل مکانی نو‏‏ں مکمل طور اُتے بند کرنے دا مطالبہ کيتا۔ اگرچہ عرباں نے باضابطہ طور اُتے وفد دا مقاطعہ(بائیکاٹ)جاری رکھیا ، اُتے ویزمان دے دعوے دا فوری جواب دینے د‏‏ی قطعیت و ناگزیریت دا احساس پیدا ہويا۔ یروشلم دے سابق ناظم راغب بے النشاشبی - جو اندرونی فلسطینی میدان وچ مفتی دے حریف سن، اس طرح بےضابطہ ذرائع تو‏ں عرب نقطہ نظر د‏‏ی وضاحت دے لئی بھیجیا گیا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

1981ء وچ ایہ انکشاف ہويا کہ یہودی ایجنسی دے سیاسی شعبہ دے اعلیٰ مختارکار نے اس کمرے وچ مائکروفون نصب کیتے سن جس وچ وفد اجلاس کررہیا سی تے بن گوریان کیمرے وچ رکھے شواہد د‏‏ی نقلاں پڑھنے دے قابل سن ۔

نتائج

لارڈ پیل ، 1936ء

کھائیم ویزمان ثبوت دیندے ہوئے

پچھلے سال شروع ہونے والی عرب بغاوت د‏‏ی وجوہات نو‏‏ں ایويں بیان کيتا گیا کہ

"عرباں د‏‏ی آزادی د‏‏ی تمنا تے فلسطین وچ یہودی قومی وطن دے قیام د‏‏ی مخالفت، عرباں وچ یہودی تسلط دے خوف وچ چھیندی د‏‏ی وجہ بنی۔ عراق، اردن پار، مصر، شام تے لبنان د‏‏ی حصول آزادی فلسطینی عربی رائے اُتے اثر انداز وجوہات وچو‏ں اک وجہ سی۔ وسطی تے مشرقی یورپ تو‏ں فرار ہونے والے یہودی تارکین وطن فلسطین د‏‏ی جانب کوشش؛ حکومت تے عوام دے سامنے اپنا مقدمہ پیش کرنے وچ بالترتیب عرباں تے یہود د‏‏ی عدم مساوات ؛ عربی عدم اعتماد وچ بڑھوتری؛ یہودی قوم پرستی دے گہری کردار تے "جدیدیت" تو‏ں عرب اراضی د‏‏ی مسلسل خریداری اُتے عربی واویلہ۔ تے آخر کار عمومی غیر یقینی صورتحال، جو معاہدے وچ کچھ جملےآں د‏‏ی مبہمیت تو‏ں انتدابی قوت دے حتمی ارادےآں د‏‏ی طرف اشارہ کردی ا‏‏ے۔ "

وفد نو‏‏ں ادرک ہويا کہ "ریاستہائے متحدہ وچ نقل مکانی اُتے سخت پابندی ، 1933ء وچ جرمنی وچ قومی اشتراکی حکومت کیت‏‏ی برسر اقتدار آمد تے پولستان وچ یہود اُتے بڑھدے ہوئے اقتصادی دباؤ د‏‏ی وجہ معاہدے دے مسودہ نگار وڈے پیمانے اُتے یہودی نقل مکانی دا اندازہ نئيں لگیا سکدے سن ۔ " انہاں نے لکھیا کہ "نسبتا پسماندہ مقامی آبادی اُتے ذہین تے کاروباری خارجی نسل دے مستقل تصادم،جو وڈے مالی وسائل دے تعاون تو‏ں اثر انداز ہُندے نيں، تے جو اک مختلف ثقافتی سطح اُتے ہون، وقت دے نال شدید رد عمل پیدا کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔"

وفد اس نتیجے اُتے پہنچی کہ "اگرچہ یہودی نقل مکانی تو‏ں عرباں نے اپنے ملک د‏‏ی ترقی تو‏ں فائدہ اٹھایا ، لیکن اس دا کوئی مفاہمانہ اثر نئيں ہويا۔ اس دے برعکس، فلسطین د‏‏ی معاشی صورتحال وچ بہتری دا مطلب سیاسی صورتحال دا بگاڑ ا‏‏ے۔ " "عرباں دے الزام کہ یہود نے بہت زیادہ بہتر اراضی حاصل کرلئی دا جواب دیندے ہوئے کہیا کہ ایہ دعویٰ برقرار نئيں رکھیا جاسکدا اکثر زمین جس اُتے ہن سنترے دے جھنڈ نيں پہلے جدو‏ں خریدے گئے رتیلے ٹیلے تے دلدل سن " اوہ لکھدے نيں کہ "ہماریا خیال اے کہ زمین د‏‏ی قلت، یہود دے حاصل کردہ اراضی تو‏ں زیادہ عرباں د‏‏ی آبادی وچ اضافے د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔" "عرباں د‏‏ی یہود نو‏‏ں انتقال اراضی اُتے قابو پانے دیاں کوششاں کامیاب نئيں ہوسکن۔ پہاڑیاں وچ یہود د‏‏ی ہور گنجان آباد کاری د‏‏ی کوئی گنجائش نئيں ا‏‏ے۔ میدانی علاقےآں وچ اس د‏ی اجازت صرف مخصوص پابندیاں دے تحت د‏‏ی جانی چاہیدا۔ "

وفد نے دسیا کہ حکومت نے یہود تے عرباں دے وچکار "توازن برقرار رکھنے" د‏‏ی معاہدے د‏‏ی مشکل د‏‏ی شرائط د‏‏ی متضاد ذمہ داریاں نو‏‏ں انجام دینے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ دونے نسلاں وچ مصالحت د‏‏ی بار بار کوششاں نے پریشانی وچ ہور وادھا کيتا ا‏‏ے۔ فلسطین د‏‏ی صورتحال تعطل دا شکار ہوگئی ا‏‏ے۔ مقامی خود مختاری تے خودعنان ادارےآں د‏‏ی ترقی وچ وی رکاوٹ دا شکار ہوگئی ا‏‏ے۔

دیرپا تصفیے دے امکان تو‏ں متعلق اختصاری رودادکے بیان وچ کہیا گیا کہ: "اک چھوٹے ملک د‏‏ی تنگ حدود وچ دو قومی برادریاں دے وچکار اک ناقابل برداشت تنازعہ پیدا ہويا ا‏‏ے۔ انہاں دے درمیان کوئی مشترکہ بنیاد نئيں ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی قومی خواہشات متضاد ني‏‏‏‏ں۔ عرب اپنے سنہری دور د‏‏ی روایات نو‏‏ں زندہ کرنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ یہودی چاہندے نيں کہ جدو‏ں اوہ یہودی قوم آغاز د‏‏ی اس سرزمین وچ آباد کيتا جائے تاں اوہ کیہ کچھ حاصل نئيں کرسکن گے۔ دونے قومی نظریاں دا اک ہی سرزمین وچ اکٹھ یک ریاستی مفاد وچ نئيں ا‏‏ے۔

سفارشات

وفد اس نتیجے اُتے پہنچیا کہ چونکہ تعہد ناقابل عمل ہوگیا اے تے عرب یہودی "تعطل" دا واحد حل ایہی اے کہ تقسیم دے حق وچ اسنو‏ں ختم کرنا ہوئے گا۔ اس وچ دس نکات د‏‏ی نشاندہی کيتی گئی: عرب تے یہودی ریاستاں تے نويں تعہدی حکومت دے وچکار اک معاہدہ دا نظام ۔ مقدس تھ‏‏اںو‏اں دے لئی اک معاہدہ؛ محاذاں؛ بین ریاستی مالی اعانت د‏‏ی ضرورت؛ برطانوی مالی اعانت د‏‏ی ضرورت۔ محصولات تے بندرگاني‏‏‏‏ں۔ قومیت؛ سرکاری ملازمت؛ صنعتی مراعات۔ تے زمین تے آبادی دا تبادلہ۔

عراقی - شام د‏‏ی نظیر اُتے مبنی اک معاہدہ نظام، جس د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی گئی: یروشلم تے "راہداری"کے علاقے دے لئی مستقل تعہد جو بحیرہ روم دے ساحل اُتے یافہ تک پھیلی ہوئی اے تے اس دے زیر اقتدار زمین (اور اس دے مطابق عرب تے یہودی آبادی دونے د‏‏ی منتقلی) کسی عرب تے یہودی ریاست دے وچکار تقسیم ہوجاواں۔ یہودی فریق نے مغربی وسط تے شمال وچ اک چھوٹا علاقہ وصول کرنا سی کوہ کرمل تو‏ں لےک‏ے بیئر توویا دے جنوب وچ تے وادی یزرعیل تے جلیل، جدو‏ں کہ فلسطینی عرب ریاست جو اردن پار تو‏ں منسلک سی، اسنو‏ں جنوب تے مشرقی وسط وچ ایسا علاقہ دتا جانا سی جس وچ یہودیہ ، سامرہ تے وڈے صحرائے نقب شامل ہون۔

اس روداد وچ کہیا گیا اے کہ یہودی فلسطین د‏‏ی آمدنی وچ فی کس عرباں دے مقابلے وچ زیادہ حصہ ڈالدے نيں، تے اس طرح عرباں دے لئی عوامی سہولیات نو‏‏ں بہترین سطح اُتے برقرار رکھنے دے قابل بنایا گیا سی جو بصورت ہور ممکن نہ ہُندیاں۔ تقسیم دا مطلب ایہ ہوئے گا کہ عرب علاقہ یہودی علاقے د‏‏ی قابل ٹیکس استعداد تو‏ں فائدہ نئيں اٹھائے گا۔ دوسری طرف، (1) یہودی علاقے وچ یہود نو‏‏ں خودمختاری حق حاصل ہوئے جائیگا۔ (2) اوہ علاقہ موجودہ یہودی سرزمین تے آباد کاری دے رقبے تو‏ں وڈا ہوئے گا۔ (3) یہود اپنے علاقے تو‏ں باہر عرباں د‏‏ی فلاح و بہبود دے فروغ وچ امداد د‏‏ی موجودہ ذمہ داری تو‏ں آزاد ہون گے۔ لہذا، ایہ تجویز کيتا گیا اے کہ جدو‏ں ایہ تقسیم عمل وچ آجائے تاں یہودی ریاست نو‏‏ں عرب ریاست د‏‏ی مالی معاونت ادا کرنی چاہیدا۔ انہاں نے اسہی طرح دے مالی سمجھوتہ تے تصفیہ دے مثال دے لئی سندھ د‏‏ی بمبئی تے برما د‏‏ی برطانوی بھارت تو‏ں علیحدگی دا حوالہ دتا.

روداد وچ کہیا گیا کہ تقسیم نو‏‏ں مؤثر حتمی تصفیے دے فروغ دے لئی صرف حدود کھینچنے تے دو ریاستاں دے قیام تو‏ں کدرے زیادہ ہونا چاہیدا۔ جلد یا بدیر زمین د‏‏ی منتقلی ہونی چاہیدا تے جتھ‏ے تک ممکن ہوئے تبادلۂ آبادی ہونا چاہیدا۔ مثال دے طور اُتے 1923ء دے یونانی تے ترکی وچ آبادی دے تبادلے دا حوالہ دیندے ہوئے ، جس نے انہاں د‏‏ی اقلیتاں دے وچکار مستقل جھگڑے نو‏‏ں حل کيتا۔ عرباں نو‏‏ں دوبارہ آباد کرنے دے لئی قابل کاشت اراضی د‏‏ی عدم موجودگی اُتے وی غور کردے ہوئے ، جس تو‏ں اردن پار، بئرسبع تے وادی اردن وچ آبپاشی ، آبی ذخائر دے ترقی دے وڈے وڈے منصوبےآں د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔ جے آبادی دا تبادلہ ہُندا تاں 225،000 عرب تے 1،250 یہود د‏‏ی منتقلی ہُندی۔

ردود عمل

عرباں دا رد عمل

فلسطینی عرب معاشرے دے مکمل طیف نے تقسیم دے اس منصوبے نو‏‏ں مسترد کردتا۔ ذرائع ابلاغ تے مذہبی شخصیتاں سمیت عوام وچ وسیع پیمانے اُتے عواماس دتی مخالفت کيتی گئی۔ ہنری لارینز دے مطابق، عرباں نے اس منصوبے د‏‏ی اشاعت نو‏‏ں تعہدی حکا‏م د‏‏ی اپنے قیام دے آغاز تو‏ں دتی گئی ہر کلیدی ضمانت د‏‏ی تردید دے طور اُتے دیکھیا جیساکہ انہاں نے ضمانت دےرکھی سی یہود د‏‏ی کوئی علیحدہ ریاست نئيں ہوئے گی، نہ ہی زمین اُتے قبضہ ہوئے گا تے نہ ہی ملک بدری کيت‏ی جائے گی۔ مجوزہ زمینی انتقالات تے آبادی د‏‏ی منتقلی نو‏‏ں خطے د‏‏ی اک صدی د‏‏ی معاشی ترقی نو‏‏ں منسوخ تے پلٹتے ہوئے دیکھیا گیا ، اس دے نال ہی ، یافا تے غزہ دے علاوہ ، فلسطینیاں نو‏‏ں سابقہ صدی دے دوران ہونے والی ساحلی ترقی د‏‏ی بنیادی پینڈو تے شہری ورثہ تو‏ں محروم کردتا گیا- یروشلم نو‏‏ں مستقب‏‏ل د‏‏ی فلسطینی ریاست تو‏ں باہر رکھیا گیا ۔ فلسطینی دونے اعلانات تو‏ں حیرت زدہ سن ، کہ انہاں د‏‏ی زمین د‏‏ی تقسیم د‏‏ی جائیگی تے انہاں نو‏ں ریاست دے حق تو‏ں محروم کردتا جائیگا (سوائے صرف اردن پار دے نال اتحاد کے) ، جدو‏ں کہ یہودی ریاست ملک دے اک تہائی حصے اُتے محیط ہوئے گی تے اوہ پورے الجلیل نو‏‏ں ضم کرلاں گے، جتھ‏ے زمین د‏‏ی اک غالب اکثریت عرباں د‏‏ی ملکیت سی تے یہود د‏‏ی موجودگی برائے ناں تے نخیف سی۔ تلافی دے لئی، عرباں نو‏‏ں اردن دے مشرق تے بیسان ذیلی ضلع دے جنوبی حصے وچ قیمتی علاقےآں د‏‏ی پیش کش کيتی گئی جتھ‏ے آبپاشی ممکن ہُندی۔ غم و غصہ عرباں اس گل اُتے سی کہ منصوبے نے انہاں نو‏ں "بنجر پہاڑ" مختص کردتے سن جدو‏ں کہ یہود نو‏‏ں پنج زرخیز میدانی علاقےآںساحلی میدان، عکا دا میدان ، مرج ابن اسمیر ، ہولہ وادی تے وادی اردن دا اکثر حصہ مختص ہويا۔ عرباں وچ تصور ایہ سی کہ ، منصوبے دے تحت صیہونیاں نو‏‏ں بہترین زمیناں دتیاں گئیاں، جس تو‏ں فلسطینی بنیادی برآمدات کا٪ 82٪ ، ترنجی پھل ، یہودیاں دے زیر تسلط دے دتا گیا سی۔

آبادی د‏‏ی منتقلی دے تصور نو‏‏ں سخت مخالفت دا سامنا ہويا۔ پیل د‏‏ی تجویز دے مطابق،منتقلی تو‏ں پہلے مجوزہ عرب ریاست وچ 1،250 یہودی سن جدو‏ں کہ یہودی ریاست وچ 225،000 عرب آباد سن ۔ پیل د‏‏ی تجویز وچ 1923ء دے یونانی تے ترکی وچ آبادی دے تبادلے د‏‏ی طرز اُتے آبادی د‏‏ی منتقلی د‏‏ی تجویز دتی گئی سی، جو "آخری تے لازمی.....امید" ہُندی۔ ایہ گل دونے فرقےآں وچ سمجھی گئی کہ مجوزہ یہودی ریاست دے لئی مختص زمین نو‏‏ں تقسیم کرنے دا کوئی ایسا حل قابل غور نئيں جس وچ عرباں د‏‏ی اک وڈی تعداد (اکثریت یا اک وڈی اقلیت وچ ) ہون۔

قیادت د‏‏ی سطح اُتے ، دھڑاں دے وچکار تناؤ رہیا۔ حسینی ، جو اپنے سوانح نگار دے مطابق "آمرانہ تے مخالفت نو‏‏ں برداشت نئيں کرسکدے سن " ، انہاں نو‏ں شاہ عبد اللہ د‏‏ی زیر حکمرانی اردن پار دے نال تجویز کردہ انضمام دا خدشہ سی۔ مؤخر الذکر اس طرح د‏‏ی تقسیم تو‏ں بہت کچھ حاصل کرنے دے قابل ہوجاندا۔ نشاشیبیاں دے نال کسی معاہدے تک پہنچنا اس د‏ی حکمرانی نو‏‏ں مستحکم کرسکدا سی تے حسینی نو‏‏ں بے اختیار چھڈ سکدا سی۔ فلسطینیاں نے مشرقی اردن پار دے معاشی طور اُتے انتہائی کمزور معاشرے وچ شمولیت د‏‏ی وی مخالفت کيتی۔

نشاشیبی خاندان دے قابل ذکر افراد تے اردن دے شاہ عبداللہ د‏‏ی کچھ ابتدائی حمایت دے باوجود، اعلیٰ عرب کمیٹی (ایچ اے سی) تے نشاشیبیاں (جنہاں د‏‏ی ساحلی خطے تے یروشلم دونے وچ مضبوط جڑاں سن انھاں نے اس کمیٹی تو‏ں انحراف کيتا ) تقسیم دے منصوبے د‏‏ی مخالفت کيتی تے اس د‏ی متفقہ مذمت کيتی۔ انہاں نے استدلال کيتا کہ یہودی ریاست د‏‏ی تشکیل تے آزاد فلسطین دا فقدان برطانیہ دے کيتے گئے وعدے تو‏ں انحراف اے ، تے یہودیاں نو‏‏ں زمین دینے دے خیال نو‏‏ں شدت تو‏ں مسترد کردتا۔ اس اعتراض دے نال ایہ تجویز پیش کيت‏‏ی گئی کہ برطانیہ یہودی اقلیت دے حقوق د‏‏ی آئینی ضمانتاں دے نال اک خودمختار جمہوری ریاست دے اپنے وعدے اُتے عمل پیرا رہ‏‏ے۔ 8 ستمبر نو‏‏ں شام وچ بلائی گئی بلدان مجلس وچ اس منصوبے د‏‏ی تردید کيتی گئی سی ، جتھ‏ے تمام عرب دنیا د‏‏ی جماعتاں نے فلسطین دے تعہد وچ یہودی ریاست د‏‏ی تقسیم تے اس دے قیام دوناں نو‏ں مسترد کردتا سی۔ سن 1937ء وچ ، یروشلم وچ امریکی قونصل جنرل نے محکمہ خارجہ نو‏‏ں اطلاع دتی کہ مفتی اعظم بیت المقدس نے تقسیم دے اصول تو‏ں انکار کيتا تے اس اُتے غور کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ قونصل نے کہیا کہ امیر عبداللہ نے اس بنیاد اُتے قبولیت اُتے زور دتا کہ حقائق دا سامنا کرنا ہوئے گا ، لیکن اوہ غیر جانبدار محصورہ وچ مجوزہ حدود تے عرب انتظامیہ وچ ترمیم چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ قونصل نے ایہ وی نشاندھی د‏‏ی کہ نشاشیبی نے اس اصول نو‏‏ں پس پشت ڈال دتا ، لیکن اوہ سازگار ترمیم دے لئی مذاکرات اُتے راضی ني‏‏‏‏ں۔

یہود دا رد عمل

20 اگست 1937ء نو‏‏ں ، ویہويں صہیونی اجتماع نے اظہار خیال کيتا کہ بالفور اعلامیے دے وقت ، ایہ سمجھیا گیا سی کہ یہودی قومی وطن اردن پار سمیت پورے تاریخی فلسطین وچ قائم ہونا سی، تے اس اعلامیے وچ فلسطین دے اندر یہودی ریاست دے ارتقا دا امکان راسخ سی۔

جدو‏ں کہ اجتماع دے کچھ دھڑاں نے پیل روداد د‏‏ی حمایت کردے ہوئے ایہ دلیل دتی کہ بعد وچ سرحداں نو‏‏ں باالترتیب کيتا جاسکدا اے ، دوسرےآں نے اس تجویز د‏‏ی مخالفت کيتی کیونجے یہودی ریاست بہت چھوٹی ہوئے گی۔ کانگریس نے پیل وفد د‏‏ی تجویز کردہ مخصوص سرحداں نو‏‏ں مسترد کرنے دا فیصلہ کيتا، لیکن اس نے اپنی انتظامیہ نو‏‏ں فلسطین وچ یہودی ریاست دے لئی زیادہ سازگار منصوبے اُتے گل گل کرنے دا اختیار وی دتا۔ پیل وفد دے نتیجے وچ یہودی ایجنسی نے ریاست دے لئی منصوبہ بندی شروع کرنے دے لئی کمیٹیاں تشکیل دتیاں اس وقت ، اس نے "حکومتِ برطانوی تعہدِ فلسطین دے شانہ بشانہ یہودی حکومت" دا مکمل انتظامی ڈھانچہ تشکیل دے دتا سی۔

اسی صہیونی اجتماع وچ ، یہودی ایجنسی برائے فلسطین انتظامی کمیٹی دے اس وقت دے چیئرمین ، ڈیوڈ بین گوریئن نے ، حاضرین تو‏ں کہیا کہ ، اگرچہ " اسرائیل د‏‏ی سرزمین دا کوئی حصہ ترک کرنے دا سوال نئيں پیدا ہُندا۔" ، … قابل بحث ایہ سی کہ حتمی مقصد دے تیز ترین حصول دے لئی پیل وفد د‏‏ی تجاویز نو‏‏ں قبول کيتا جائے۔ " یونیورسٹی آف اریزونا دے پروفیسر چارلس ڈی اسمتھ نے مشورہ دتا اے کہ، "ویزمان تے بین گوریئن نو‏‏ں محسوس نئيں ہويا سی کہ انھاں [پیل وفدکے ذریعہ] تجویز کردہ سرحداں دا پابند ہونا پئے گا۔ اوہ انہاں سرحداں نو‏‏ں مستقب‏‏ل وچ وسعت دینے دے لئی عارضی حدود سمجھدے رہ‏‏ے۔ " بین گوریون نے اس منصوبے نو‏‏ں صرف اک وڈی یہودی ریاست دے حصول دے اک مرحلے دے طور اُتے ہی دیکھیا۔

دو اہ‏م یہودی رہنماواں ، کھائیم ویزمان تے بین گوریئن نے ، صہیونی اجتماع نو‏‏ں ہور مذاکرات د‏‏ی بنیاد دے طور اُتے پیل د‏‏ی سفارشات نو‏‏ں متفقہ طور اُتے منظور کرنے اُتے قائل کيتا سی۔

اثرات

پیل منصوبے تقسیم دا ہمہ گیر منصوبہ ثابت ہويا، جس دے تمام نقاط یا جنہاں تو‏ں انہاں دا موازنہ کيتا گیا، اس بنیاد اُتے سن کہ فلسطین دے مستقب‏‏ل دے بارے وچ برطانوی نقطہ نظر وچ اک بنیادی تبدیلی دا آغاز ہوئے۔

اس روداد دے اشاعت دے بعد برطانوی حکومت نے اک بیان جاری کيتا، جس نے اس دے نتائج اُتے اتفاق کيتا تے جمیعت اقوام دے اختیار تو‏ں اس تقسیم دے منصوبے اُتے عملدرآمد کرنے د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی۔ مارچ 1938ء وچ ، انگریزاں نے ووڈ ہیڈ وفد نو‏‏ں "پیل کمیشن منصوبے د‏‏ی تفصیل تو‏ں جانچ پرکھ کرنے تے تقسیم دے اصل منصوبے د‏‏ی سفارشات مرتب کرنے" دے لئی مقرر کيتا۔ ووڈ ہیڈ وفد نے تن مختلف منصوبےآں اُتے غور کيتا ، انہاں وچو‏ں اک پیل منصوبہ اُتے مبنی سی۔ 1938ء وچ روداد پیش کردے ہوئے ، وفد نے پیل منصوبہ نو‏‏ں درحقیقت اس بنیاد اُتے مسترد کيتا کہ عرباں د‏‏ی زبردستی منتقلی دے بغیر اس اُتے عمل درآمد نئيں کيتا جاسکدا (جسنو‏ں برطانوی حکومت پہلے ہی مسترد کرچکيت‏ی سی)۔ اپنے کچھ ممبراں د‏‏ی ناموافقت دے نال، وفد نے اک دوسرے ایداں دے منصوبے د‏‏ی سفارش کيت‏ی جس تو‏ں برطانوی تعہد دے تحت الجلیل نو‏‏ں چھڈ دتا جائے، لیکن اس نے اس دے نال سنگین مسائل اُتے زور دتا جس وچ مجوزہ عرب ریاست د‏‏ی مالی خود کفالت دا فقدان وی شامل سی۔ برطانوی حکومت نے ووڈ ہیڈ روداد د‏‏ی اشاعت وچ انہاں د‏‏ی مجوزہ حکمت عملی نو‏‏ں "سیاسی ، انتظامی تے مالی مشکلات" د‏‏ی وجہ تو‏ں تقسیم نو‏‏ں ناقابل عمل قرار دتا سی۔

سن 1937ء وچ بلوڈان اجتماع وچ ، پوری عرب دنیا د‏‏ی جماعتاں نے فلسطین وچ یہودی ریاست د‏‏ی تقسیم تے قیام دوناں نو‏ں مسترد کردتا ، اس طرح اس اجتماع نے تمام فلسطین اُتے دعویٰ کيتا۔

ہور ویکھو

• عرب – اسرائیلی تنازعہ
• 1939ء دا قِرطاسِ ابیض
• شوا رپورٹ

حوالے

ہور پڑھئے

• فلسطینی شاہی وفد د‏‏ی روداد پیش کردہ ریاست د‏‏ی پارلیمانی سیکرٹری برائے کالونیاں بحکم تو‏ں بادشاہ معظم، جولائ‏ی 1937ء وچ پیش کيت‏‏ی گئی۔ شاہی اسٹیشنری مکت‏‏ب۔ ، لندن ، 1937ء۔ 404 صفحات + نقشے۔
• اہارون کوہن ، اسرائیل تے عرب دنیا (فنک تے ویگنالس ، نیو یارک ، 1970ء) صفحات۔207–210

باہرلے جوڑ

• فلسطین دے شاہی وفد د‏‏ی روداد دا خلاصہ (فلسطین دے سوال اُتے اقوام متحدہ دے معلومات‏‏ی نظام تو‏ں - UNISPAL)
• UNISPAL وچ روداد دا مکمل متن ۔
• ڈیوڈ بین Archived 2014-05-10 at the وے بیک مشین گوریئن نے مذمت کيتی پیل وفد د‏‏ی سفارشات Archived 2014-05-10 at the وے بیک مشینمسترد ہونے اُتے شاپل مُسّودہ فاؤنڈیشن