پنجابی لوک شاعری
لوک شاعری ، لوک ساہت دے دوران لوکیان دا اک اہم پرگٹا-روپ اے۔ لوک شاعری انسانی سبھیاچار دے اتہاس وچ آدی دور توں جدید دور تک جاری سرجت اک پرمکھ اتے بھارو اظہار زریعہ رہا اے۔ وششٹ شاعری اسے لوک شاعری توں ترقی یافتہ اتے منظورشدہ ہویا اے،کیونکہ آدی مانو دیاں ساریاں تہذیبی سرجناوا اجتمائی سن۔
پنجابی لوک ساہت لوک شاعری دے کلاسیکل دے کلاسیکل نرمان توں پہلاں اس پرگٹا-سروپٹا متعلق پرچلت تن اہم غلط دھارناواں دی چرچہ کرنی ضروری اے
تن دھارناواں
سودھو- پنجابی لوک ساہت وچ لوک شاعری نوں لوک گیت دے روپ وچ متاثر کرکے پرچلت اتے پروان کیتا جا سکدا اے۔
- لوک شاعری نوں لوک گیت کہن منن توں اگے دوسرا پرم ہریک مشہور گیت نوں ہی لوک گیت کہن دا اے۔
- قرون وسطی قصہ شاعری دے اتی انت پرچلت شاعری انشاں نوں لوک گیت کہن دا اے۔
ایہناں غلط دھارناواں نوں تیاگنا اتے سمچے لوک شاعری دی وڈا اتے سہِ ہوند نوں پہچاننا لوک شاعری مطالعہ لئی اتی ضروری اے۔ کیوں کی مطالعہ متعلق کھیتر دا سمچے سرجت ساہت اتے ہی مشتمل ہونا لازمی اے۔ جے سامان ادھوری اشنکا اتے اک پکھی ہوویگی تاں مطالعہ دی وقعت پورنتا اتے نمائندگی اپنے آپ کھنڈت ہو جاوے گی۔
لوک شاعری اجتمائی روپ وچ سرجت منظورشدہ اتے پرچلت لوک تجربہ دا اوہ سچ اے: جہڑا مول انسانی سنکٹا ،لوچاں ، حالات متعلق انسانی من دا سہج تٹّ- پھٹّ اتے فنی ہنگارا ہندا اے۔
اسیں اس مطالعہ وچ لوکاں نوں اس دی نیچر سرجن عمل سماجی مصلے اتے پیش کردے وکھ وکھ پہلاں مطابق دھی ہک پرکرن وچ وبھاجت کرکے وچاریا اے ایہہ تنے پرکرن انتر متعلق ہی نہیں ، سگوں اک متحدہ فنی بنتر دے جیونت پاسار وی ہن ، ایہہ تنے پرکھن فنی بنتر دے جاری تے اکسار پہلو وی ہن جنہاں دی ہریک خاصیت اک دوجے اپر انحصار اے۔ایہناں تن پرکرناں دی سنتعمیری ویونت مگروں اک سمقررہ نیم پربندھ اتے اس رچنا نوں قائم کیتا جانا لازمی اتے بہتر اے۔ایہہ تنے ترتیب وار اس پرکار ہن :-
- تہذیبی تجربہ
- کاوک-روپانترن دا عمل اتے بنتر
- پیشکاری اتے پیشکاری حوالہ
تہذیبی تجربہ
سودھولوک شاعری تریخی اتے سنتعمیری پرپیکھ وچ گمبھیر ملانکن کیتیاں واضع ہندا اے کہ ایہہ آدی دور توں لے کے اجوکے دور تک انسان دے اجتمائی تہذیبی تجربہ دا سچ روپائت کرن دا اہم زریعہ رہا اے۔اس تے سیزن سرجنا دا عمل اجتمائی انسانی کرت عمل وچوں اتپن اک مول انسانی ورتارا اے جس دے سرجک اجتمائی انسانی کرت وچ سہج اتے لازمی انسانی سرگرمی راہیں شامل ہندے ہن اس دے سٹے وجوں لوکاں مول انسانی سمبھاوناواں اتے کرت دے اجتمائی عمل دی دولی عمل وچوں اتپن سہج سرجدا اے ۔
ہریک لوک - شاعری رچنا دا مقررہ تہذیبی حوالہ پیشکاری ودھان اتے نیمت سماجی قسماں ہندا اے ایہہ پرکارجمکھتا لوک - شاعری دی سرجنا عمل اتے پیشکاری دی نظر توں وششٹ شاعری توں ورننیوگ تغیر قائم کردی اے۔ سہاگ ، گھوڑیاں ، سٹھنیاں ، لہاؤنیاں آدی دی تہذیبی پرکارجمکھتا ایہناں دے مقررہ پیشکاری حوالہ وچوں سہجے ہی پچھانی جا سکدی اے۔ ایہہ جیون دے سچ نال جڑن دی انسانی سخت لوچا اتے لوڑ دا فنی ہنگارا اے جہڑا وکھ وکھ تہذیبی سنکٹاں مثلیاں اتے اکانکھیاواں نوں حاصل فکر اتے سوچ وچار انوروپ فنی ڈھنگ نال روپا روپا گیت کرن دا سدیوی زریعہ اے وششٹ شاعری نالوں اس دی نیچر دی اجتمائی نفسیات پکھوں ایہہ وکھ وکھ اس دے زریعہ لئی اہم پہلو اے ۔[۱]
لوک شاعری زبانی سنچارت کلا اے۔ اس دی نرنترتا انسانی یاد طاقت اتے اجتمائی پروانگی دے سہج عمل صدقہ اے زبانی سنچارت ہون کرکے اس دی نیچر لوک نفسیات نال جیونت روپ وچ اکسار ہندی اے اتے اس وچ پنر - سرجنا دی عمل جاری رفتار شیل رہندی اے ۔ لوک - شاعری دا ہریک پیشکار اکو ویلے سرجک وی ہندا اے تے اداکار وی۔ اس دوہری سرگرمی ویلے اوہ اپنی گنجائش اتے سیما مطابق اس دے پاٹھ وچ جاری بدلی کر جاندا اے ایہہ حالت اگے لوک شاعری دے انسانی عمل دا جیونت انگ بنن وچ اہم رول ادا کردی اے۔ تٹپھٹ سرجنا لوک شاعری سرجن عمل دا خاصہ ضروری اے پر ایہہ تٹپھٹ سرجنا اک جاری روایت بن کے جیون دے اہل بندی اے۔
لوک شاعری اتنا وڈا اتے بھرپور اے کہ اجتمائی انسانی تہذیبی بہتے ورتارے ، رشتے اتے مول جذبے اس وچ روپائت ہوئے ہن ایہہ انسانی جیون دے جم توں لے کے موت تک نہیں، سگوں بچے دے جم دی لوچا ، زریعاں توں لے کے موت مگروں اس متعلق سبھیاچر ردعمل اس کلا دے کلیور وچ آئے ہن۔ پنجابی لوکاں وچ پنجابی سبھیاچار دے مصدقہ سوجھ ماپ دنڈاں خوبصورتی جسمانی بنتر کم وہار آدی تے اتی سندر نشان حاصل ہن جویں :-
• رنّ نجا کے چھپڈ 'چوں نکلی ،
سلفے دی لاٹ ورگی۔
• سر گند کے کپتیئے نینے ،
اتے پا دے ڈاک بنگلا
کاوک-روپانترن دا عمل اتے بنتر
سودھولوک - شاعری دے روپ - ودھان دی نظر توں پہلاں اہم پکھ اس دی ہوند تکنیک وچ تال دی مرکزی اقتدار دا اے۔لوک شاعری گروہ مانو دی کرت دے عمل نال متعلق عمل دا سہج نشان ہون کارن اس دی روپ بنتر وچ نرت اتے بول دا سمنوے ایہناں وچ اجاگر ہندے تال دی مقررہ ترتیب اتے اکسارتا وچ نہت اے۔ تال لوک شاعری روپ بنتر دا سرجنا پیش کرے اتے نشریاتی دی نظر توں فیصلہ کن عنصر اے ۔ لوک آپ دی ولکھنتا ایہہ اے کہ ہریک لوک - شاعری ودھا دی اک سہج منظورشدہ اتے مقررہ سر ہندی اے : جس دا تعلق اس ودھا راہیں اظہار تہذیبی تجربہ دی نیچر نال اے۔ سمچے لوک - شاعری دی سر نہیں ہندی ، سگوں ہریک لوک - شاعری دی شاعری ودھا دی اپنی نویکلی سر ہندی اے ، مثال وجوں ، ہریک سٹھنی دی سر وئنگمئی ، اپہاسجنک اتے چوبھ مولک اے ، جد کہ الاہنی دی کرنامئی ، ورلاپ مولک سخت اتے لوری دی لوچا ، ٹکاؤ تے واتسلتا والی اے۔ سر دی ایہہ اکسارتا لوک - شاعری روپ - بنتر دا مول عنصر اے۔ نرت دی تال ، سنگیت دی سر اتے پرگیتاتمکتا ، بول دی ستھولتا لوک شاعری دی لازمی انگ ہن ۔
لوک شاعری وچ مکھ طور تے لے اتے تال سرجنا دیاں تن جگتاں دا جاری تجربہ ہویا اے ۔
باہری تکانت
سودھولوک آپ سمچے روپ وچ اک دوکان تک شاعری اے۔ ساریاں شاعری - ودھاواں تکانتک ہن ، بھاویں ہریک دی تکانتک - ویونت وچ انتر اے۔ باہری تکانت اس وچ مقررہ بنتر ، اکسار کرم اتے سنگیتک عنصر اتپن کرن دا کارگر زریعہ بندے ہن۔ پریم باہری تکانت لوک - شاعری دا سہج اتے انوبھوی انش ہندا اے۔جس وچ لوک تجربہ ابیسڈ دھناں اتے جگتا دا انش بھارو ہندا اے۔
دہراؤمولکتا
سودھولوک - شاعری وچ پگیتاتمکتا ، تال دی نرنترتا ، لے دی بھرمار ، تجربہ دی تیکھنتا اتے جذبے دی پرچنڈتا لئی دہراؤمولک ویونت اس دی اہم اتے فیصلہ کن شاعری - جگت اے ۔ اس دہراؤمولکتا دے تن پسار ہن ، پہلاں کسے دے مرکزی پنکتی دے دہراؤ راہیں ، جتھے جذبے دی تیبرتا ، تجربہ دی سنکثافت اتے پرگیتاتمکتا اتپن ہندی اے ، اتھے ایہہ گائن سٹائل دی پرمکھتا دی سوچک بن جاندی اے لوک گیتاں وچ ایہہ پنگتی دی دہراؤمولک ادھک ہندی اے مثال وجوں ، پنجابی دے ایہہ لوک گیت ویکھے جا سکدے ہن :
• دیئیں وے بابلا اس گھرے ۔.۔.۔.
• شاوا وٹنا میں نہیں ملیا۔.۔.۔
• ہائِ وے شیر جوانا۔.۔.۔
دہراؤ دی دوسری ویونت اک لوک - شاعری کرت وچ اکو مرکزی سر ، اکو جذبہ جاں انوبھوی کھنڈ دے وکھ وکھ شاعری - بمباں راہیں سامورتیکرن کرکے سنکثافت اتے پرچنڈتا سرجن نال متعلق اے دہراؤ دی ایہہ تکنیک لوک - شاعری وچ اثر دی اکاگرتا ، اکسرتا اتے تیکھنتا دی سہج سرجنا کردی اے۔جویں اس گھوڑی وچ ماں ، باپ ، بابا ، باپ ، بھین ، بھائی آدی رشتیاں دے ریتی رواجاں راہیں شگناں نوں وستھاریا تے سنکثافت حاصل کیتی گئی اے
نکی نکی بوندی
وے نکیا مینہہ وے ورے ،
وے نکیا ماں وے سہاگن
تہنڈے شگن کرے۔۔.۔
دماں دی بوری
تہنڈا بابا وے پھڑے،۔.۔
ہاتھیاں دے سنگل
تہاڈا باپ وے پھڑے۔.۔
بھین وے سہاگن
تہنڈا واگ پھڑے
تینوں سرمہ پاوے۔.۔
تیسرا ، تکانت راہیں وی اس دہراؤمولک تکنیک نوں ہور پشٹتا اتے پھلار ملدا اے،جدوں اک دھنی دا پنر سرجن دہراؤ بن کے اک مقررہ ویونت اتے سنگیت اتپن کردا اے جویں پنجابی لوک - شاعری وچ جی ڈھولا ، آرا ، لارا، رڑکاں، جھڑکاں اادِ راہیں شاعری - پنکتیئا دا تکات میلئا گئا اے۔
سنبودھنی سٹائل
سودھولوک - شاعری دی پرگٹا- سٹائل پرمکھ روپ وچ سنبودھنی ہندی اے۔ سمبودھنمکھتا پرکارجمکھتا دا سہج انگ بن کے لوک-کاو دا لازمی انش بندی اے۔ ایہہ سنبودھنی سٹائل ودھیرے کرکے ڈریکٹ تے حاضر مخالف دا روپ ہندی اے۔ جویں لوری ، سٹھنی ، بولی آدی ۔ پر کجھ ودھاواں وچ ایہہ ڈریکٹ پر غیر - حاضر وی اے، جویں :
بازار وکیندا آرا ،
کیوں تر گیوں دے کے لارا ،
پرط نہ آئیوں ، جی ڈھولا ۔
مخالف دا نگر اتے جیونت حوالہ ، مقصد اتے تکنیک لوک- شاعری دی خاصیت اے۔ لوک- شاعری وچ سمانٹیکجوئل اتے سنبودھت کی ودھاواں وچ مقررہ اتے اکسار ہنندے ہن ، جویں الاہنی ، گھوڑیاں ، لوری وچ ۔
مخالف سٹائل دے وکھ وکھ روپ لوک- شاعری وچ مہیا ہن ، ایہناں وچوں بچنی ، سنواد اتے پرشنوتری آدی خاص ہن ۔
ودھاگت وتغیر
سودھولوک- شاعری دے وکھ وکھ روپ اتے ودھاواں ہن۔ ایہناں ودھاواں تے روپاں دی اپنی وکھری نیچر ، مقصد تے حوالہ ہن ، جس کارن لوک - شاعری دے صحیح مطالعہ لئی اس ودھاگت وتغیر اتے اس دے ممکن پرجذبات / پہلوآں نوں درشٹیگوچر رکھنا اتی لازمی اے ۔لوک - شاعری نوں اس دی نیچر دے پسار پکھوں مکھ تن طبقےآں وچ رکھیا جا سکدا اے :
- پرگیتک لوک - شاعری
- برتانتک لوک - شاعری
- نیم - برتانتک لوک - شاعری
پرگیتک لوک شاعری
سودھوپرگیتک شاعری اجیہا شاعری اے جسدی
تخلیقی اتے سرنچناتمک وکھرتا بھاوک تجربہ دا سنگیتمئی لہجے وچ فنی روپانترن کرن وچ نہت اے ۔ایہہ لوک - شاعری دا سبھ توں گورومئی ، مرکزی اتے بھارو پکھ اے ۔ سرودی سٹائل ، بھاوک تجربہ دی پرچنڈتا ، گائن شیلیگت ودھان ، غیر - برتانتک تنظیم اتے بمباتمک پرگٹاوا اس دے سامانی پہلو ہن ۔ پرگیتک شاعری وچ لوک - شاعری وچوں الاہنی ، سٹھنی ، سہاگ ، گھوڑیاں ، ڈھولے ، ٹپے ، بولیاں ، لوری آدی رکھے جا سکدے ہن ۔
برتانتک لوک شاعری
سودھوپنجابی لوک شاعری دے کجھ اجیہے کجھ روپ وی ہن جنہاں دے شاعری تنظیم وچ ذکر ہندا اے کسے لوک کہانی نوں شاعری ودھان وچ پیش کرنا اجیہے شاعری روپاں دا مرکزی تخلیقی پہلو ہندا اے پنجابی لوک - شاعری وچ وار ، لوک گاتھا اسدے واضع نشان ہن ۔ اسے کرکے لوک- شاعری دا اک طبقہ ذکر لوک - شاعری وی رکھیا جا سکدا اے ۔
نیم برتانتک لوک - شاعری
سودھوکجھ لوک شاعری اجیہا وی اے جس وچ مکمل دی تھاں کہانی دا کجھ حصہ ہی کا بند کیتا جاندا اے اجیہی شاعری نوں نیم برتانتک لوک - شاعری کیہا جا سکدا اے۔ اجیہے لوک - شاعری وچ کہانی دا برتانتک تنظیم نہ ہو کے صرف پاتر ، حادثہ اتے حوالہ ہندا اے ؛ سگوں حادثہ کرم دا اک محدود اتے پرسنگک ویروا ہی ہندا اے ، اس طبقہ وچ لمیاں بولیاں ، بارامانہ ، ستواراں آدی رکھے جا سکدے ہن۔ اس وچ کوئی شکّ نہیں کہ کجھ لوک - شاعری روپاں وچ نیم ذکر دا ایہہ وکھریواں پرگیتک اتے برتانتک نالوں بوہت زیادہ سوخم اتے بہتی وار ناممکن بن جاندا اے ۔
ایہہ سوے - واضع اے کہ لوک - شاعری دا بھارو ، پرمکھ اتے اچتم روپ پرگیتک اے۔لوک شاعری دی سرجنا ، سرجن عمل ، تجربہ دی نیچر اتے زبانی براڈکاسٹ روپ کارن اس دیاں اپنیاں سیماواں اتے سمبھاوناواں ہن ، جس کارن پرگیتک شاعری ہی اس دا مکھ اچار بنیا اے ۔ یاد رکھناہلیت ، اپناؤن اہلیت تے سخت اکاگر اثر ہی اتھاہ گنجائش اس پرگیتک ودھان دے کجھ مرکزی پہلو ہن ۔ پر ایہہ وی سچ اے کہ لوک - ہی نہیں سگوں برتانتک وی اے وار لوک گاتھا اس دے پرمانک اداہرناں ہن کجھ اجہیاں لوکاں ودھاواں وی ہن جہڑے نیم برتانتک ہن اتے ایہناں وچ پرگتی ک انش ادھک ہن مثال وجوں باراماہ ستارھواں آدی ۔
اس دے کئی طبقہ ، اپورگ اتے روح پچھانے جا سکدے ہن اسیں اتھے صرف کجھ اک پرچلت لوک - شاعری روپاں دا اشارہ ہی کراںگے :
لوریاں پتل/ جنج
ککلی وار
سہاگ باراماہ
گھوڑیاں دوہڑا
سٹھنیاں ستوارا
کیرنے لوک گاتھا
ہیئر/ ہیرا سوہلا
ٹپے کلی
بولیاں لمبیاں نکیاں جگنی
فٹکل لوک - گیت قینچی
لوہڑی ڈولا
ڈولی سہرا
بھین دے بھرا نوں سکھیا
دھی دے ماں پیو سٹھ
بھرجائی دیور نوں صد
بیوی دے شوہر نوں تھال
نونہہ تے سسّ نوں چھلا
پیشکاری اتے پیشکاری حوالہ
سودھولوک لوک شاعری دا پرمانک سروپ پیشکاری وچوں ہی پچھانے جا سکدا اے ۔لوک شاعری دا صحیح اس جت اتے مکمل سروپ موضوع چھبی چار حالت وچ اس دی پیشکاری تے ٹھوس حوالہ دے سمچے پساراں وچ نہت اے جس وچ بول جاں شاعری - پاٹھ محض اک جاری سرجت انگ اے پیشکاری ، پیشکاری حوالہ اتے حالت دا وویک اس دے مول اتے لازمی پہلو ہن ۔ پیشکاری اتے پیشکاری حوالہ دے ایہہ پہلو نمنئنکت ہن :
پیشکاری دے مقررہ تہذیبی حوالہ
سودھولوک -شاعری دے لگپگ سارے روپاں دی پیشکاری دے تہذیبی حوالہ اکسار اتے امقررہ ہی ہندے ہن ، بھاویں اس وچ کجھ روپاں دے پکھ توں مقابلتاً وکھریواں ممکن اے مطلب کجھ لوک شاعری روپاں دا تہذیبی حوالہ ہی نہیں حالت وی بالکل مقررہ اے جویں گھوڑیاں ، الاہنیاں ، لوہڑی دے گیت آدی کجھ اک دا حوالہ تاں مقررہ ہندا اے ، پر حالت بالکل اکو نہیں ، جویں لوری ، ککلی اادِ ۔ تیسرے ، اجیہے لوک - شاعری روپ ہن ، جنہاں دا حوالہ ہی مقررہ ہندا اے ، بھاویں اس حالتگت وتغیر دے پچھوکڑ وچ حالت دا وویک اکسار ہندا اے ، جویں بولیاں ، ٹپے آدی ۔ بہت گھٹ اجہیاں لوک - شاعری ونگیاں ہن ، جنہاں دے مقررہ تہذیبی حوالہ نہیں ۔
تھیمک پیٹرن تے بنتر
سودھولوک - شاعری دے تہذیبی حوالہ دی نشچتتا اگوں اس شاعری دی روپ - بنتر ، تھیمک - پیٹرن اتے پیشکاری ودھان دا اک متحدہ فنی تنظیم سرجدی اے تہذیبی حالت دا وویک لوک - شاعری دی پریوجنمکھتا مقرر کرکے اس دے تھیمک - پاساراں نوں مصدقہ سروپ اتے سار وچ بنھدا اے اس حالت دے وویک راہیں ہی لوک - شاعری پیشکاری - تکنیک سرجی جاندی اے ۔ پیشکاری لحظہ ، سر اتے جذبیاں دی اکسرتا ، سہاگ ، سٹھنیاں اتے الہاؤنی دی پیشکاری دی پرسپر ترن توں سہجے ہی پچھانی جا سکدی اے۔ سٹے وجوں پیشکاری تکنیک تھیمک اتے روپ بنتر دے متحدہ ہوند وچ ہی لوک - شاعری دی پرمانکتا سپشٹتا اتے سنپورنتا ودمان ہندی اے ۔
پیشکاری دے تہذیبی موقعے
سودھوریتی رواج اتے رشتہ ناطہ
لوک شاعری روپاں دی پیشکاری متعلق اک اہم پہلو ایہناں نال جڑویں ریتی رواج لوک یعقین اتے رشتیاں دا اے بہتے شاعری روپ دی پیشکاری پچھے وڈا تہذیبی تجربہ دے اہم ورتارے کم شیل ہندے ہن ، ایہہ اتنے انکھڑ اتے اک روپ مندے ہن کہ ایہناں وچلا وویک سمگر کم وچ ہی پچھانیا جا سکدا اے ۔
پیشکاری - تکنیک
سودھوپیشکاری دی ایہہ تکنیک تہذیبی رشتہ ناطہ پربندھ ریتی رواج شلوک وسواش آچار وہار اتے چنہ پربندھ دے نال اتنی اکمک اتے سمروپ ہندی اے کے لوک شاعری دا مطالعہ ایہناں حوالےآں دے صحیح اتے تانترک ملانکن دے سمروپ ہی ممکن اے پیشکاری تکنیک دے پکھ تاں سمچے لوک شاعری دیاں کجھ اک وکھرتاواں اتے خاصیتاں ہن
(1) لوکاں دے بہتے روپاں وچ پیش کر گلوکار اتے اس دے ٹولے دی مقررہ ویونت پرچلت ہندی اے ۔
(2) سنبودھنی لحظہ لوک - شاعری دا لازمی عنصر اے ایہہ سنبودھنی مخالف جتھے مقررہ سبھیاچار حالت دا سوچک اے ۔
(3) لوک شاعری دی پیشکاری دا لہجہ پردھان روپ وچ گاؤن تکنیک دا دھارنی اے بولی ، ٹپے ، لوری ، الاہنی، سہاگ ، گھوڑیاں آدی وچ نرت تے سنگیت دا سمنویں لوک - شاعری دے متحدہ فنی تنظیم دا نمائندہ اداہرن اے ۔
(4) پنجابی لوکاں وچ پیشکاری دے وکھ وکھ روپ پرچلت ہن ۔ اتھے اسیں صرف اس دے اچار کھنڈاں نوں ہی وچارانگے ۔ لوک - شاعری وچ اچارن دی روپگت وکھرتا پکھوں پنج مکھ ونگیاں ہن ۔
1. پہلی انفرادی اچار والے شاعری روپاں دی اے ۔
2. دوسرا موہری اچار اے ۔
3. تیسرا اجتمائی اچار اے ۔
4. چوتھا جٹّ اچار اے ۔
5. پنجواں سنواد اچار اے ۔
روپگت اتے ودھاگت پیشکاری وتغیر
سودھولوک ساہت دے سارے روپاں دا تہذیبی سرجنا اتے پیشکاری حوالہ لازمی ہندا اے پر اس حوالہ وچ لوک ساہتی روپاں دی وکھرتا انسار وکھری حالت اتے تکنیک ہندی اے اک لوک ناٹک دی پیشکاری اتے لوک شاعری روپ دی پیشکاری دی برابری دے نال وکھرتا نوں پہچانن اتے اس توں اتپن مطالعہ مثلیاں نوں وچارنا لازمی اے لوک شاعری روپاں دی دے پیشکاری متعلق دوسرے روپاں دے مقابلے ودھیرے مقررہ حوالہ اتے مقرر تکنیک اے ۔
اُتلے توں بعد لوک ساہت دے سارے روپاں تے ودھاواں نوں اس حصہ وچ رکھیا جا سکدا اے ۔ کہ جنہاں دا مرکزی پرگٹائ لہجہ شاعری اے ۔ لوک ساہت دا ایہہ سبھ توں پرمکھ مرکزی پرتھامکتا اتے بھارو روپ اے گناتمک تے گناتمک نظر توں لوک - شاعری سرب پرمکھ انگ اے پنجابی وچ لوک - ساہت دی پچھان ، نشان اتے نمونے وجوں لوکاں نوں ہی پیش کیتا جا سکدا اے اس دے اگوں وکھ وکھ شاعری روپ اتے ودھاواں ہن پنجابی سبھیاچار دے پرمکھ سمچے سخد دخد دلچسپ شاید شانتمئی تجربہ اسے راہیں روپائت ہوئے ہن لوک شاعری وششٹ شاعری توں توں آدم کلا اے ۔[۲]