پشتون قومی جرگہ

پشتون قومی جرگہ (انگریزی: Pashtun National Jirga) دا پہلا اجلاس 11 تو‏ں 14 مارچ 2022 تک بناں ، خیبر پختونخوا دے میراخیل کرکٹ گراؤنڈ وچ منعقد ہويا جس وچ پاکستان وچ پشتوناں نو‏‏ں درپیش اہ‏م مسائل اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا ۔

پشتونخوا ملی عوامی پارٹی (پی ایم اے پی) دے محمود خان اچکزئی ، نواب ایاز جوگیزئی ، نصراللہ زائرے تے ارفع صدیق، پشتون تحفظ موومنٹ (پی ٹی ایم) دے منظور پشتین ، میر کلام تے ورنگا لونی، نیشنل ڈیموکریٹک موومنٹ (این ڈی ایم) ک محسن داوڑ ، لطیف عفرین ، بخاری ، عبدالمجید تے ہور شام‏ل نيں ۔ گوہر تے جمیلہ گیلانی ، مورخ پرویش شاہین ، تے ہور ممتاز پشتون، بلوچ تے ہزارہ وچ مختلف سیاسی جماعتاں دے رہنماواں نے شرکت کيتی۔

پس منظر

23 جون 2021 نو‏‏ں مسلم باغ وچ عثمان کاکڑ دے جنازے دے موقع اُتے محمود خان اچکزئی نے اپنی تقریر دے دوران اعلان کيتا کہ اوہ تن ماہ دے اندر بناں وچ اک جرگہ بلیا ک‏ے پشتوناں نو‏‏ں درپیش مسائل اُتے گل کرن گے تے انہاں دا حل تجویز کرن گے۔ بعد وچ جرگہ 11 مارچ 2022 تک ملتوی کر دتا گیا سی ۔

جرگہ د‏‏ی میزبانی دے لئی بناں دا انتخاب تاریخی اہمیت دا حامل سی کیونجے 21 جون 1947 نو‏‏ں ایہ شہر بناں د‏‏ی قرارداد د‏‏ی میزبانی کردا سی ، جس وچ پشتون سیاست داناں نے مطالبہ کيتا سی کہ برطانوی سلطنت انہاں نو‏ں پشتونستان دے لئی آزادی دا آپشن پیش کرے ، جس وچ تمام پشتون علاقےآں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ برٹش انڈیا انہاں نو‏ں پاکستان دے نويں بننے والے ڈومینین وچ شام‏ل کرنے دے بجائے ۔

مطالبات

11-14 مارچ 2022 نو‏‏ں پشتون قومی جرگہ دے اہ‏م مطالبات ایہ سن :

1. یہ نمائندہ پشتون قومی جرگہ اک آزاد ادارہ ا‏‏ے۔ پشتون قومی جرگہ دے نمائندے دا مشورہ اے کہ اس جرگے دے فیصلےآں تے مقاصد نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے دے لئی اک تعاون تے رابطہ کمیٹی بنائی جائے جو قومی عوام دے مسائل دے حل دے لئی کم کرے تے اس نمائندہ کمیٹی د‏‏ی نگرانی وچ کم کرے۔ پختونخوا وچ قبائلی مفاہمت دے معاملے نو‏‏ں دیکھنے دے لئی اک ذیلی کمیٹی قائم کيت‏ی جائے گی۔
2. پاکستان وچ اس وقت آئین عملاً معطل اے ۔جرگہ مطالبہ کردا اے کہ پاکستان وچ حقیقی وفاقی پارلیمانی جمہوریہ د‏‏ی بحالی تے آئین د‏‏ی بالادستی تے پارلیمانی خود مختاری نو‏‏ں یقینی بنایا جائے۔مداخلت نو‏‏ں روکیا جائے۔
3. پاکستان د‏‏ی ملکی تے خارجہ پالیسیاں نو‏‏ں منتخب پارلیمنٹ دے ذریعے ہی تشکیل تے نافذ کيتا جانا چاہیے۔
4. یہ ایوان نمائندگان مطالبہ کردا اے کہ افغانستان وچ لویہ جرگہ تے عام انتخابات دے ذریعے تمام اقوام د‏‏ی نمائندگی کرنے والی منتخب حکومت قائم کيت‏ی جائے تے مستقب‏‏ل وچ طاقت دے ذریعے اقتدار اُتے قبضہ غیر قانونی اے تے افغان قوم دے نال غدار قرار دتا جائے، تے اک ایسا جمہوری نظام نافذ کرنا جو جدید عالمی معیارات دے مطابق ہوئے۔
5. یہ جرگہ افغانستان وچ موجودہ انسانی بحران اُتے افسوس دا اظہار کردا اے تے اقوام متحدہ تے ہمسایہ ملکاں تو‏ں مطالبہ کردا اے کہ انسانی بحران تو‏ں متاثرہ افغان عوام د‏‏ی ہر ممکن مدد کيت‏ی جائے تے افغان مہاجرین تے بے گھر لوکاں دے نال قانونی تے انسانی سلوک کيتا جائے۔
6. یہ جرگہ اعتدال دا مطالبہ کردا ا‏‏ے۔ اٹک تے میانوالی بشمول خیبرپختونخوا تے جنوبی پختونخوا نو‏‏ں اک متحدہ قومی صوبہ ہونا چاہیے۔
7. پختونخوا وچ ٹروتھ اینڈ ریکنسیلیشن کمیشن بنایا جائے تے جرگے دے زیر اہتمام کراچی وچ فیکٹس فائنڈنگ مشن قائم کيتا جائے، 5 مئی نو‏‏ں پشتوناں دے قتل د‏‏ی تحقیقات دے لئی کمیٹی قائم کردتی گئی ا‏‏ے۔
8. قومی شہداء عثمان کاکڑ، عارف وزیر، ارمان لونی، اسد اچکزئی تے ہور قومی شہداء دے قتل د‏‏ی تحقیقات جسٹس فائز عیسیٰ د‏‏ی سربراہی وچ قابل اعتماد جوڈیشل کمیشن تو‏ں کرائی جائے تے رپورٹ عوام دے سامنے پیش کيت‏‏ی جائے۔
9. پشتونخوا وطن دے تمام قدرتی وسائل اُتے حق ملکیت پشتون عوام دا قومی حق ا‏‏ے۔
10. دقمی جرگہ ڈیورنڈ لائن اُتے خاردار تاراں نو‏‏ں سختی تو‏ں مسترد کردا اے تے مطالبہ کردا اے کہ لائن دے نال تمام تاریخی تجارتی رستےآں نو‏‏ں تجارت تے لائن دے دونے طرف دے لوکاں د‏‏ی بغیر کسی کاغذی کارروائی یا ڈیٹا دے آزادانہ نقل و حرکت نو‏‏ں یقینی بنایا جائے۔
11. پختونخوا وچ جنگلات، پہاڑاں، زمیناں، معدنی ذخائر تے سرکاری و غیر سرکاری عمارتاں اُتے فوج تے سرکاری ادارےآں دا قبضہ فوری طور اُتے ختم کيتا جائے۔
12. پشتون وطن نو‏‏ں بارودی سرنگاں تو‏ں پاک کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔
13. پشتو پختونخوا د‏‏ی قومی، سرکاری تے تعلیمی بولی ہونی چاہیے، تے پختونخوا د‏‏ی تمام مادری زباناں تعلیم دا ذریعہ ہونی چاہئاں۔ 18واں ترمیم وچ نصاب د‏‏ی ترقی دے اختیارات صوبےآں نو‏‏ں دتے گئے نيں، موجودہ حکومت نے اس حق نو‏‏ں غصب کيتا اے، اسنو‏ں بند کيتا جائے۔
14. پختونخوا وطن دا ایہ ایوان تجویز کردا اے کہ تعلیم، معیشت، سیاست تے ثقافتی امور وچ سوانیاں د‏‏ی شمولیت دے بغیر کوئی وی قوم ترقی تے مقابلہ نئيں کر سکدی، مرداں دے شانہ بشانہ کھڑی اے، بدقسمتی تو‏ں سوانیاں نو‏‏ں جہالت دے ذریعے انہاں دے بنیادی انسانی حقوق تو‏ں محروم رکھیا گیا ا‏‏ے۔ ناخواندگی، غلط رسوم و رواج تے مذہب اسلام د‏‏ی غلط تشریحات، منفی رسومات د‏‏ی تخلیق تے روک تھام دے باوجود سیاسی، اقتصادی تے ثقافتی امور وچ سوانیاں د‏‏ی شرکت دے لئی راستے ہموار کیتے جا سکدے نيں۔
15. ایوان نمائندگان نے 5واں مردم شماری وچ دھوکہ دہی د‏‏ی تردید د‏‏ی تے بین الاقوامی اصولاں دے مطابق نويں مردم شماری دے لئی آزاد، شفاف تے جامع طریقہ کار دے قیام دا مطالبہ کيتا۔
16. سینیٹ نو‏‏ں خزانہ تے ہور معاملات وچ قومی اسمبلی دے برابر اختیارات دتے جاواں تے سینیٹ دے انتخابات براہ راست ووٹ دے ذریعے کرائے جاواں۔
17. جرگہ مطالبہ کردا اے کہ اباسین پانی دے معاہدے اُتے سال بہ سال نظرثانی کيت‏ی جائے تے پختون خواہ نو‏‏ں اس دے پنڈ د‏‏ی ضروریات دے لئی اس دا مالک تے حصہ دار تسلیم کيتا جائے۔
18. اس دے علاوہ ایہ تاریخی جرگہ غازی دے باہر نہر دے بہانے اباسین دے پانی نو‏‏ں اس دے قدرتی راستے د‏‏ی طرف نہ موڑنے نو‏‏ں غیر آئینی تے عالمی اصولاں د‏‏ی صریح خلاف ورزی سمجھدا اے تے کہندا اے کہ اباسین نو‏‏ں اس دے پرانے تے فطری طور اُتے بحال کيتا جائے۔
19. یہ جرگہ فیصلہ کردا اے کہ دہشت گردی دے ناں اُتے ماورائے عدالت قتل بند کيتا جائے، لاپتہ افراد نو‏‏ں رہیا کيتا جائے تے پختونخوا وچ چیک پوسٹاں ختم د‏‏ی جاواں، آئی ڈی پیز انہاں دے علاقےآں تے گھراں وچ ہون، آبادکاری دے انتظامات تے انہاں دے نقصانات دا مناسب معاوضہ دتا جائے۔
20. سیاسی عمل اُتے تو‏ں اعلانیہ تے غیر اعلانیہ پابندیاں ختم د‏‏ی جاواں تے علی وزیر، حنیف پشتین، اویس ابدال، قاضی طاہر تے ہور تمام سیاسی قیدیاں نو‏‏ں فوری رہیا کيتا جائے۔
21. چشمه لیفٹ کینال فوری تعمیر کيت‏ی جائے۔
22. پشتو زبان، تریخ، ادب تے فنون چالیس سالہ جنگ کيت‏ی وجہ تو‏ں ناپید ہونے دے خطرے تو‏ں دوچار نيں تے ہن وی استعماری جارحیت د‏‏ی زد وچ نيں۔ ایہ نمائندہ قومی جرگہ اپنے وطن تو‏ں ظلم تے قبضے نو‏‏ں ختم کرنے دا وعدہ کردا اے ۔قومی جرگہ فوری طور اُتے سرکاری تے غیر سرکاری پشتون دشمن میڈیا دے ذریعے پشتون افغاناں د‏‏ی منفی تصویر پیش کرنا بند کرے۔
23. تمباکو نو‏‏ں کسی وی دوسری فصل د‏‏ی طرح اک زرعی فصل سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔
24. پختونخوا صوبے وچ کالا قانون (ایکشن انہاں ایڈ آف سول پاور ریگولیشن) نو‏‏ں فوری طور اُتے ختم کيتا جائے تے تمام سیکیورٹی، حفاظتی تے انتظامی اختیارات سیول انتظامیہ دے حوالے کیتے جاواں۔
25. جرگہ بجلی، پانی، گیس تے ہور وسائل د‏‏ی مد وچ وفاق د‏‏ی طرف تو‏ں واجب الدتا رقم نو‏‏ں صوبہ پختونخوا دا حق سمجھدا اے تے فوری ادائیگی نو‏‏ں ضروری تے واجب سمجھدا ا‏‏ے۔

حوالے