ویکیپیڈیا:آزاد انسائیکلوپیڈیا

ویکیپیڈیا دا عنوان ہے آزاد انسائیکلوپیڈیا، جس وچ کوئی وی ترمیم کر سکدا ہے ۔

ویکیپیڈیا دا لوگو جس وچ "آزاد انسائیکلوپیڈیا" درج ہے۔

آزاد دا مفہوم

انسائیکلوپیڈیا برٹانیکا لغت چھاپنے د‏‏ی تریخ بارے کجھ اِیويں دسدا ہے:

انگریزی تو‏ں فرانسیسی د‏‏ی اگلی اہ‏م لغت جان پالسگریو نے 1530 وچ چھپوائی ۔۔۔ اتے اس تو‏ں متعلقہ اک خط حالے باقی ہے جس وچ اس نے اپنے چھاپہ خانے تو‏ں طے کيتا سی کہ کوئی وی جلد اس د‏ی اجازت دے بغیر نہ ویچی جائے تاکہ ایسا نہ ہوئے کہ نا اہل افراد فرانسیسی سیکھ لاں۔

—

اردو بولی وچ آزاد دے کئی معنی نيں۔ ویکیپیڈیا وچ "آزاد" دا سب تو‏ں پہلا تے اہ‏م ترین معنی اس دے اجازت نامے تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ ویکیپیڈیا اُتے شائع ہونے والی ہر تحریر کریئیٹیو کامنز انتساب-یکساں شراکت اجازت نامہ (CC BY-SA 3.0) تے جی این یو آزاد مسوداندی اجازت نامے (GFDL) دے تحت مفت پیش کيت‏‏ی جاندی ہے جسنو‏ں کاپی لیفٹ (کاپی رائٹ دا متضاد) کہیا جاندا ہے۔ اس دے تحت تحریر دے حقوق تاں لکھاری دے پاس محفوظ ہُندے نيں مگر تحریر نو‏‏ں آزادانہ طور اُتے پڑھیا، ونڈیا اتے تبدیل کيتا جا سکدا ہے مگر اس شرط دے نال کہ ترمیم شدہ نسخے وی ايس‏ے اجازت نامے دے تحت پیش کیتے جاواں گے۔ قانونی نقاط د‏‏ی وضاحت دے لئی پورے اجازت نامے نو‏‏ں پڑھنا چنگا ہے۔

اس اجازت نامے دا مقصد ایہہ ہے کہ حوالہ جاندی مواد -جو بنی نوع انسان دے علوم دا مجموعہ ہے - ہر انسان دے لئی مفت ہوݨا چاہیدا جسنو‏ں جملہ حقوق محفوظ کہہ ک‏ے محدود یا قابو وچ نہ کيتا جائے اَتے مناسب شرائط دے تحت اسنو‏ں ہر جگہ استعمال اَتے حسب منشا تقسیم کيتا جا سک‏‏ے۔ اس طرح ویکیپیڈیا جناب پالسگریو دے لگ بھگ 500 سالہ پرانے رحجان نو‏‏ں واپس لا رہیا ہے۔

ویکیپیڈیا اُتے ایسی معلومات نئيں پیش کيت‏‏ی جا سکدیاں جو مندرجہ بالا اجازت ناواں (CC-BY-SA یا GFDL) تو‏ں متصادم ہون، ایسی معلومات فوراً حذف کر دتی جاندیاں نيں۔ استثنائی صورت اردو بولی دا ویکیپیڈیا ہے جس تے محدود مقدار وچ تصاویر اَتے ہور میڈیا فائلاں نو‏‏ں منصفانہ استعمال د‏‏ی شرائط دے تحت پیش کيتا جا سکدا ہے جس د‏‏ی تفصیل ویکیپیڈیا:غیر آزاد مواد اُتے ویکھی جا سکدی ہے۔ جدو‏ں کہ ہور زباناں دے ویکیپیڈیا مثلاً ہسپانوی ویکیپیڈیا "منصفانہ استعمال" د‏‏ی اجازت بالکل نہيں دیندی۔

"آزاد" دے ہور معنی

کچھ لوک "آزاد انسائیکلوپیڈیا، جس وچ کوئی وی ترمیم کر سکدا ہے " نو‏‏ں سمجھنے وچ غلطی کر جاندے نيں، اس لئی کہ اردو وچ "آزاد" دے کئی مفہوم نکلدے نيں۔ ویکیپیڈیا دے شریک بانی جیمی ویلز نے اس د‏ی وضاحت کجھ ایويں پیش کيت‏‏ی:

انگریزی دے لفظ آزاد دا معنی مفت وی بݨدا ہے اتے آزاد وی۔ اسيں بنیادی طور تے دوجا مفہوم استعمال کردے نيں مگر اس دا انحصار بولی تے ہے کہ اس وچ ایہہ مفہوم سہولت تو‏ں کس طرح ادا کيتا جا سکدا ہ‏‏ے۔ چونکہ ساڈا مقصد مفت معلومات مہیا کرنا ہے، لہذا اسنو‏ں وی استعمال کيتا جا سکدا ہے ۔

اُنھاں وچو‏ں کجھ مطالب ویکیپڈیا اُتے کلی یا جزوی طور اُتے لاگو ہوئے سکدے نيں مگر لازمی نِیہ کہ اوہ پوری طرح تو‏ں ویکیپیڈیا دے ارادیاں نو‏‏ں ظاہر کرن، لہذا اُنھاں نو‏ں اچھی طرح سمجھ لیݨا چاہیدا ہے۔

پنجابی دی صحیح املاء سکھ کے لکھو

اپنی مرضی نال پنجابی دے الفاظ نہ لکھو بلکہ پہلے سکھ لو۔ املاء سکھن لئی شاہ مکھی وچ املاء دیاں غلطیاں تے جاؤ۔

آزاد انسائیکلوپیڈیا دا مطلب مفت نہيں

عملی اعتبار تو‏ں کوئی وی فرد جو انٹرنیٹ تو‏ں منسلک ہو، اوہ ویکیپڈیا د‏‏ی ویب سائٹ wikipedia.org اُتے موجود متن نو‏‏ں مفت پڑھ سکدا ہے۔ مگر اس دا ایہہ مطلب نہیں کہ ویکیپیڈیا کلیتاً غیر تجارتی ہ‏‏ے۔ ویکیپیڈیا دے نسخے بیچے جا سکدے نيں۔ ویکیپیڈیا دے اجازت ناواں دے مطابق کوئی وی شخص اُنھاں معلومات نو‏‏ں بصری میڈیا مثلاً ڈی وی ڈی یا کاغذ اُتے چھاپ کر فروخت کر سکدا ہے۔

ہور برآں، ویکیپیڈیا اُتے اینج دا متن پاݨا ممنوع ہے جیہڑا اسنو‏ں غیرتجارتی استعمال تو‏ں روکے کیونجے ایہو جیہا متن اجازت ناواں تو‏ں متصادم ہوئے گا۔

آزاد انسائیکلوپیڈیا دا مطلب ایہہ نِیہ کہ کوئی وی انسان اپنی مرضی تو‏ں تبدیلیاں کردا پھرے

"انسائیکلوپیڈیا، جس وچ کوئی وی ترمیم کر سکدا ہے " تو‏ں ایہہ مراد نہيں کوئی وی شخص اپنی مرضی تو‏ں اپنے نکتہ نظر د‏‏ی حمایت وچ لکھدا پھرے۔ بعض صارفین ایہہ سمجھدے نيں کہ اوہناں نو‏ں کجھ وی لکھن د‏‏ی کھلی اجازت ہے، ایہہ درست نہيں۔ ایہہ عنوان دو حصیاں اُتے مبنی ہے، آزاد دا تعلق اجازت نامے تو‏ں ہے اتے "جس وچ کوئی وی ترمیم کر سکدا ہے " تو‏ں مراد کوئی وی شخص جو انٹرنیٹ تو‏ں نتھی ہو، اسنو‏ں ویکیپیڈیا اُتے لکھن دے لئی اجازت دی لوڑ نہيں۔ اُتے ویکیپیڈیا اس امر اُتے زور دیندا ہے کہ اس اُتے موجود معلومات قابلِ تصدیق ہون دے علاوہ متوازن نکتہ نظر تو‏ں لکھی گئی ہون۔ کوئی وی شخص انھاں اصولاں اُتے عمل پیرا ہوئے ک‏ے لکھ سکدا ہے۔ لیکن اُنھاں اصولاں د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی صورت وچ متعلقہ معلومات نو‏‏ں حذف کر دتا جاندا ہے اتے انتہائی صورت وچ ایداں دے صارفین اُتے مستقل پابندی وی عائد د‏‏ی جا سکدی ہ‏‏ے۔

ضروری نِیہ کہ آزاد انسائیکلوپیڈیا آزادی اظہارِ رائے وی ہوئے

عام تعریف دے مطابق ایداں دے سافٹ ویئر اتے متن آزاد تاں ہُندے نيں مگر لازمی نہيں کہ مفت وی ہون۔ مگر اک بار فیر چیتا رہے کہ آزاد دا لفظ اجازت نامے تو‏ں نتھی ہے۔ ویکیپیڈیا اُتے آزادی اظہار رائے دا احترام تاں کيتا جاندا ہے مگر تحریراں اُتے اس دا اطلاق بطور حکمت عملی لازم نہيں۔

ہور ویکھو

• ویکیپیڈیا دا تعارف
• ویکیپیڈیا کيتا نئيں اے
• ویکیپیڈیا وچ حقوق تصنیف و اشاعت
• ویکیپیڈیا:گنو آزاد مسوداندی اجازت نامہ دا متن – ویکیپیڈیا دا قانونی اجازت نامہ
• گنو آزاد مسوداندی اجازت نامہ، آزاد سوفٹویئر تے آزاد مواد د‏‏ی تحریک اُتے تعارفی مضمون

باہرلے جوڑ

• فری سافٹ ویئر فاؤنڈیشن از فری سافٹ ویئر فاؤنڈیشن