پنجابی سبھیاچار دے گݨ تے اگݨ

کردار

 مانو-سائنسداناں مطابق بھارت دا کوئی وسنیک وی خالص بھارتی نہیں مطلب اجیہا وسنیک کوئی نہیں اے جہڑا اس دھرتی تے بنمانس توں ترقی یافتہ ہو کے جنمیا ہووے۔ سبھیاچار دا بھارتی شبد رہتل اے۔ رہتل دا مطلب خالص کرنا، اچیاؤنا، دیانتداری، ڈھالنا تے نپن کرنا اے۔ مطلب پشو پرورتیاں نوں علم نال تے بدھی نال دیانتداری اے۔ سو آریہ نے دراوڑیاں دی رہتل تے سبھیاچار نوں اپنے وچاراں مطابق ڈھال لیا، اچیا لیا تے اپنی بدھی مطابق خالص کر لیا۔ آریہ نے بہت ساریاں متھہاسک کہانیاں، رہُ-ریتاں، دیوَ-پوجا دا تجزیہ درواڑیاں توں لیا اے۔ بھارتی سبھیاچار بہت جٹلّ اے۔ اس دی جٹلتا زندگی ورگی اے۔ اس دا مکھ لچھن انیکتا وچ ایکتا اے۔ ورودھاں وچ اکسرتا اے۔ جے کوئی ورتکنیک گھاتک روپ وی دھار لین تاں بھارتی سبھیاچار وچ اوہناں اکسرتا وچ رکھن دی کراماتی طاقت اے۔ تدے کیہا جاندا اے کہ بھارتی سبھیاچار وچ ہر سبھیاچار وچوں چنگیائی لے کے اپنے وچ زجب کرن دی طاقت اے۔ سبھیاچار، انسان ولوں سرجیا اجیہا عملی یعقین اتے بھاوناتمک-ووہار اے۔ جس دی پریرنا اس نوں اپنے آلے-دوآلے دے ماحول توں ملدی اے۔ انسانی نفسیات اتے بھوگولک-تتھاں اتے تتاں دا کس ویلے، کہڑا، کویں اثر پیندا رہا اس بھید دی جانکاری ہی تہذیبی سرجنا دا حقیقت نوں سمجھا سکدی اے۔

پنجابی سبھیاچار

پنجابی سبھیاچار بھارتی سبھیاچار دا ترقی یافتہ، ولکھن، جدید روپ وی اے تے بھارتی سبھیاچار دا بنیاد وی، کیونکہ بھارتی سبھیاچار مڈھ پنجاب وچ بجھا۔ تریخی نظر توں وی، پنجاب سبھیاچار بھارتی سبھیاچار دا بیج اے۔ اج توں تن چار ہزار سال پہلاں پنجاب دا اتہاس ہی بھارت دا اتہاس سی۔ پنجاب وچ ہی نسلاں تے اوہناں دے سبھیاچاراں دا شرشن ہویا تے عدان-حاصل دی قدرتی عمل نال بھارتی سبھیاچار پورے جوبن وچ آیا۔

  کسے وستو نوں بناؤن اتے کسے وستو دی سرجنا کرن وچ ودھی-ودھان دا انتر تاں رہندا ہی اے دوجے ونے سنسکاراں اتے منوورتیاں دی ونلتاں وی ہندی اے۔ کیونکہ بناؤنا ستھول کریا اتے سرجنا سوخم دیانتداری ہندا اے۔ سرجن کریا دی سوچ اتے بناؤن دی ویونت وچ انتر ہندا اے۔ سرجنا دی دھارنا اتے بناؤن دی اچھا دے سنکلپ-آپشن وی بھن-بھنّ ہندے ہن۔ سو سبھیاچار اک سرجنا اے۔ جس دی اتپتی ترقی اتے اساری وچ لکھاں لوکاں دی سانجھ اتے بھائیوالی ہندی اے۔ سبھیاچار انسانی سبھاء دی اک اجیہی سندر سٹائل اے جس نوں لمے سارے ویلے دی رانگلی مہندی نے اپنے رنگ وچ رنگیا ہویا اے۔ ایہہ مہندی لوک-ہتھاں دیاں ہتھیلیاں دا شنگار ہندی اے۔

پنجابی سبھیاچار دے مکھ گن

1) کرتی سبھیاچار

پنجاب زرخیز دھرتی والا میدانی علاقہ اے۔ پنجاب دا مکھ کتا کھیتی باڑی اے، مطلب اتھے بہتے لوک کھیتی کردے ہن۔ باقی کتیاں والے لوک وی اس کتے نال ہی جڑے ہوئے ہن۔ پہلاں لوہار، ترکھان، راج، گھمار آدی کساناں لئی پھالے، رمبے، کہیاں، حل پنجالیاں، کھوہ دیاں ٹنڈاں آدی بناؤندے سن۔ اج ٹریکٹر، تھریسر، کمبائین تے ہور بہت سارے کھیتی باڑی دے آلہ بناؤندے ہن۔ انت دیساں وانگ اتھے بہو-گنتی مزدوراں دی نہیں، کاشتکاراں تے اوہناں دے سہائکاں دی اے۔ اس لئی پنجاب دا سبھیاچار مکھ روپ وچ کرتی کساناں دا سبھیاچار اے۔

2) پراہناچاری

پنجابی سبھیاچار وچ پراہناچاری دی خاص اہمیت اے۔ باہروں آئے نوں آدر ستکار نال اندر لنگھاؤنا، ودھ توں ودھ آرام دا پروہنے لئی پربندھ کرنا چنگا چوکھا کھان نوں دینا، ہر بھانت دی سیوا کرنا تے بڑے ستکار نال ہتھ جوڑ کے وداع کرنا تے پنڈ دی جوہ تک چھڈن جانا آدی پنجابی سبھیاچار دے خاص لچھن ہن۔

3) رسم ریتاں

پنجابی سبھیاچار نے بھارتی سبھیاچار، دیاں رسماں-ریتاں تے شگناں نوں اپنے کھلھے-ڈلھ ماحول، سبھاء تے رہنی-بہنی مطابق ڈھال لیا اے جس کرکے اس سبھیاچار وچ بناوٹ نہیں، ڈر سہم تے اپرامتا نہیں اتشاہ اے۔ ہر رسم تے ریت آسان تے کھشگاوار اے۔ اس وچ بھانا منّ کے دکھ-سکھ توں نرلیپ ہو کے وچرن دی گنجائش اے۔ سکھ سوچ وچار نے اس نوں روحانی طور تے اینا اروگ کر دتا اے کہ اس سبھیاچار وچ موت ویلے وی تے خوشی ویلے وی "انند بھیا میری مائی ستگرو میں پایا" گاؤن دا بل آ گیا اے۔

4) پنجابی پہراوا

پہلا پگّ کھدر، پھیر ململ اے، چھبی دی ململ، آدی بنہی جان لگی۔ اج کل پگّ آرکنڈی دی بنہی جاندی اے۔ مسلمان کلا رکھ کے ریشمی لنگی بنھدے ہن۔ پرانے ویلے وچ ریشمی پگّ بنھنی امیری دی نشانی سی۔ پہلاں آدمی کڑتا پاؤندا سی۔ بٹناں دی تھاں تنیاں لگیاں ہندیاں سن۔ اج کل کڑتا، کالر والی قمیض، بشرٹ، ٹی-شرٹ آدی چیزاں پاؤندا اے۔ قمیضاں تے بشرٹاں دے کئی نمونے پرچلت ہن۔ انگریزاں توں پہلاں عامَ پینڈو پنجابی چادر جاں لاچا ہی لکّ نال بندے سن۔ پڑھے-لکھے سدھے پجامے پاؤندے سن۔ انگریز دے آؤن نال پینٹ دا رواج پے گیا۔

  پنجاب دیاں پرانیاں زنانیاں کڑتا سکھن، کڑتا چوڑیاں والی ستھن، قمیض سکھن عامَ پاؤندیاں سن۔ چوڑیاں والی سکھن دے اتوں دی گھگرا پاؤندیاں سن۔ گھگرا سدھا، پلیا والا، کلیاں والا ہندا سی۔ پلیا والے جاں وڈے گھیرے والے گھگرے اتے سین پائی جاندی سی۔ اج کل پنجابد دا پہراوا کئی پرجذبات کارن کئی پڑائ لنگھ کے اک ولکھن پہراوا بن گیا اے۔ اج چنیاں بہت سوکھ ہو گئیاں ہن۔ ہن زنانیاں وی جتیاں نہیں پاؤندیاں۔ اوہ سلیپر، عامَ سینڈل، اچی اڈی والیاں سینڈلاں، چپلاں، لپھٹی آدی پاؤندیاں ہن۔

5) ہار -شنگار

پنجابی لوک ہار-شنگار کرن دے وی شوقین ہن۔ اوہناں دے گہنے وی وکھری بھانت دے ہن۔ شنگار پٹی تے پاسہ سر دے گہنے ہن۔ نکّ دے مشہور گہنے نکرا، تیلی، لونگ، مچھلی، نتھّ، کوکا آدی ہن۔

  کناں دے جھومکے، کانٹے، والیاں، والے، مرکیاں، ڈنڈیاں، ریل ڈنڈیاں، بندے، پبھل پتیاں، لوٹن، بوجلیاں، ٹوبھس، رولاں آدی کئی بھانت دے گہنے ہن۔ گانی، کینٹھی، گلو بند، ہس، رانی-ہاری، نوں لکھا ہار، ہمیل، انعام، پینڑل، تویت، براتیاں، ہولدری تے موہراں آدی گل دے گہنے ہن۔ باہاں تے ہتھاں دے گہنے وی بہت ہن جویں گوکھڑو، کڑے، بند گھڑی، چڑی، سگلے، ونگاں، چوڑیاں، پہنچیاں، پری بند آدی سونے دے وی ہن تے چاندی دے وی۔ کڑیاں ، توڑے، باکاں، پٹڑیاں، جھانجرا، سکنتلا، چین، لچھے، سگلے آدی بہت سارے پیراں دے گہنے ہن۔

  اج-کل مرد گہنے نہیں پاؤندے، پر نوے-جوان امیر منڈے گلاں وچ سونے دی جنزیر پاؤن لگ پئے ہن۔ پرانے ویلے وچ پنجابی گبھرو کڑے، کینٹھا، تویتڑیاں نتیاں تے کنگن پایا کردا سی۔

6) کھان-پین

پنجابی لوکاں دی خوراک بہت کھلھی تے بہبھانت اے۔ پنجابی لوکاں دی خوراک وچ دالاں، سبزیاں، پھل، کنک دی روٹی، آنڈے، مسیع روٹی، میٹ، سردیاں وچ سروں دا ساگ، مکی دی روٹی پنجابیاں دی من پسند خوراک اے۔ دودھ، دہی، لسی اتے مکھن پنجابیاں دے خاص سواد ہن۔ شکر گھیؤ وچ روٹی دی چوری بنا کے کھانا پنجابیاں دی من پسند خوراک اے۔ کھیر، سیویاں، مال-پڑے، مٹھے گلگلے، کھوآ، پرساد، مہانپرساد بھوج پتر لئی تیار کیتے جاندے ہن۔ ویاہ ویلے لڈو شگن دا پرتیک منیا جاندا اے۔

7) میلے تے تہوار

میلے تے تہوار وساکھی، تیاں، دیوالی، دشہرا، لوہڑی بسنت تے ہولی آدی مہک کھلاردے ہن۔ سبھ دن تہوار تے میلے بڑے پیارے لوک گیتاں نال سنگارے ہوئے ہندے ہن۔ سوہنا کھانا، سوہنا کھواؤنا، مٹک نال جیؤنا اس سبھیاچار وچ خاص اہمیت رکھدے ہن۔ ایہو کارن اے کہ سبھیاچار دے لوک ناچ بھنگڑا، گدھا، سمی، جھومر آدی رنگیلے تے اتشاہ بھرے تے رنگیلے ہن۔ اس سبھیاچار دا مقصد اے دو پیر گھٹ ترنا پر ترنا مٹک دے نال۔

8) وکھری پچھان

ایہہ سبھیاچار سانجھا، کھیڑے سیوا، سربت دا بھلا منگن، اپنے بازو ول دے آسرے جیؤن تے چڑھدیاں کلاں وچ رہن دا اتشاہ دین کارن بہت وچتر اے۔ پنجابی سبھیاچار وچ ساجھاں توڑنا مہنا اے۔ ماپیاں دا ستکار نہ کرنا گناہ اے۔ اس لئی پنجابی اکلا ہی بھیڑ وچ پچھانیا جاندا اے۔ ایہو کارن اے اج ساری دنیا اتے جتھے وی پنجابی پجا اے اس نے اتھے اپنے سبھیاچار نال آلے-دوآلے دے پردیسی لوکاں نوں موہ لیا اے تے اوہ لوک سبھیاچار نوں اپناؤن لئیئچیت ہی پریرے گئے ہن۔

9) سبھیاچار ایکتا

سو پنجابی سبھیاچار اپنے قدرتی نزاریا وانگ گاؤندے دریاواں وانگ، زرخیز دھرتی وانگ رانگلا اے۔ پنجابی سبھیاچار وچ وکھ-وکھ ذاتیاں دیاں رسماں رہُ-ریتاں دے ونّ-سونے رنگ ہندے ہوئے وی اک ولکھن سمچی ایکتا اے۔ کیونکہ پنجابی سبھیاچار چار ہزار سال دیاں وکھ-وکھ پرحالات توں جم لے کے اس روپ وچ آیا اے، اس لئی اس وچ تراشے ہوئے ہیرے ورگی چمک شریشٹتا تے مانو-شدھتا آ گئی اے۔

پنجابی سبھیاچار دے اوگن

  اجوک ویلے پنجابی سبھیاچار اندر غیرملکی جاں مغربی رہتل دی گھسّ-پیٹھ دیکھن وچ عامَ ملدی اے، جویں پنجابی پہراوے دی انہوند، بیوٹی پارلر دی گنتی وچ وادھا ویاہاں لئی میرج پیلسز دی ورتوں آدی۔ پنجاب اندر پنجابی نوجوان (تقریباً 70 فیصدی) نشیاں دا استعمال کردے ہن۔ پنجابی بولی ودھ پنجابی ہی پٹھّ کری کھڑے ہن۔ اوہناں نوں پنجابی پہراوے غیر تہذیبی لگدے ہن۔ اس دے نال ہی اوہ پنجابی بولن توں شرم محسوس کرید ہن۔ پنجاب دے کل 13 کو ہزار پنڈ ہن، دوجے پاسے 8 ہزار توں ودھ بابیاں دے ڈیرے ہن۔ ہن پرشن اتپن ہندا اے کہ ایہہ ڈیریدار بابے پنجاب دی بیہتری لئی کیہو جہی کردار نبھا راے ہن؟ پنجاب وچ دستار الوپ ہو رہی اے ات 70٪ جوان نشیاں دے عادی ہن۔ کسان قرضائی ہو راے ہن اتے آتمہتیاواں کر راے ہن۔ بابیاں پاس کروڑاں دی جائداد اتے کروڑاں روپیہ والیاں مہنگیاں کاراں۔ اس دا اصل بھیت کون کڈھے کہ ایہناں بابیاں پاس اینا دھن کتھوں آ رہا اے؟

1. دھیاں دے قتل

  اس تریخی حقیقت توں کوئی منکر نہیں ہو سکدا کہ بھارتی سماج اندر لوکائی دی ہو رہی سرب-پکھی لٹ-کھسٹّ نوں گرو نانک صاحب جی نے اکھیں تکیا اتے لٹ-کھسٹّ کرن والیاں خلاف آواز اٹھائی۔ حاکم گٹھ اتے مذہبی لیڈراں نوں سماج دے اجاڑ لئی دوشی ٹھہرایا۔ بابا عورت جاتی دی درسمت دیکھ آیا سی، "سو کیؤ مندا آکھیئے جتُ جمہہ راجان" مطلب جتھے اوہناں نے منکھتا نوں ایکتا دا سبق سکھایا، اس دے نال ہی لنگ-وتکرے نوں اپروان کیتا۔

  بھرون-قتل، جو کہ دھیاں نوں جمن توں پہلاں ہی ککھّ وچ مارن نوں کیہا جاندا اے۔ اس انانسانی ککرم کرن وچ پنجاب دے لوک وی موہلوی قطار وچ ہن۔ ایہہ جان کے وی دکھ ہندا اے کہ جس دھرتی اُتے گروآں نے گربانی دے مہان اپدیساں دی رچنا کیتی تے پرچاریا، اس دھرتی تے دھیاں دا قتل ودھ ہو رہا اے۔

  پنجابیو۔ 'انکھ' شبد دی نویں وضاحت نہ کرو ہن تاں ودیساں وچ وی پنجابیاں اپر الزام لگن لگ پیا اے کہ اوہ لڑکیاں دے مقابلے لڑکیاں نوں ترجیح دندے ہن۔ گھٹو-گھٹو، اینا ضرور سوچیئے کہ جدوں وی کوئی پنجابی ماڑا کم کردا اے تاں اس دا الانبھا سمچے سماج نوں ملدا اے تے سمچے بھائیچارے اُتے الزام مڑھیا جاندا اے۔

2. پنجابیاں دی پنجابی بولی ول پٹھّ

  مدھ پردیش دے رہِ چکے وزیر اعلیٰ پنڈت روی شنکر سکول دے آکھے بولاں نوں یاد کریئے اوہ آکھدے ہن :

  "پنجابی، پنجابیاں دی شان اے۔ پنجابی، پنجابیاں دی ماتر بولی اے۔ اس توں بنھاں اوہ اپنے بیت گئے ویلے نالوں کٹے جانگے۔ بنھاں پنجابی، پنجاب نہیں راے گا، ہور کجھ بھاویں بن جاوے۔"

  اک ہور انگریز ودوان ڈاکٹر۔ اے۔سی۔ ولنر دے کرے بچن ساڈے لئی پریرنا دندے ہن اتے سانوں ماں بولی دی اہمیت بارے جانو کرواؤندے ہن :

  "پنجابی شاعری دی اپنی ہی سندرت

  اے۔ اس دی بولی ہندی تے اردو نالوں ودھیرے

  پرانے اے۔ اس دی بمباولی پینڈو جیون تے

  سادھارن دھندیاں وچوں لئی گئی اے۔.۔.۔.۔.

  پنجابی شاعری ودھیرے لوکک جاں

  روحانی پریم دے گیت گاؤندی اے۔"

  لکھاری رونیت کور دے شبداں وچ "جو بچہ اپنی ماں دا ستکار کردا اے، اوہ دوجیاں دیاں ماواں دی وی قدر کردا اے۔ پر جو ہورنا دیاں ماواں دا ستکار کردے ہن، اوہ اپنی ماں دا نرادر نہیں کر سکدے۔"

  "پنجابی بولی سرب پکھاں توں ہور بولیاں دے مقابلے اک مکمل بولی اے، تاں پھر اسیں پنجابی ماں بولی ول پٹھّ کیوں کری کھڑے ہاں؟ اجوکے ویلے دنیا بھر وچ بولیاں جان والیاں بولیاں وچ پنجابی 10ویں وڈی بولی اے۔ دنیا اندر مانتا حاصل 6900 بولیاں وچوں پنجابی دسویں وڈی بولی بن گئی اک اک گرو والی گل اے، کینیڈا وچ پنجابی چھیویں سبھ توں زیادہ بولی جان والی بولی اے۔ وینکوور، بی سی۔ دے علاقے وچ چینی بولی توں پچھوں پنجابی تیجے نمبر اُتے بولی جاندی اے۔ سری اتے ایبٹم پھورڈ وچ اس دا دوسرا ستھان اے۔"

3. پنجابیاں اندر جات ابھیمان

  سکھ لہر پنجاب اندر شروع ہوئی۔ گرو نانک دیوَ جی دے پہلے بول ہی گٹھ ونڈ دے خلاف اک غرض سی :

  "ن کو ہندو ن مسلمان"

  مطلب ساری منکھتا اک اے اتے اس نوں جات-پات جاں اوچ-نیچ دیاں شرینیاں وچ ونڈنا جاں مانوتا دی گٹھ ونڈ کرنی ٹھیک نہیں۔

  اج بھاویں پنجاب دے جٹّ لوک معاشی طور اُتے کمزور ہو جان، پر اوہناں اندر جات ابھیمان نہیں گھٹدا۔ عامَ کرکے امرتدھاری بنے ہوئے جٹاں اندر ویاہ شادیاں رچاؤن ویلے جات دے گھیرے وچ رہن نوں پہل دتی جاندی اے۔ انج وی ہو جاندا اے کہ جدوں بچے اپنی مرضی نال جات پات دیاں دیواراں توڑدے ہن تاں اوہناں دا قتل کر دتا جاندا اے۔ جو لوک اک پاسے جات ابھیمان وی کردے ہن اتے دوجے پاسے سکھ دھرم دے پیروکار وی اکھواؤندے ہن، اوہ کدبہتر وی سکھ نہیں ہو سکدے۔ پنجاب دے جٹاں وچ دوہرے ماپدنڈ وی ہن کہ اوہ کسے نیویں جات دی لڑکی نوں نونہہ بنا سکدے ہن، پر اپنی دھی دا کسے چھوٹی جات دے پروار وچ ہتھیں رشتہ نہیں کردے۔ ہن پنجاب وچ جٹاں پاسوں زمین کھسّ رہی اے تے نویں معاشی سنکٹ پیدا ہو راے ہن، پر اس دے اندروں جات ابھیمانی نہیں نکلدی۔

  اج تد ہی کوئی لہر، لوک لہر بن سکدی اے، جے آپس وچ فرقو بھاوناواں نہ ہون، جات-پات دی نفرت نہ ہووے اتے سبھ دا مقصد سانجھا ہووے۔ پنجابیو! اپنے آپ نوں اک ربّ دی جوت سمجھو، سبھناں جیاں اندر اک پرماتما دی جوتِ اے، پھر کوئی اچا نیواں جاں وڈا چھوٹا کویں ہو سکدا اے؟

  جاتِ کا گربُ ن کرِ مورکھ گوارا۔۔

  اسُ غرب تے چلہہ بہتُ وکارا۔۔

اوہ مورکھ! جات ابھیمان نہ کر۔ اس جات دے ہنکار وچوں وکار ہی پیدا ہندے ہن۔

4. پنجابیاں وچ نشیاں دی ادھک ورتوں

  نشیاں متعلق چرچہ سارے دنیا اندر اے اتے وکھ-وکھ لوکاں ولوں کئیاں وچ تماکو (تمباکو) دی ورتوں خلاف پرچار وی ہندا اے۔ دوسرے پاسے تمباکو دے ویوپار کرن والے ویوپاری لوک اس دے پیداوار تے وکری توں چوتھا منافع کھٹّ راے ہن۔

  ڈاکٹر دلجیت سنگھ جی دسدے ہن کہ "سبھ توں ودھ خطرہ نشئیّ بندیا دے گھر نوجمے بچے دے جماندرو روگی ہون توں اے۔ اس بیماری نوں فیٹل ایلکوہلک سڈنرم (ایس۔اے۔ایس۔) کہندے ہن۔ ایہہ روگ اوہناں ماں-باپ دے بچیاں اندر ودھیرے ہندا اے، جیکر اوہ دونوں ہی شراب دا سیون کردے ہن۔ ایہناں دے بچیاں وچ جماندرو ااہلیت بھیانک قسم دی ہندی اے۔"

  کوئی سماں سی ، پنجاب سارے بھارت وچوں سرمر صوبہ منیا جاندا سی۔ اتھوں دے گبھرو، پنجابناں اتے اتھوں دے کرساناں دے جسمانی بل اتے خوبصورتی توں سبھاوک سارے

لوک کھچے جاندے سن۔

  ساڈے اج دے گیت کار وی پنجابی لوکاں نوں شراب پین لئی پریر راے ہن۔ اتھے ہی بس نہیں، گیت کار تاں شراب پی کے ہنسک ہون نوں وی پنجابی ورثہ دسّ راے ہن :

  بھلدی نہیں خوشبو گھر دی کڈھی دی۔ (سکھشندر شندا)

  سوفیاں دا کاہدا ہندا ویاہ نی،

  پیگّ لاؤن دے سوہنیئے۔ (مس پوجا/بائی امرجیت)

  دیسی دا گڑا لا کے،

  باقی دی ڈبّ وچ پا کے،

  مچھاں نوں وٹّ چڑھا کے،

  کرنا اج قتل جٹّ نے پی کے پہلے توڑ دی۔

  کی ساڈے دیش-بھگتاں نے اجیہا دیش سرجن لئی پھانسی دے رسے چمے سن، جتھے لوٹو لوک سیاسی طاقت ہڑپن لئی لوکاں نوں نشہ ہتھیں ونڈن، ووٹاں خریدن اتے اپنے پریواراں نوں ہی سیاسی گدیاں پرے طور اُتے بخش دین؟

5. پنجابیاں وچ ہتھیں کرت کرنا الوپ

  جدوں وی کدی سکھ دھرم دے مڈھلے نظریات دی وضاحت ہندی اے تاں اس نوں مختصر وچ تن حصےآں وچ ونڈ کے دسیا جاندا اے - پہلا نام جپنا، دوسرا ونڈ چھکنا، تیجا کرت کرنی۔ کارل مارکس اتے لونن دے فلسفے اندر نام جپنا اتے ادور پرکھ نوں منفی کرکے باقی دو اصول منے گئے۔ اس دا مطلب ایہی اے کہ ہر انسان نوں کرت کرن دی مہانتا مننی چاہیدی اے۔

  پروفیسر پورن سنگھ جی جاپان وچ پڑھے۔ اوہناں نے اوہناں لوکاں دے کرت متعلق موہ بارے لکھیا اے۔ اوہ دسدے ہن کہ اتھے کسے نوں من گھڑت خیالاں تے وچاراں دی کوڑی علم گودڑی دیاں دماغی چنچلتا دیاں کھیڈاں کرن دی وہل نہیں پنجابیاں بارے کوئی اوہلا نہیں اے تے سبھ نوں بھلی پرکار پتہ اے کہ پہلاں سارے پنجابی ہتھیں کم کردے سن۔ کھیتاں نوں پانی دین لئی کھوہ اتے ہلٹ ہی ہندے سن۔ ساری ساری دہاڑی جٹاں نے بلد ہکدے رہنا اتے جو تھوڑے جاے پہنچ والے ہندے، اوہناں پاس اوٹھ (بوتا) رکھیا ہندا سی، جس نال اک آدمی دی بچت ہندی سی۔ گڈی دا کم پنجابی آپ کردے سن تے زیادہ لوڑ پین تے ہی دہاڑیاں رکھدے سن۔ پر مشینی یگ کارن پنجابیاں وچوں ہتھیں کم کرن دا سبھیاچار الوپ ہی ہو گیا اے۔ دوسرا، پنجاب وچ یو۔پی۔ تے بہار توں کامے لوکاں دا زیادہ آؤنا وی مکھ کارن اے جس نال پنجابیاں وچ جاگیرداراں وانگ حکم چاڑھن دا سبھاء بن گیا۔

  ساڈے لوکاں نوں ودیساں وچ جا کے ہتھیں کرت کرن دی مہانتا بارے پتہ لگا۔ جو لوک پنجاب وچ جات ابھیمانی سن، اوہناں دا ابھیمان ودیساں وچ آ کے ٹٹا۔ اک گل واضع اے کہ جیکر پنجاب دے لوکاں وچ ہتھیں کرت کرن دی مہانانتا ودھ جاوے اتے جات-ابھیمان گھٹ جاوے تاں پنجاب دے لوک مکھی رہِ سکدے ہن تے گزارا وی ممکن ہو سکدا اے۔

6. پنجاب وچ سادھاں (سنتاں) لئی اتھاہ عقیدت

  پنجاب توں باہر ہندو سماج دے کجھ سوآمی جاں سادھ چرچت ہوئے اتے اوہناں نوں وڈے-وڈے ککرم کرن کرکے پولیس نے گرفتار کیتا اے۔ اک دکھن علاقے دا سوآمی نتیانند، جس دے ودیساں وچ وی مرکز قائم کیتے ہوئے ہن، نوں اپریل جاں مئی 2010 وچ سولن (ہماچل پردیش) توں گرفتار کیتا گیا۔

  جون 6، 2007 دے دیش سیوک اخبار مطابق پنجاب وچ چھوٹے تے وڈے ڈیریاں دی گنتی اٹھ ہزار توں ودھیک اے۔ اخبار نے ایہہ وی لکھیا اے کہ پنجاب دے غیر-جٹّ لوک زیاداتک رادھا سوآمی، سچا سودا، دویا جیوتی، نکئی نرنکاری، تنیاراں والا آدی ڈیریا وچ جاندے ہن۔ ایہناں ڈیریاں دے سنت جاں بابے گرمتِ وچاردھارا دے الٹ پرچار کردے ہن۔ اس حقیقت وچ وی سچائی اے کہ ڈیرہ سچا سودا دے 70 فیصدی عقیدت مند دلت پریواراں نال تعلقات رکھدے ہن۔ پنجاب دے ہندو لوک رادھا سوآمی ڈیرے دے عقیدت مند ہن۔

  شاید پنجابیاں دے سبھیاچار دا اٹٹ انگ ہی بن گیا اے کہ سادھاں-سنتاں پرتِ اتھاہ عقیدت رکھی جاندی اے۔ اس بارے شروع وچ الیکھ ہویا اے کہ دنوں-دنوں ڈیریاں دی گنتی ودھ رہی اے۔ جے اک ڈیریدار دی ستو ہندی اے تاں کئی وار اس دی گدی دے وارث دو-دو جاں ودھ بن جاندے ہن۔ نتیجہ ایہہ ہندا اے کہ اک ڈیرے دی تھاں دو جاں تن نویں ڈیرے قائم ہو جاندے ہن۔ سال 2003 دے شروع وچ وینکوور دے اک پنجاب اخبار دی خبر سی کہ مالوے دے نوں پنڈ تے بابے چھیالی، مطلب ہر پنڈ وچ اوسط پنج بابے ہونگے۔ اس توں اندازہ لگ سکدا اے کہ مالوے وچ بابیاں دی منہا ودھیرے اے۔

  اج ڈیریداراں تے سادھاں دے پاکھنڈاں نوں جگّ-جاہر کرن لئی بے انت لیکھ اتے کتاباں لکھیاں گئیاں ہن۔ پر جے کوئی ہن وی پاکھنڈ پار کے لوکاں نوں مورکھ بناؤنا چااے تاں ممکن اے، کیونکہ لوکاں اندر بھرم اتے وہم نے پکی تھاں بنائی ہوئی اے۔ ہن ایہہ گل وی جگّ ظاہر ہو چکی اے کہ اکالی دل (بادل) ولوں سرسا دے ڈیرے دے مکھی نال خفیہ سندھی ہوئی سی کہ اوہ تاں ہی چوناں وچ تعاون دیویگا، جیکر اس ولوں صلابت پورے وکھے گرو گوبند سنگھ جی دا سوانگ رچا کے کیتے تقریب خلاف کیتا کیس واپس لیا جاوے۔

7. نقلی ویاہ جاں پیپر میرجز

  کی اس نوں پنجابیاں دا سبھیاچار آکھانگے؟ بہتے لوکاں نوں ایہناں ہو راے ویاہاں نوں جان کے شرم وی آؤندی ہوویگی۔ پر ایہہ سچائی اے کہ اج وی نقلی ویاہ ہو راے ہن تے کئی وار انجھ ہندا اے کہ نقلی ویاہ رچاؤن والے امیگریشن والیاں دے اکھیں گھٹا پاؤن وچ کامیاب ہو جاندے ہن تے اصلی ویاہ کراؤن والے امیگریشن محکمے ولوں لئی جاندی انٹرویو وچ فیل ہو جاندے ہن اتے وکیلاں دی مدد نال سماں کامیاب ہندے ہن۔ ایہہ پیپر-ویاہ خفیہ نہیں، سگوں ایہناں بارے اخباراں وچ پڑھیا جا سکدا اے۔ اشتہار وچ آکھیا جاندا اے کہ وٹا-سٹہ وی ہو سکدا اے، نہیں تاں پیپر -میرز وی کیتی جا سکدی اے۔ کجھ سال پہلاں پنجاب دے منڈے/کڑیاں منگیتر بن کے وی کینیڈا آ سکدے سن، پر سرکار نے ایہہ سہولت بند کر دتی تے صرف ویاہ رچا کے ہی امیگریشن مل سکدی اے۔ پیپر میرز دی کاڈھ نویں اے۔

  ایہہ وی سنن وچ آیا اے کہ کئی پریواراں والیاں اپنے بچیاں نوں (مطلب بھیناں-بھراواں نوں) پتی-بیوی بنا کے ودیش لیاندا اتے اوہناں دے نام تے سرناویں بدل دتے جاندے ہن۔ اس نقلی ویاہ رچاؤن والیاں نے اپنا دھندا ہی بنا لیا اے۔ کئی وار غریب پروار زمین جائداد ویچ کے 20 توں 30 لکھ اکٹھا کردے ہن اتے ویاہ رچاؤندے ہن۔ اس ویلے اوہناں دا سبھ کجھ اجڑ جاندا اے۔ جدوں غیرملکی لاڑی جاں لاڑا سپانسر ہی نہیں کردا۔