پاݨی دی سنبھال

پاݨی دی سنبھال
انتظامی تقسیم

متحدہ راج 1960 دی اکّ ڈاک ٹکٹ جو پانی دی سنبھال دی وکالت کر رہی اے۔

پانی دی سنبھال (انگریزی وچ: Water conservation) وچ تازے پانی دے قدرتی سروتاں دا جاری پربندھن کرن لئی، پن (ہائیڈروسپھیئر) نوں بچاؤن لئی، اتے موجودہ اتے مستقبل دی انسانی پانی دی منگ نوں پورا کرن لئی ساریاں پالیسیاں، رننیتیاں اتے سرگرمیاں شامل ہن۔ آبادی، گھریلو سائز اتے ترقی اتے امیرتا سبھ اس نوں متأثر کردے ہن کہ پانی دی ورتوں کنی کیتی جاندی اے۔ موسم وچ تبدیلی مربعے کارکاں نے قدرتی پانی سروتاں اتے خاص کرکے اساری اتے کھیتی باڑی سنچائی اتے دباء ودھایا اے۔ یو.ایس. دے بہت سارے شہراں نے پہلاں ہی بہت زیادہ کامیابی دے نال پانی سنبھال دے مقصد نال پالیسیاں لاگوُ کیتیاں ہن۔

پانی سنبھال دے یتناں دے مقصداں وچ شامل ہن:

• آؤن والیاں پیڑھیاں لئی پانی دی اپلبدھتا نوں یقینی کرنا جتھے کسے ماحول نظام توں تازے پانی دی نکاسی اس دی قدرتی تبدیلی دی در توں ودھ نہیں ہندی۔
• واٹر پمپنگ، سپردگی اتے گندے پانی دے علاج دیاں سہولتاں وجوں توانائی دی سنبھال، اہم توانائی کھپت دی سنبھال کردی اے۔ عالمی دے کجھ خطیاں وچ بجلی دی کل کھپت دا 15% پانی پربندھن لئی وقف اے۔
• نواس تھاں جتھے انسانی پانی دی ورتوں نوں گھٹ توں گھٹ کرن نال مقامی جنگلی جیون اتے مائیگریٹ واٹرپھاؤل لئی تازے پانی دے نواس ستھاناں نوں سرکھیت رکھن وچ مدد ملدی اے، پر ایہہ پانی دی گنوتا وی سمبھالدی اے۔

رننیتیاں

پانی دی سنبھال (پانی بچاؤ) نوں لابھ پہنچاؤن والیاں پرمکھ سرگرمیاں اس پرکار ہن:

1. پانی دے نقصان، ورتوں اتے سروتاں دی بربادی وچ کوئی لابھکاری کمی۔
2. پانی دی کوآلٹی نوں کوئی نقصان ہون توں پرہیز کرنا۔
3. پانی دی ورتوں نوں گھٹاؤن جاں پانی دی لابھکاری ورتوں نوں ودھاؤن والے پانی پربندھن عوامل وچ سدھار۔

اک مکھ حکمت عملی اے مینھ دے پانی دی سنبھال۔ چھپڑاں، جھیلاں، نہراں پٹنا، پانی بھنڈار دا پھلار کرنا اتے مینھ دے پانی نوں کٹھا کرن والیاں نکیاں اتے گھراں تے پھلٹریشن نظام لگاؤنا مینھ دے پانی دی کٹائی دے وکھ وکھ ڈھنگ ہن۔ بہت سارے دیساں وچ بہت سارے لوک صاف ستھرے ڈبے رکھدے ہن تاں جو اوہ اس نوں ابال کے پی سکن، جو لوڑونداں نوں پانی سپلائی کرن وچ فائدہ مند اے۔ سمبھالے اتے پھلٹرڈ مینھ دے پانی دی ورتوں پکھانے، گھریلو باغیچی، لان سنجائی اتے چھوٹے پیمانے دی کھیتی باڑی لئی کیتی جا سکدی اے۔

پانی دی سنبھال وچ اکّ ہور حکمت عملی دھرتی ہیٹھلے پانی دے سروتاں دی رکھیا اے۔ جدوں مینھ پیندا اے، کجھ پانی مٹی وچ گھسپیٹھ کر جاندا اے اتے زیر زمین ہو جاندے ہن۔ اس سنترپت علاقہ وچ پانی نوں دھرتی ہیٹھلا پانی کیہا جاندا اے۔ دھرتی ہیٹھلے پانی دے آلودہ ہون کارن دھرتی ہیٹھلے پانی دی سپلائی تازے پین والے پانی دے سروت وجوں نہیں ورتے جا سکدی اتے آلودہ دھرتی ہیٹھلے پانی دے قدرتی مڑ پیدا ہون وچ کئیں سال لگ سکدے ہن۔ دھرتی ہیٹھلے پانی دے آلودہ ہون دے سنبھاوت سروتاں دیاں کجھ اداہرناں وچ سٹوریج ٹینکیاں، سیپٹک پرنالیاں، بے قابو خطرناک کوڑادان، لینڈپھلس، وایومنڈل دے آلودہ، کیمیائی مادےآں اتے سڑک دے لون شامل ہن۔ دھرتی ہیٹھلے پانی دی دوشتتا نال تازے پانی دی مڑ بھرپائی گھٹ جاندی اے اس لئی دھرتی ہیٹھلے پانی دے سروتاں نوں آلودہ ہون توں بچا کے روکتھام کرن والے اپاء کرنا پانی دی سنبھال دا اہم پہلو اے۔

پانی دی سنبھال لئی اکّ وادھو حکمت عملی دھرتی ہیٹھلے پانی دے سروتاں دی ورتوں دے ٹکاؤ طریقیاں دا مشق اے۔ ہیٹھلا پانی گرتاکرشن کھچّ کارن وگدا اے اتے انت وچ جھرنیاں وچ نکل جاندا اے۔ دھرتی ہیٹھلے پانی دے ودھیرے پمپنگ نال دھرتی ہیٹھلے پانی دے پدھر وچ کمی آؤندی اے اتے جے ایہہ جاری رہا تاں ایہہ سروت نوں ختم کر سکدا اے۔ دھرتی اتے اپرلی سطح دے پانی جڑے ہوئے ہن اتے دھرتی ہیٹھلے پانی دی زیادہ ورتوں گھٹ کر سکدی اے اتے، بہت ساریاں اداہرناں وچ، جھیلاں، ندیاں اتے ندیاں دی پانی سپلائی نوں گھٹا سکدی اے۔ سمندری ساحلی علاقیاں وچ، دھرتی ہیٹھلے پانی دے ودھ پمپ لگاؤن نال کھارے پانی دی گھسپیٹھ ودھ سکدی اے جسدے نتیجے وجوں دھرتی ہیٹھلے پانی دی سپلائی گندی ہو جاندی اے۔ پانی دی سنبھال لئی دھرتی ہیٹھلے پانی دی ستھر ورتوں ضروری اے۔

گھریلو کم

گھریلو واٹر ورکس ویبسائیٹ وچ گھریلو پانی دی سنبھال بارے فائدہ مند جانکاری اے۔ اس مشہور وچار دے الٹ کہ پانی نوں بچاؤن دا سبھ توں بااثر ڈھنگ اے پانی دی ورتوں کرن والے ووہار نوں گھٹاؤنا (اداہرن وجوں، تھوڑھے جہے شاور لے کے)، ماہر سجھاء دیندے ہن کہ سبھ توں بااثر ڈھنگ نال پکھانیاں دی تھاں رکھنا اتے ریٹروپھٹنگ واشر اے؛ جویں کہ یو.ایس. وچ دو گھریلو انت دی ورتوں وچ لوگنگ مطالعہ ولوں درسایا گیا اے۔

گھر وچ پانی بچاؤن والی تکنالوجی وچ شامل ہن:

1. گھٹ وہاء والے شاور ہیڈ کئی وار توانائی-کامیاب شاور ہیڈ کہندے ہن کیونکہ اوہ گھٹ توانائی دی وی ورتوں کردے ہن۔
2. گھٹ فلش ٹائلٹ، کمپوسٹنگ ٹائلٹ اتے پخانہ بناؤن والے پکھانے۔ کمپوسٹنگ ٹائلٹ دا ترقی یافتہ دنیا وچ ناٹکی اثر اے، کیونکہ روائتی مغربی فلش ٹائلٹ پانی دی وڈی مقدار وچ ورتوں کردے ہن۔
3. کیروما ولوں بنائے گئے دوہرا فلش ٹائلٹاں وچ پانی دے وکھ-وکھ پدھراں نوں فلش کرن لئی دو بٹن جاں ہینڈل شامل ہن۔ دوہرا فلش پکھانے روائتی پکھانیاں نالوں 67% گھٹ پانی دی ورتوں کردے ہن۔
4. نل دے ایریئیٹر، جو گھٹ پانی دی ورتوں کردے ہوئے "گلہ کرن دی پربھاوشیلتا" بنائی رکھن لئی ودھیا بونداں وچ پانی دے پرواہ نوں توڑدے ہن۔ اکّ وادھو فائدہ ایہہ اے کہ اوہ ہتھاں اتے پکواناں نوں دھون ویلے چھٹے گھٹدے ہن۔
5. کچے پانی دی پھلشنگ جتھے ٹائلٹ سمندر دے پانی جاں غیر-خالص پانی (جویں کہ گریواٹر) دی ورتوں کردے ہن۔
6. گندے پانی دی مڑ ورتوں جاں ریسائیکلنگ پرنالیاں، جس نال اجازت ملدی اے:
   • پھلشنگ ٹائلٹ جاں پانی دین والے بغیچیاں لئی سلیٹی پانی دی مڑ ورتوں۔
   • واٹر ٹریٹمینٹ پلانٹ وکھے شدھتا ولوں گندے پانی دی ریسائیکلنگ۔ گندہ پانی - مڑ ورتوں وی دیکھو۔
7. مینھ دے پانی دی سنبھال
8. اچّ مہارت والے کپڑے دھون والیاں مشیناں۔
9. موسم بیسڈ سنچائی کنٹرولر۔
10. گارڈن ہوز نوزل جو پانی نوں بند کر دیندے ہن جدوں اس دی ورتوں نہیں کیتی جا رہی اے، بجائے اکّ ہوز نوں چلن دیو۔
11. واش بیسن وچ گھٹ وہاء دیاں ٹوٹیاں۔
12. تیراکی تلإ کور کردا اے جو بھاپھاں نوں گھٹاؤندا اے اتے پانی، توانائی اتے کیمیائی خرچیاں نوں گھٹاؤن لئی پول دے پانی نوں گرم کر سکدا اے۔
13. سوے چالت نل اکّ پانی دی سنبھال کرن والی نل اے جو کہ نل دے پانی دے کوڑے نوں ختم کردی اے۔ ایہہ ہتھاں دی ورتوں کیتے بغیر نل دی ورتوں نوں سوے چالت کردا اے۔

وپاری کم

پانی بچاؤن والے بہت سارے آلہ (جویں کہ گھٹ فلش پکھانے) جو گھراں وچ فائدہ مند ہن کاروباری پانی دی بچت لئی وی فائدہ مند ہو سکدے ہن۔ کاروباراں لئی پانی بچاؤن والی ہور تکنالوجی وچ شامل ہن:

• پانی رہت پشابخانے
• پانی رہت کار دھونا
• انپھراریڈّ جاں پیراں ولوں سنچالت ٹوٹیاں، جو کہ رسوئی جاں باتھروم وچ دھون لئی پانی دے چھوٹے پھٹیاں دی ورتوں کرکے پانی دی بچت کر سکدیاں ہن۔
• پریشرڈ واٹر جھاڑو، جس نوں پھٹپاتھاں نوں صاف کرن لئی ہوز دی بجائے ورتیا جا سکدا اے۔
• ایکس-ریس فلم پروسیسر مڑ-گیڑ پرنالیاں۔
• کولنگ ٹاور کنڈکوٹی کنٹرولر
• ہسپتالاں اتے صحت سنبھال سہولتاں وچ ورتوں لئی پانی بچاؤن والی بھاپھ نرجیوکتا۔
• مینھ دے پانی دی سنبھال
• واٹر ٹو واٹر ہیٹ ایکسچینجر۔

● پانی قدرت

کھیتی باڑی کم

اوورہیڈّ سنچائی، مرکز پووٹ ڈزائین۔

فصلاں دی سنچائی لئی، پانی دی مطابقت دا مطلب اے: واشپیکرن ہون کارن ہوئے نقصان نوں گھٹ کرنا، ودھ توں ودھ پیداوار دوران رنوپھ جاں سبسپھریس ڈرینیج۔ خاص فصلی سدھار دے کارکاں دے نال مرکب وچ اکّ بھاپھ دا تن استعمال کیتا جا سکدا اے کہ پودے دیاں ضرورتاں نوں پورا کرن لئی کنے پانی دی ضرورت اے۔ ہڑھاں دی سنچائی، سبھ توں پرانی اتے سبھ توں عام قسم، ونڈ وچ اکثر بہت اسمان ہندی اے، کیونکہ کسے کھیت دے کجھ حصیاں نوں ہور حصیاں وچ لوڑیندیاں مقداراں پہنچاؤن لئی ودھیرے پانی مل سکدا اے۔ اوورہیڈّ سنچائی، سینٹر-پووٹ جاں لیٹرل موونگ سپرنکلاں دی ورتوں کردیاں، بہت زیادہ برابر اتے ریگولیٹ ڈسٹریبِ پیٹرن دی سمبھاونا اے۔ ڈرپّ سنچائی سبھ توں مہنگی اتے گھٹ ورتی جاندی قسم اے، پر گھٹ نقصان دے نال پودے دیاں جڑھاں تک پانی پہنچاؤن دی اہلیت دی پیش کش کردا اے۔ حالانکہ، تپکے سنجائی تیزی نال کفایتی اے، خاص کر گھریلو باغیچی لئی اتے پانی دے ودھ رہے ریٹاں دے مدنظر۔ ٹرپ سنچائی دے ڈھنگاں دی ورتوں نال ہر سال سپرے کرن والیاں سنچائی پرنالیاں دی تھاں لین ویلے ہر سال 30,000 گیلن پانی دی بچت ہو سکدی اے۔ تپکے سنجائی دے سمان سستے اثردار ڈھنگ وی ہن جویں کہ بھجدیاں ہوزاں دی ورتوں جو کہ واشپیکرن نوں ختم کرن لئی ودھدے زریعہ وچ وی ڈبّ سکدی اے۔

جویں کہ سنچائی پرنالیاں نوں بدلنا اکّ مہنگا کم ہو سکدا اے، بچاء دے یتن اکثر موجودہ نظام دی مہارت نوں ودھاؤن 'تے مرتکز کردے ہن۔ اس وچ سنکچت مٹی نوں چوسن، ندی نوں روکن لئی کھالیاں بناؤن، اتے سنجائی دے کارجکرم نوں مطابق بناؤن لئی مٹی دی نمی اتے بارش سینسراں دی ورتوں شامل ہو سکدی اے۔ عام طور تے مہارت وچ وڈے لابھ موجودہ سنجائی نظام دے ماپ اتے ودھیرے بااثر پربندھن ولوں ممکن ہن۔ 2011 دی یو.عین.ای.پی. گرین معیشت رپورٹ وچ کیہا گیا اے کہ “ہری کھاد، ملچنگ اتے فصلاں دی رہند-کھونہد اتے جانوراں دی کھاد دی مڑ ورتوں توں مٹی دے جیوک مادہ مٹی دی پانی سنبھالن دی گنجائش اتے مشقت بارش دوران پانی جذب کرن دی اہلیت نوں ودھاؤندے ہن” جو موسم وچ خشک ویلے دوران بارش اتے سنچائی دی ورتوں نوں مطابق بناؤن دا اکّ طریقہ اے۔

پانی دی مڑ ورتوں

پانی دی گھاٹ دا پربندھن کرنا اکّ مشکل مسئلہ بن گئی اے۔ دنیا دی 40% توں ودھ آبادی اجیہے خطے وچ رہندی اے جتھے پانی دی منگ اس دی سپلائی توں ودھ جاندی اے۔ سپلائی اتے منگ وچالے اسنتلن دے نال نال موسم وچ تبدیلی اتے آبادی دے وادھے جہے مستقل مدعیاں دے نال، پانی نوں پانی دی سنبھال لئی اکّ ضروری ڈھنگ دی ورتوں کیتی گئی اے۔ گندے پانی دے علاج لئی کئی طریقیاں دی ورتوں کیتی جاندی اے تاں جو ایہہ یقینی کیتا جا سکے کہ کھان دیاں فصلاں اتے / جاں پین والے پانی دی سنچائی لئی اس دی ورتوں سرکھیت اے۔

سمندر دے پانی دے نکاس لئی تازے پانی دے نکاس نالوں ودھیرے توانائی دی ضرورت اے۔ اس دے باو جود، عالمی بھر وچ پانی دی گھاٹ دے جواب وچ بہت سارے سمندری پانی نکاس پلانٹ بنائے گئے ہن۔ ایہہ سمندری پانی دے نکاس دے اثراں دے ملانکن اتے ڈیسیلینیشن تکنالوجی نوں بہتر بناؤن دے طریقے لبھن لئی ضروری بناؤندا اے۔ حال کھوج وچ ڈیسیلینیشن دے بہت بااثر اتے گھٹ توں گھٹ توانائی دے تیبر طریقیاں نوں مقرر کرن لئی تجربات دی ورتوں شامل اے۔

ریت دی پھلٹریشن اکّ ہور طریقہ اے جو پانی دے علاج لئی ورتیا جاندا اے۔ تازہ مطالعہ درساؤندے ہن کہ ریت دے پھلٹریشن نوں ہور سدھاراں دی ضرورت اے، پر ایہہ پانی توں جراسیماں نوں ہٹاؤن دی اپنی فعالیت دے نال اؤپٹیمائیزیشن دے نیڑے آ رہا اے۔ ریت دے پھلٹریشن پروٹوجوآ اتے بیکٹیریا نوں ہٹاؤن لئی بہت بااثر ہندے ہن، پر وائرساں نوں ہٹاؤن لئی جدوجہد کردے ہن۔ وڈے پدھر 'تے ریت دے پھلٹریشن سہولتاں لئی وڈے سطح والے کھیتراں نوں وی مطابق بناؤن دی لوڑ ہندی اے۔

ریسائیکل کیتے پانی توں جراسیماں نوں کڈھنا اچّ ترجیح اے، کیونکہ گندے پانی وچ ہمیشہ جیوانو ہندے ہن جو منکھاں نوں سنکرمت کرن دے اہل ہندے ہن۔ ریسائیکل کیتے پانی لئی انسانی جن آبادی لئی کوئی خطرہ نہ بنن لئی جراثیم دے وائرساں دے پدھر نوں اکّ مقررہ پدھر تک گھٹاؤنا پیندا اے۔ علاج کیتے گندے پانی وچ جراثیم دے وائرس دے پدھر دا ملانکن کرن دے ہور صحیح طریقیاں نوں مقرر کرن لئی ہور کھوج ضروری اے۔

ایہہ وی ویکھو

• ال بیدا پروجیکٹ
• پانی سروتاں تے برلن دے نیم
• جیو سائنس دی سنبھال
• اخلاقیات سنبھال
• سنبھال لہر
• سنچائی گھاٹ
• ماحول دی لہر
• ماحول دی سرکھیا
• گرینپلائیبرس
• ہائیڈروزوننگ
• سوخم-استحکام
• باہری پانی دی ورتوں متعلق پابندی
• پین بھاف
• پیک پانی
• آبادی دا وادھا
• متحدہ راج اتے کینیڈا وچ رہائشی پانی دی ورتوں
• متحدہ راج وچ غیر-سرکاری پانی دی ورتوں
• غیر-مالیا پانی
• ٹکاؤ کھیتی باڑی
• سہولت سبمیٹر
• پانی کسکیڈ تجزیہ
• پانی دا پیمانہ
• واٹر پنچ
• واٹر سینس - ای.پی.اے. سنبھال پروگرام
• پانی دی ورتوں
• پانی دی بربادی

حوالے