پنجابی درامے دا پہلا دور (1913 توں پہلاں)

1931 توں پہلا وی ‘ناٹک ورگی صنف’ وچ رچناوا حاصل ہون لگدیا ہن ۔

پنجابی ناٹک پنرپرا دی شروعاتی ترقی نوں چار طرحاں دیاں پہنچا متاثر کردیا ہن۔

بھارتی ساہت دی بھاشائی وراثت (سنسکرت پرمپرا)
پنجابی ناٹک دے حوالہ دا لوکدھارائی پرپنکھ جس وچ نقلاں تے راس آدی لوک-ناٹ روپ وی شامل ہن۔
مدھکالی شعری تے ذکر وچلے ناٹکی تتّ،جویں ہیر وارث اتے ذکر وچ جنمساکھیاں تے گوشٹاں۔
مغربی ساہت سوچ وچار اتے انگریزا دی آمد دا اثر۔

‘ناٹک ورگی صنف’ والیاں ایہہ رچناواں کتے سنسکرت ناٹک دی جھلک پیش کرن دے روپ وچ ہن،کتے ناٹ-شعری روپ وچ ،کتے پارسی تھئیٹر دے اثر دے روپ وچ اتے کتے عیسائی مشنیاں دی سرگرمی دے روپ وچ حاصل ہن،پر ایہہ ناٹک جدید ناٹک دیاں لیہاں تے نہیں تردا۔ سبھ توں پہلاں دل رام ولوں برکمی 1623(9ویں صدی) وچ دمودر مشر دے لکھے’ہنومان ناٹک’ دا پنجابی وچ اناختلاف کیتا گیا۔ہنومان ناٹک توں پہلاں دی رچنا ‘سمیسر’ اے جس دی کھوج شیرمتی کرشنا بانسل نے کیتی۔گیانی دتّ سنگھ نے 1886 ای۔ وچ ‘سپن ناٹک’کاو-روپ وچ لکھیا تے 1890 وچ ‘راج پربودھ’ناٹک دی رچنا کیتی،پر جے۔ایس۔گریوال مطابق ‘راج پربودھ’ ناٹک نہیں اے،ایہہ تاں راجکمارا دی سیاسی سکھیا لئی لکھی کتاب اے۔سنسکرت ناٹکاں دے اناختلاف دا سخر 1899 وچ چرن سنگھ ولوں اناختلاف ہویا کالیداس دا ناٹک’شکنتلا’اے۔جسنوں ڈاکٹر۔ستیش کمار ورما نے ناٹک دے وتھّ کتھّ توں اناختلاف دی نظر توں پہلے ناٹکی ادم وجوں سوکار کیتا اے۔جے۔سی۔ امان نے اپنی پستک’کلٹس،کسٹمش اینڈ سپرسٹیسنز آف انڈیا’وچ پنج ناٹکاں دا اکھی دیکھیا ذکر کیتا ہے-‘الاؤالدین’،’اندر سبھا’،’پرہلاد’،’پورن بھگتتے ‘شراب کور’۔جےَ۔ایس۔گریوال اتے ڈاکٹر۔ستیش کمار ورما مطابق ناٹ روپ نوں پنجابی وچ ترقی یافتہ کرن دا پہلا چیتن یتن باوا بدھ سنگھ نے 1909 وچ ‘چندر ہری’مولک ناٹک لکھ کے کیتا۔بھائی ویر سنگھ نے 1910 وچ ‘راجا لکھداتا سنگھ’ ناٹک دی رچنا کیتی۔بھائی ویر سنگھ نے 1904 وچ ‘جینا ورلاپ’ناٹک دی رچنا کیتی۔موہن سنگھ وید نے 1904 وچ ‘بردھ ویاہ دی دردشا’ناٹک رچیا جو سماجی موضوع نال متعلق اے۔جےَ۔ایس۔گریوال مطابق ایہہ وارتاک ناول اے۔1911 وچ اروڑ سنگھ طائب دا ناٹک ‘سکا سمندر’رچیا گیا۔1913 وچ گربخش سنگھ بیرسٹر نے ‘من موہن’ ناٹک دی رچنا کیتی۔اس دور دے ناٹکا وچ سدھاروادی سر بھار رہی ۔اس دور وچ پنجابی ناٹک دا کوئی شپشٹ مہاندرا ابھر کے ساہمنے نہیں آیا۔

حوالے

J.S.Grewal,Historical studies in punjabi literature
ڈاکٹر۔ستیش کمار ورما،پنجابی ناٹک دا اتہاس،پنجابی اکادمی،دلی