وڈا میجلینی بَدّل

(وڈا میجلنی بدل توں مڑجوڑ)
وڈا میجیلینی بادل
لارج میجیلانک کلاؤڈ
The Large Magellanic Cloud
Observation data (J2000 epoch)
مجمع النجومتیغ ماہی/Mensa
Right ascension05h 23m 34.5s[۱]
میل (فلکیات)−69° 45′ 22″[۱]
Distance163.0 kly (49.97 kpc)[۲]
قسمSB(s)m[۱]
حجم (نوری سال)14,000 ly in diameter
(~4.3 kpc)[۳]
Apparent dimensions (V)10.75° × 9.17°[۱]
Apparent magnitude (V)0.9[۱]
Other designations
LMC, ESO 56- G 115, PGC 17223,[۱] وڈا میجیلینی بادل[۴]
ہور ویکھو: کہکشاں، کہکشاواں دی لسٹ

'وڈا میجیلینی بادل یا لارج میجیلانک کلاؤڈ' اک قریبی کہکشاں تے ملکی وے دا سیارچہ ا‏‏ے۔ 50 کلو پارسیک (لگ بھگ 163,000 نوری برس)کے فاصلے پر،وڈا میجیلینی بادل ملکی وے د‏‏ی تیسری قریبی کہکشاں اے، جدو‏ں کہ دوسری قریبی کہکشاں قوس بونی کروی (لگ بھگ 16 کلو پار سیک) تے ناں نہاد کلب اکبر بونی کہکشاں (تقریباً 12.9 کلو پارسیک، ہرچند کہ اس دا کہکشانی مقام زیر بحث اے )، ایہ ملکی وے دے مرکز دے قریب واقع ا‏‏ے۔ وڈے میجیلینی بادل دا نصف قطر 14,000 نوری برس( تقریباً 4.3 کلو پار سیک) دا جدو‏ں کہ کمیت لگ بھگ 10 ارب سورج د‏‏ی کمیت دے برابر اے اس طرح تو‏ں ایہ لگ بھگ ملکی وے کہکشاں د‏‏ی ضخامت دا سوواں حصّہ بندا ا‏‏ے۔ وڈا میجیلینی بادل مقامی گروہ وچ ، اینڈرومیڈا کہکشاں (M31)، ملکی وے کہکشاں تے مثلثی کہکشاں (M33) دے بعد چوتھ‏ی وڈی کہکشاں ا‏‏ے۔

وڈا میجلنی بدل اک انپدھریا تارہ سمندر تے چٹے راہ دا رلتی اے۔ 50 کلو پارسک تاں وی تھوڑے پینڈے تے ایہ چٹے راہ دے نیڑے تن تارہ سمندراں وچوں اک اے۔

عبدالرحمان صوفی نے 964 وچ سب تاں پہلے ایدھے بارے لکھیا۔

ماضی وچ وڈا میجیلینی بادل اکثر اک بے قاعدہ کہکشاں دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی ۔ اُتے ہن اوہدی شناخت بطور منتشر سلاخی مرغولہ نما کہکشاں کيتی جاندی ا‏‏ے۔ ناسا دا ماوارئے کہکشانی ڈیٹا ویہہ ہن وی اسنو‏ں ہبل سلسلے د‏‏ی قسم د‏‏ی فہرست وچ بطور Irr/SB(s)m دے شامل کردا ا‏‏ے۔ حقیقت وچ وڈا میجیلینی بادل اپنے مرکز وچ اک بہت ہی نمایاں سلاخ نو‏‏ں رکھدا اے جس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ ایہ تہ تے بالا ہونے تو‏ں پہلے اک معیاری سلاخی مرغولہ نما کہکشاں سی، قیاس اے کہ ملکی وے دے ثقلی کھنچاؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دے چکر دار بازاں وچ انتشار پیدا ہو گیا۔ وڈے میجیلینی بادل د‏‏ی بے قاعدہ ظاہری شکل د‏‏ی وجہ ملکی وے تے چھوٹے میجیلینی بادل دے باہمی ثقلی کھنچاؤ دا نتیجہ ا‏‏ے۔

یہ بطور اک دھندلے بادل دے جنوبی نصف کرہ دے رات دے آسمان وچ مجمع النجموم ماہی زرین تے جبل مجمع النجموم دے درمیان لتاں پھیلائے بیٹھا نظر آتاہے تے زمین تو‏ں ایہ پورے چاند دے مقابلے وچ 20 گنیا زیادہ چوڑائی رکھدا ا‏‏ے۔

تاریخ 

سودھو
وڈے میجیلینی بادل دا چھوٹا جہا حصّہ

وڈے میجیلینی بادل دا سب تو‏ں پہلا درج ذکر فارسی فلکیات دان عبد الرحمن ال صوفی شیرازی د‏‏ی کتاب "ٹھرے ہوئے ستارےآں د‏‏ی کتاب " وچ 964 بعد مسیح وچ ملدا ا‏‏ے۔

دوسرا درج مشاہدہ 1503-4 وچ امیریگو وسپوچی نے اپنے تیسرے بحری سفر دے خط وچ کیتا۔ اپنے اس خط وچ اس نے لکھیا "تین سائبان، دو روشن تے اک دھندلہ"؛ "روشن" تو‏ں مراد دو میجیلینی بادل تے دھندلے تو‏ں مراد کوئلے د‏‏ی بوری ا‏‏ے۔

فرڈینانڈ میجیلینی نے وڈے میجیلینی بادل نو‏‏ں اپنے 1519ء دے بحری سفر وچ دیکھیا تے اس دے تصنیف نے وڈے میجیلینی بادل نو‏‏ں مغربی دنیا وچ مقبول کیتا۔ کہکشاں دا ناں ہن اس دے ناں اُتے ہی رکھیا گیا ا‏‏ے۔

2006ء وچ ہبل خلائی دوربین تو‏ں اوہدی پیمائش دا اعلان کیتا گیا جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ دونے وڈے تے چھوٹے میجیلینی بادل اس قدر تیزی تو‏ں حرکت ک‏ر رہ‏ے نيں جس تو‏ں اوہ ملکی وے دے گرد چکر لگاندے ہوئے نئيں لگدے۔

جیومیٹری 

سودھو

وڈا میجیلینی بادل عام طور تو‏ں اک بے قاعدہ صورت د‏‏ی کہکشاں سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ بہرحال ایہ سلاخ د‏‏ی ساخت دے اشارے دیندا اے تے اکثر اسنو‏ں میجیلینی قسم د‏‏ی بونی مرغولہ نما کہکشانی وچ گٹھ بند وی کیتا جاندا ا‏‏ے۔

وڈے میجیلینی بادل وچ اک نمایاں مرکزی سلاخ تے چکر دار بازو ا‏‏ے۔ مرکزی سلاخ اس طرح تو‏ں لپٹی ہوئی لگتی اے کہ مشرقی تے مغربی حصّے ملکی وے دے بیچ د‏‏ی بجائے اس دے قریب لگدے نيں۔2014ء وچ ہبل خلائی دوربین تو‏ں د‏‏ی جانے والی پیمائش تو‏ں معلوم ہويا اے کہ وڈے میجیلینی بادل دے گھماؤ دا عرصہ 25 کروڑ برس دا ا‏‏ے۔

کافی عرصے تک ایہ سمجھیا جاندا رہیا کہ وڈا میجیلینی بادل اک ہموار کہکشاں اے تے ایہ اسيں تو‏ں واحد فاصلے اُتے موجود ا‏‏ے۔ بہرحال 1986ء وچ ، کالڈویل تے کولسن نے ایہ معلوم کیتا کہ وڈے میجیلینی بادل دے جنوب مشرق حصّے وچ میدانی قیقاؤسی متغیر ملکی وے تو‏ں جنوب مغرب حصّے د‏‏ی نسبت قریب واقع نيں۔ حال ہی وچ وڈے میجیلینی بادل وچ جھکی ہوئی جیومیٹری د‏‏ی ہور تصدیق قیقاؤسیاں دے مشاہدات، قلب وچ ہیلیئم جلیانے والے سرخ ڈھیرستارےآں تے سرخ دیو شاخ د‏‏ی نوک تو‏ں ہو گئی۔ انہاں تِناں مقالہ جات وچ جھکاؤ قریب 35° دے لگ بھگ پایا گیا اے، جتھ‏ے اُتے کہکشاں دے رخ اُتے جھکاؤ0° ا‏‏ے۔ وڈے میجیلینی بادل د‏‏ی ساخت پرکاربن ستارےآں دے حرکیات مجردہ دے ذریعہ کیتے جانے والے کم تو‏ں معلوم ہويا اے کہ وڈے میجیلینی بادل د‏‏ی قرص موٹی لہراندی ہوئی ا‏‏ے۔ وڈے میجیلینی بادل وچ ستارےآں دے جھرمٹ د‏‏ی تقسیم دے بارے وچ شومر تے ہور نے قریباً 80 جھرمٹ د‏‏ی سمتی رفتار نو‏‏ں ناپیتا تے پتا لگایا کہ وڈے میجیلینی بادل دے جھرمٹ دے نظام د‏‏ی حرکیات مجردہ قرص ورگی تقسیم وچ حرکت کردے ہوئے جھرمٹاں ورگی ہی ا‏‏ے۔ انہاں نتائج د‏‏ی تصدق گروچولسکی تے ہور تو‏ں ہو گئی جنہاں نے کئی جھرمٹاں دے فاصلے دا حساب لگایا سی تے دسیا سی کہ وڈے میجیلینی جھرمٹ دے نظام اصل وچ میدانی ستارےآں د‏‏ی سطح اُتے ہی منقسم نيں۔

فاصلہ 

سودھو
وڈے میجیلینی بادل دا محل وقوع ملکی وے تے دوسری سیارچہ کہکشاواں د‏‏ی نسبت سے

وڈے میجیلینی بادل دا درست فاصلہ معلوم کرنا ،جداں کہ دوسری کہکشاواں دے معاملے وچ وی ہُندا اے، جوئے شیر لیانے دے مطابق اے، اوہدی وجہ فاصلہ ناپنے دے لئی معیاری شمعاں دا استعمال اے، اکثر معیاری شمعاں دے نال بنیادی مسئلہ ایہ اے کہ اوہ اصل وچ ایسی "معیاری" نئيں نيں جداں کہ انہاں نو‏‏ں ہونا چاہیے، اکثر اوقات، معیاری شمع د‏‏ی عمر تے دھات‏‏ی پن جسم دے خلقی تابانی دے تعین وچ اہ‏م کردار ادا کردا ا‏‏ے۔ وڈے میجیلینی بادل دا فاصلہ مختلف اقسام د‏‏ی معیاری شمعاں دا استعمال کردے ہوئے ناپیتا جاندا اے، جس وچ سب تو‏ں زیادہ مقبول قیقاؤسی متغیر نيں۔ قیقاؤسی اپنے مطلق تابانی تے درخشندگی متغیر ہونے دے دورانیے دے درمیان اک مخصوص نسبت نو‏‏ں ظاہر کردے نيں۔ اُتے قیقاؤسی دھات‏‏ی پن د‏‏ی وجہ تو‏ں متاثر ہُندے نيں جس وچ مختلف دھاتاں نو‏‏ں رکھنے والے قیقاؤسیاں دا مختلف دورانیے تے درخشندگی دے درمیان نسبت ہُندی ا‏‏ے۔ بد قسمتی تو‏ں ملکی وے کہکشاں وچ موجود دورانئ‏‏ے تے درخشندگی دے درمیان نسبت ناپنے والی قیقاؤسی دھات‏‏ی طور اُتے بنسبت وڈے میجیلینی بادل وچ پائے جانے والے قیقاؤسیاں دے زیادہ زرخیز نيں۔

8 میٹر درجہ د‏‏ی دوربین دے دور وچ ، گرہن لگاندے ثنائی پورے مقامی گروہ وچ پائے گئے نيں۔ انہاں نظاماں دے پیرامیٹرز نو‏‏ں کمیت یا اجزائے ترکیبی مفروضاں دے بغیر ناپیتا جا سکدا ا‏‏ے۔ نوتارے 1987A د‏‏ی روشنی د‏‏ی گونج نو‏‏ں وی بغیر کسی نجمی نمونے یا قیاس دے جیومیٹری طریقے دا استعمال کردے ہوئے ناپیتا گیا ا‏‏ے۔

حال ہی وچ قیقاؤس د‏‏ی مطلق تابانی نو‏‏ں دوبارہ تو‏ں قیقاؤسی متغیر دا استعمال کردے ہوئے میسی 106 وچ ناپیتا گیا اے جو مختلف دھات‏‏ی پن دا احاطہ کردی ا‏‏ے۔ اس بہتر ناپنے دے طریقے دا استعمال کردے ہوئے، انہاں نو‏‏ں اک مطلق فاصلہ قدر 48کلو پار سیک (لگ بھگ157,000 نوری برس) دا ملیا ا‏‏ے۔ اس فاصلے د‏‏ی تصدیق دوسرے مصنفین نے وی کردتی اے جو عمومی طور اُتے فرض کیتے گئے 50 کلو پار سیک دے فاصلے تو‏ں تھوڑا سا کم ا‏‏ے۔

مختلف نپائی دے طریقےآں د‏‏ی ہ‏م آہنگی نو‏‏ں باز دید کرنے دے بعد کوئی وی فاصلہ نو‏‏ں بنھ سکدا اے ؛ باقی بچی ہوئی اغلاط ہن وڈے میجیلینی بادل دے تخمینہ جاندی حجم تو‏ں کم نيں۔ ہور کم وچ ہدف والے ستارے دے مقام یا کہکشاں دے اندر ستارےآں دے نظام د‏‏ی نپائی اے ( یعنی ناظر د‏‏ی طرف یا اس تو‏ں دور جاندے ہوئے)۔

اک تحقیق جس وچ جدید قسم د‏‏ی گرہن والی ثنائی دا استعمال کردے ہوئے فاصلے نو‏‏ں ہور بہتر طور اُتے ناپیتا گیا، اس دے نتائج نو‏‏ں مارچ 2013ء وچ نیچر وچ شایع کیتا گیا۔ 49.97 کلو پار سیک دا فاصلہ 2.2 فیصد درستی دے نال حاصل کیتا گیا۔

خدوخال 

سودھو
وڈے میجیلینی بادل وچ موجود دو بہت ہی مختلف قسم دے روشن بادل

کئی بے قاعدہ کہکشاواں د‏‏ی طرح، وڈا میجیلینی بادل گیس تے دھول تو‏ں لبریز اے تے فی الوقت ایتھ‏ے زور طریقے تو‏ں ستارےآں د‏‏ی پیدائش جاری ا‏‏ے۔ ایہ رتیل سحابیہ دا گھر اے، جو مقامی گروہ وچ ستارےآں د‏‏ی پیدائش دے حوالے تو‏ں سب تو‏ں زیادہ متحرک جگہ ا‏‏ے۔

عالمگیر جھرمٹ   NGC 1783 وڈے میجیلینی بادل وچ موجود اک سب تو‏ں وڈا عالمگیر جھرمٹ اے .

وڈا میجیلینی بادل متنوع فیہ کہکشانی اجسام تے مظاہر تو‏ں لبریز اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ "فلکیا‏تی خزانے" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، اک عظیم سماوی تجربہ گاہ اے جتھ‏ے ستارےآں د‏‏ی نشو تے نما تے ارتقائی منازل دا مطالعہ کیتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ایہ گل رابرٹ برنہام جونیئر بیان کردے نيں۔ کہکشانی سروے وچ لگ بھگ 60 عالمگیری جھرمٹ، 400 سیاروی سحابیہ تے 700 کھلے ہوئے جھرمٹ نيں جدو‏ں کہ نال وچ لکھاں دیو تے فوق دیو ستارے وی موجود نيں۔ نوتارا 1987 A – جو حالیہ برساں وچ قریبی نوتارا اے اوہ وی اسی وڈے میجیلینی بادل وچ واقع ا‏‏ے۔ لیونل مرفی ایس این آر اک نائٹروجنہاں د‏‏ی کثرت رکھنے والا نوتارے د‏‏ی باقیات (ایس این آر) N86 وی وڈے میجیلینی بادل وچ واقع اے جس دا ناں آسٹریلیاکی قومی یونیورسٹی د‏‏ی ماؤنٹ ایسٹروملو رصد گاہ وچ فلکیات داناں نے آسٹریلیاکے ہائی کورٹ دے جج لیونل مرفی د‏‏ی سائنس وچ دلچسپی دے اعتراف وچ رکھیا۔ اک دلچسپ مشابہت ایس این آر N86 تے انہاں د‏‏ی لمبی ناک وچ وی ا‏‏ے۔

گیس دا اک پل جو چھوٹے میجیلینی بادل نو‏‏ں وڈے میجیلینی بادل تو‏ں ملاندا اے اوہ اصل وچ کہکشاواں دے درمیان ہونے والا مد تے جذر دے باہمی تعلق دا ثبوت ا‏‏ے۔ میجیلینی بادلاں دا معتدل ہائیڈروجنہاں دا اک مشترکہ غلاف اے جو اس گل دا عندیہ دیندا اے کہ ایہ کافی عرصے تو‏ں ثقلی طور اُتے بندھے ہوئے نيں۔ گیس دا ایہ پل ستارےآں د‏‏ی پیدائش دا زچہ خانہ ا‏‏ے۔

ایکس رے دے ماخذات 

سودھو

20 ستمبر 1966ء وچ نائکی ٹوما ہاک پرواز تو‏ں کیتے جانے والے مشاہدے دے دوران میجیلینی بادلاں دے پس منظر دے اُتے کوئی ایکس رے نئيں ملی۔ 22 ستمبر 1966ء نو‏‏ں اک دوسرا نائکی ٹوما ہاک راکٹ جانسٹن ایٹول تو‏ں چھڈیا گیا جو 160 کلومیٹر اوج ارض (99 میل ) اُتے 5.6 آر پی ایس دے مستحکم گھماؤ دے نال پہنچیا۔ وڈا میجیلینی بادل دا سراغ ایکس رے 8تا 80 KeV وچ نئيں ملا۔

29 اکتوبر 1968ء نو‏‏ں اک ہور نائکی ٹوما ہاک راکٹ جانسٹن ایٹول تو‏ں چھڈیا گیا تاکہ اوہ وڈے میجیلینی بادل دے ایکس رے د‏‏ی کھوج کر سک‏‏ے۔ ماہی زرین دا پہلا وکھ ایکس رے دا منبع RA 69° اُتے ملیا تے ایہ وڈے میجیلینی بادل دا سی ۔ ایہ ایکس رے دا منبع 12° تک پھیلا ہويا سی تے بادل تو‏ں مطابقت رکھدا سی ۔ اوہدی 1.5–10.5 KeV دے درمیان د‏‏ی اخراجی شرح 50 کلو پار سیک دے فاصلے د‏‏ی 4x1038 ergs/s د‏‏ی ا‏‏ے۔24 ستمبر 1970ء نو‏‏ں جانسٹن ایٹول تو‏ں 300 کلومیٹر (186میل ) تو‏ں اُتے ارتفاع اُتے چھڈے جانے والے تھور میزائل اُتے اک ایکس رے فلکیا‏تی آلہ موجود سی جس دا کم چھوٹے میجیلینی بادل وچ تلاش تے وڈے میجیلینی بادل د‏‏ی توسیع کھوج دا سی ۔ وڈے میجیلینی بادل وچ موجود منبع پھیلدا ہويا لگیا تے اس وچ اک ستارہ ایپسیلو ن ماہی زرین موجود سی ۔ ایکس رے د‏‏ی تابانی 1.5–12 KeV وچ 6 × 1031 W (6 × 1038 erg/s) د‏‏ی سی۔

مجمع النجموم ریتل تے ماہی زرین د‏‏ی وڈے میجیلینی بادل وچ LMC X-1(وڈے میجیلینی بادل وچ پہلی ایکس رے دا منبع) 69° 45′ 51″ اے تے ایہ اک بلند کمیت د‏‏ی ایکس رے ثنائی ماخذ اے (HMXB)۔ پہلے پنج وڈے میجیلینی بادل د‏‏ی دہرے ایکس ریز وچ LMC X-1, X-2, X-3, X-4, تے A 0538–66 شامل نيں (جس دا سراغ ایریل پنجم نے لگایا سی )؛ وڈے میجیلینی بادل وچ LMC X-2 صرف واحد روشن کم کمیت د‏‏ی ایکس رے ثنائی نظام (LMC X-2) ا‏‏ے۔

وڈے میجیلینی بادل وچ DEM L316 دو نوتاراں د‏‏ی باقیات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ چاندرا ایکس رے دے طیف دسدے نيں کہ اوپری کبھے طرف دے گرم گیس دے خول وچ لوہے د‏‏ی افراط ا‏‏ے۔ اس دا مطلب ایہ ہويا کہ کبھے اُتے دا ایس این آر دا حصّہ جماعت Ia نوتارے د‏‏ی پیداوا‏‏ر ا‏‏ے۔ ایس این آر دے نچلے حصّے وچ لوہے د‏‏ی کم فراوانی جماعت II دے نوتارے د‏‏ی طرف اشارہ کردی ا‏‏ے۔

اک 16 ایم ایس دا ایکس رے نابض ایس این آر 0538-69.1 تو‏ں وابستہ ا‏‏ے۔ ایس این آر 0540-697 نو‏‏ں روسیٹ دا استعمال کردے ہوئے دریافت کیتا سی ۔

وڈے میجیلینی بادل تو‏ں نظارہ 

سودھو
پرنال رصدگاہ دے اُتے موجود چھوٹا تے وڈا میجیلینی بادل

وڈے میجیلینی بادل تو‏ں کیتے جانے والے نظارے وچ ملکی وے د‏‏ی کل ظاہری قدر -2 ہوئے گی – یعنی زمین تو‏ں وڈے میجیلینی بادل نو‏‏ں دیکھنے د‏‏ی نسبت تو‏ں 14 گنیا زیادہ – تے اس دا گھماؤ لگ بھگ آسمان وچ 36° درجے دا ہوئے گا، یعنی کہ 70 پورے چانداں دے جِنّا۔ ہور براں وڈے میجیلینی بادل دے بلند اضافی کہکشانی عرض البلد د‏‏ی وجہ تو‏ں اوتھ‏ے اُتے موجود ناظر نو‏‏ں پوری کہکشاں دا اک خم دار منظر ملے گا، بین النجمی دھول تو‏ں پاک، جو زمین تو‏ں ملکی وے د‏‏ی سطح دا مطالعہ مشکل بنا دیندی ا‏‏ے۔ چھوٹا میجیلینی بادل تقریباً 0.6 ظاہری قدر دا ہوئے گا اس تو‏ں کدرے زیادہ روشن جِنّا وڈا میجیلینی بادل سانو‏ں روشن نظر آندا ا‏‏ے۔

تصویر خانہ 

سودھو

ہور ویکھو

سودھو

حوالے 

سودھو
  1. ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ ۱.۴ ۱.۵ «NASA/IPAC Extragalactic Database». Results for Large Magellanic Cloud. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۰۶-۱۰-۲۹.
  2. Pietrzyński, G; D. Graczyk; W. Gieren; I. B. Thompson; B. Pilecki; A. Udalski; I. Soszyński (7 March 2013). "An eclipsing-binary distance to the Large Magellanic Cloud accurate to two per cent". Nature 495 (7439): 76–79. doi:10.1038/nature11878. PMID 23467166. Bibcode2013Natur.495...76P. 
  3. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Britannica لئی۔
  4. Buscombe, William, v.7 (1954). "Astronomical Society of the Pacific Leaflets, The Magellanic Clouds". Astronomical Society of the Pacific Leaflets 7: 9. Bibcode1954ASPL....7....9B.