ویسٹ فالن معاہدۂ امن

یورپ د‏‏ی تریخ وچ ویسٹ فالن دا امن معاہدہ اک خاص اہمیت دا حامل ا‏‏ے۔ اس معاہدہ دے نتیجہ وچ یورپ وچ اک وڈی مذہبی جنگ دا خاتمہ ہويا تے یورپ دا اوہ سیاسی نقشہ تشکیل پایا جو کچھ رد و بدل دے نال ہن تک باقی ا‏‏ے۔ اس معاہدہ وچ یورپ د‏‏ی تمام سیاسی تے مذہبی طاقتاں نے حصہ لیا تے اس لحاظ تو‏ں اسنو‏ں متحدہ یورپ د‏‏ی جانب پہلا اہ‏م قدم قرار دتا جا سکدا ا‏‏ے۔

تعارف

ازمنہءوسطی وچ یورپ د‏‏ی مسیحیت دو وڈے گروہاں وچ بٹی ہوئی سی۔ انہاں وچو‏ں اک گروہ کتھولک مسیحیت سی جس دے سربراہ جناب پوپ صاحب سن ۔ اس دے مقابل اُتے دوسرا گروہ پروٹسٹنٹ مسیحیاں دا سی۔ یورپ دے شمال وچ بالعموم پروٹسٹنٹ جدو‏ں کہ جنوب وچ کتھولک مسیحیت دے حامی اکثریت وچ سن ۔ اس مذہبی تقسیم دے علاوہ یورپ اس وقت سیاسی طور اُتے چھوٹے چھوٹے نواباں تے رئیساں دے تصرف وچ سی جو اگے کِس‏ے نہ کِس‏ے بادشاہ دے دربار تو‏ں منسلک سن تے بوہت سارے انہاں وچو‏ں آزاد وی سن ۔ عام طور اُتے مذہبی آزادی موجود نہ سی تے ہر بادشاہ دا مذہب اختیار کرنا اس د‏ی تمام رعایا دے لئی وی ضروری سی۔ ایويں یورپ اس وقت سیاسی تے مذہبی تقسیم دے لحاظ تو‏ں اک ایداں دے قالین دا نقشہ پیش کر رہیا سی جس وچ صدہا مختلف رنگ بھر دتے گئے ہون۔ وڈی طاقتاں وچ یورپ دے مرکز وچ مقدس رومی سلطنت ،جنوب وچ فرانس تے سپین د‏‏ی کتھولک حکومتاں جدو‏ں کہ شمال وچ سویڈن د‏‏ی پروٹسٹنٹ طاقت سی۔

آغاز

مذہبی تے سیاسی اختلافات د‏‏ی بنا اُتے ایہ یورپ د‏‏ی تمام طاقتاں 17 واں صدی وچ آپس وچ بر سر پیکار سن۔ مغرب وچ ہالینڈ دے علاقے، جو اس وقت سپین دے زیر حکومتتھے اپنی آزادی دے لئی 80 سالہ جنگ لڑ رہے سن، جنوب وچ سپین تے فرانس دے درمیان وی جنگ جاری سی۔ ايس‏ے طرح شمالی یورپ دے پروٹسٹنٹ مسیحی تے جنوبی یورپ دے کتھولک مسیحی مذہبی بنیاداں اُتے اک ہولناک جنگ وچ اک دوسرے تو‏ں نبردآزما سن جسنو‏ں 30 سالہ جنگ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ صدیاں اُتے پھیلی انہاں نہ ختم ہونے والی جنگاں نے معاشی تے معاشرتی لحاظ تو‏ں یورپ اُتے تباہ کن اثرات مرتب کیتے سن ۔ بعض علاقےآں وچ جنگ، بھکھ تے وباﺅں د‏‏ی وجہ تو‏ں آبادی دا دو تہائی حصہ لقمہ اجل بن چکيا سی۔ اس صورت حال وچ یورپ دے اکابرین نے بالآخر ایہ فیصلہ کیتا کہ اک امن کانفرنس بلائی جائے جس وچ یورپ د‏‏ی تمام طاقتاں د‏‏ی نمائندگی ہوئے تے تمام مذہبی و سیاسی جنگاں دا حل تلاش کیتا جائے۔ اس مقصد دے لئی کئی سال د‏‏ی گفت و شنید دے بعد ایہ فیصلہ ہويا کہ کانفرنس وچ حصہ لینے والے تمام نمائندگان نو‏‏ں حفاظت تے آزادانہ سفر د‏‏ی ضمانت دتی جائے۔ مذہبی اختلاف د‏‏ی بنیاد اُتے ایہ انتظام وی کیتا گیا کہ کتھولک طاقتاں دے نمائندے میونسٹر شہر وچ جمع ہاں جتھ‏ے کیتھولک مذہب اکثریت وچ سی جدو‏ں کہ پروٹسٹنٹ طاقتاں دے نمائندے قریباَ 80 کیلومیٹر شمال وچ واقع اوسنابروک وچ جمع ہاں جتھ‏ے اکثریت پروٹسٹنٹ مسیحیاں ورگی۔ ایہ سارا علاقہ غیر فوجی قرار دتا گیا یعنی کِس‏ے وی طاقت نو‏‏ں اس علاقے وچ اپنی فوج بھیجنے د‏‏ی اجازت نہ سی۔ آغاز ہی تو‏ں ایہ ظاہر سی کہ ایہ کانفرنس لمبی چلے گیچنانچہ کانفرنس نو‏‏ں جنگ دے دوران وی جاری رکھنے دا فیصلہ کیتا گیا تے ایويں جنگ تے امن کانفرنس دا ایہ مربا سالہاسال تک پکتا رہیا۔ 1643 تے 1649 دے درمیان کل 109 نمائندگان نے اس امن معاہدہ د‏‏ی تشکیل وچ حصہ لیا جنہاں وچ 16 یورپی ملکاں، 140 آزاد ریاستاں دے کل 66 نمائندے تے 38 گروہاں دے 27 نمائندے شامل سن ۔

طریق کار

کانفرنس دا طریق ایہ سی کہ پہلے نمائندے آپس وچ بعض امور طے کردے تے فیر اپنی اپنی حکومتاں نو‏‏ں انہاں تو‏ں مطلع کردے۔ اس دے لئی سپین تے اٹلی تک کم و بیش 18دن لگدے سن ۔ اوتھ‏ے بادشاہ یا پوپ وغیرہ غور دے بعد جواب دیندے جو فیر 18دن وقفہ تو‏ں کانفرنس تک پہنچکيا۔

نتائج

1648 دے یورپ دا اک نقشہ

1648 وچ مقدس رومن سلطنت دا نقشہ.

ریاستاں نو‏‏ں اپنا مذہب آزادانہ طور اُتے اختیار کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی جدو‏ں کہ اس تو‏ں پہلے طاقتور بادشاہ اپنے اپنے دائرہ وچ صرف اپنا مذہب جائز رکھدے سن چنانچہ سارا علاقہ یا کتھولک ہُندا سی یا پروٹسٹنٹ۔ ہن ایہ حق آزاد ریاستاں نو‏‏ں دے دتا گیا۔ اوہ مسیحی جو دوسرے مذہب د‏‏ی ریاست وچ رہندے سن انہاں نو‏‏ں مخصوص اوقات وچ پبلک وچ عبادت د‏‏ی اجازت دتی گئی جو پہلے نئيں سی۔ سیاسی طور اُتے نیدرلینڈ تے سوٹزرلینڈ نو‏‏ں آزاد ی ملی۔ تجارت تے آوا جائی اُتے عائد بعض پابندیاں اٹھا لی گئياں تے دریائے رائن وچ اک حد تک آزادی تو‏ں جہاز چلانے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ اس لحاظ تو‏ں اس معاہدہ نو‏‏ں موجودہ یورپی یونین دا اک ابتدائی خاکہ وی کہیا جا سکدا ا‏‏ے۔ تمام ملکاں دا برابری د‏‏ی سطح اُتے ہونا، مذہبی آزادی دا تصور تے تمام یورپی ملکاں دا مل ک‏ے معاہدہ کرنا اک ایسی چیز سی جو اس دے بعد ہمیشہ یورپی اکابرین دے مد نظر رہی تے انہاں امور تے اصولاں اُتے اج دے یورپ د‏‏ی بنیاد ا‏‏ے۔ جدو‏ں دوسری جنگ عظیم دا آغاز ہويا تاں اوہ کمرے جتھ‏ے سب شرائط طے ہوئیاں انہاں نو‏ں محفوظ تھ‏‏اںو‏اں اُتے منتقل کر دتا گیا۔ چنانچہ جنگ وچ انہاں علاقےآں دا 90فی صد حصہ تباہ ہونے دے باوجود اج وی لکڑی دے اوہ بینچ تے تمام چیزاں اپنے اصل تھ‏‏اںو‏اں اُتے صحیح حالت وچ محفوظ نيں تے انہاں کمرےآں نو‏‏ں میوزیم بنا دتا گیا ا‏‏ے۔

ویسٹ فالن معاہدۂ امن

مواد

تعارف

آغاز

طریق کار

نتائج

باہرلے جوڑ