ٹی آر ونود
ٹی آر ونود ،اصلی ناں ترسیم راج (ونود) (27 مئی 1935 – 3 فروری 2010[۱]) اک مارکسسٹ پنجابی نقاد سن۔
جیونی سودھو
اسدا جم سنگھیڑا، ضلع سنگرور(اجکلھ ضلع برنالہ) وچّ ہویا۔ اسنے پنجابی، ہندی اتے سماجیات دی ایم۔اے۔ کیتی اتے استوں بعد بی۔ٹی۔ اتے پی-ایچّ۔ڈی کیتی۔ ڈاکٹر۔ ونود نے اپنے کیریئر دی شروعات اسکول ٹیچر توں کیتی، پھر 1958 توں 1984 تکّ کالج ٹیچر۔ استوں بعد پنجابی یونیورسٹی دے ریجنل سینٹر بٹھنڈہ وچّ 1984 توں 1991 تکّ پنجابی دے ریڈر اتے 1992 توں 1995 تکّ پروفیسر راے۔ آخر ڈائریکٹر دے عہدے توں ریٹائرڈ ہوئے۔
سوچ وچار سودھو
ڈاکٹر۔ ٹی۔آر۔ ونود اجوکے پنجابی ساہت اتے سبھیاچار دی پروان ہو چکی اس ودوان پیڑھی وچوں ہن، جنہاں نے اپنی لمبی ساہتی اتے سبھیاچاری دیانتداری دے بلبوتے اپنا مان-اعزاز حاصل کیتا اے۔ ڈاکٹر۔ ونود دی شخصیت اس محکم لوک-مہربان ودوان کامے والی اے، جسنے جاری لوکپکھی وچاردھاری نظر توں اپنی پرتبدھتا پالدیاں ساہت تنقید دے کھیتر وچّ اپنی مولک قابلیت دی ڈونگھی چھاپ چھڈی۔ ڈاکٹر۔ ٹی۔آر۔ ونود نے ساہتی تنقید دے نال-نال پنجابی سبھیاچار بارے وی اپنا اہم کھوج کارج کیتا اے۔ پنجابی ناول دا تہذیبی مطالعہ اتے (سنسکرتی اتے پنجابی سنسکرتی، سنسکرتی ‘اصول تے وہار` اس حوالہ وچّ اوہناں دیاں دو خاص ذکریوگ کتاباں ہن۔ جنہاں وچّ اوہناں نے سبھیاچار مطالعہ نوں اک ضابطہ بند تکنیک نال اپنے مطالعہ دا موضوع بنایا اے۔ اوہناں دیاں ساہتی تنقید نال متعلق کتاباں وچّ وی انسان دی تہذیبی جیون-جانچ اتے پنجابی سبھیاچار دیاں ولکھن خصلتاں اک اہم انتر نظر وجوں اوہناں دی نظریاتی فکر دا اک مرکزی جز بندیاں ہن کیونکہ اوہ مارکسسٹ نظریہ توں ساہتی تنقید نوں ویونتبدھّ کردیاں ہریک لکھاری اتے اسدیاں رچناواں دے تہذیبی اتہاسک حوالےآں نوں اک جڑویں ورتارے وجوں اپناؤندا اے اتے ساہتکار/ساہتی رچنا دے تہذیبی حوالہ تہذیبی مقصد اتے وچاردھاری نظر دے تتاں/حوالےآں نوں وڈیری اہمیت دندا اے۔
ڈاکٹر۔ ونود دے تہذیبی مطالعہ دا اک اہم پاسار ایہہ اے کہ اسنے سبھیاچار دے انتظام دی اصولی وکھرتا، اسدے تجزیہ، نیچر، مقصد اتے روپانترن دے عمل نوں واضع کیتا اے۔ اسدی اصول فکر دی وکھرتا ایہہ اے کہ اوہ بے لوڑیاں نظریاتی بحثاں وچّ پین دی بجائ سبھیاچار دی ہوند تکنیک بارے اپنیاں تارکک دھارناواں پیش کرن نوں ودھیرے ترجیح دندا اے۔ اس مطابق سبھیاچار کوئی الوکک جاں ما بعد طبیعاتی ورتارا جاں سرجنا نہیں، سگوں ایہہ سماجی انسانی سرجنا اے۔ لمبے اتہاس وچّ انسان اسنوں سرجدا تے بدلدا آیا اے۔ اسدی واضع دھارنا اے کہ “انسان سنسکرتی دا سرجن ہار وی اے تے بھوگنہار وی۔ پر گٹھ سماج وچّ سرجدا کوئی ہور اے تے بھوگدا کوئی ہور۔” ڈاکٹر۔ ونود دی اس دھارنا دی سوخم پرط ایہہ اے کہ سمچا سبھیاچار بھاویں انسانی دی سرجنا اے۔ پر ہریک انسان دی سرجنا وی نہیں سگوں جماعتی سماج وچّ بھارو تے تکڑے طبعہ دی نیتی، لوڑ اتے ہتپورتی دے گنجھل دار عمل دا پرگٹاوا اے۔ ‘سنسکرتی اتے پنجابی سنسکرتی` کتاب وچّ ڈاکٹر۔ ونود نے اپنے مطالعہ دا مکھ فوکس اس تہذیبی مورت نوں ہی بنایا اے جس وچّ اسنے پنجابی تہذیبی اتہاسی ترقی، خاصکر برطانوی سامراج دے قبضے توں اتپن دور توں لے کے اجوکے تہذیبی پڑائ تکّ نوں خاص طور `تے مطالعہ موضوع کیتا اے۔ ‘سنسکرتی اتے مات-بھاشا` نامی مضمون وچّ اسنے سبھیاچار اتے ماں بولی دے ڈونگھے اتے دولے سرجناتمک سنبندہاں دی لوء وچّ پنجابی بولی دی بدحالی نوں ابھاریا اے اتے پنجابی دی ماں بولی وجوں بہتری لئی سجھاء دتے ہن۔
ڈاکٹر۔ ونود دے اجوکے تہذیبی مورت وچّ ساڈی بدلدی جیون سٹائل دے کئی پکھاں نوں اجاگر کیتا اے۔ ‘ورت اتے ورت کتھا` باب وچّ ساڈی
رچناواں سودھو
تنقید سودھو
- کہانی کار سجان سنگھ (1962)
- کہانی کار کلونت سنگھ ورک (1965)
- کہانی کار کرتار سنگھ دگل (1969)
- بھارتی سکھیا پرنالی (1974)
- ساہت اتے سوچ وچار (1976)
- پنج ناول (1984)
- پنجابی کہانی مطالعہ (1988)
- پنجابی ناول دا سنسکرتک مطالعہ (1990)
- سنسکرتی اتے پنجابی سنسکرتی (1991)
- کلونت ورک جیون تے رچناواں (1993)
- ساہت تنقید (اصول تے سدھانتکار) (1997)
- آؤ ناول پڑھیئے (1999)
- ناول تنقید شبداولی کوش (1999)
- غلپکار گردیال سنگھ (2000)
- نانک سنگھ پڑھدیاں (2002)
- سنسکرتی اصول تے وہار (2004)
- ناول تنقید شبداولی کوش
- پنجابی تنقید شاستر (2007)
اڈیٹ کتاباں سودھو
گردیال سنگھ ابھنندبھ گرنتھ، ساہت اصول (طالب ابھنندن گرنتھ)، شردھانجلی (مرحوم ڈاکٹر۔ کرمجیت سنگھ نوں، انہوئے: اک وشلیشن، گردیال سنگھ دی ناول-فکر (پرو۔ کشن سنگھ)، کریر دی ڈھینگری (گردیال سنگھ)، چونویں پنجابی کہانی (پنجابی یونیورسٹی، پٹیالہ) کہانی شاستر (سنت سنگھ سیکھوں)
انعام تے اعزاز سودھو
ڈاکٹر۔ روی انعام (پنجابی ساہت سبھا برنالہ) ڈاکٹر۔ روی انعام (روی ساہت ٹرسٹ پٹیالہ) ڈاکٹر۔ روی انعام (مرکزی پنجابی ساہت سبھا) کرتار سنگھ دھالیوال انعام (پنجابی ساہت اکادمی لدھیانہ)
معاون کتاباں سودھو
- امر ترسیم، ونیت کمار، ونود ساہت سوچ وچار۔
- سکتر سنگھ، ڈاکٹر۔ ٹی۔آر۔ ونود دی ساہت مطالعہ نظر
- ڈاکٹر۔ ٹی۔آر۔ ونود، سنسکرتی: پنجابی سنسکرتی
- اوہی، سنسکرتی اصول تے وہار