ورلڈ ٹریڈ آرگنائزیشن

عالمی تجارتی ادارہ
Organisation mondiale du commerce سانچہ:Fr icon Organización Mundial del Comercio (ہسپانوی)
ارکان   Members, dually represented by the EU   مبصر   غیر منسلک ریاستیں
تشکیل	۱ جنوری ۱۹۹۵ (۱۹۹۵-۰۱-01)
قسم	بین الاقوامی تجارتی تنظیم
مقصد	بین الاقوامی تجارت د‏‏ی نگرانی
صدر دفتر	Centre William Rappard، جنیوا، سویٹذرلینڈ
متناسقات	46°13′27″N 06°08′58″E
علاقہ خدمت	دنیا بھر وچ
رکنیت	لسٹ رکن ملکاں برائے عالمی تجارتی ادارہ
سرکاری زبان	انگریزی زبان، فرانسیسی زبان، ہسپانوی زبان
Director-General	Roberto Azevêdo
بجٹ	197.2 ملین سویس فرانک (اندازا۔ 209 ملین امریکی$) 2017ء وچ )۔
عملہ	640
ویب سائٹ	www.wto.org

عالمی تجارتی ادارہ (World Trade Organization) اک بین الاقوامی ادارہ اے جس دا پرانا ناں گیٹس (GATTS) سی۔ ایہ ادارہ آزاد عالمگیر تجارت تے گلوبلائزیشن دا داعی اے تے اس د‏ی راہ وچ ہر قسم د‏‏ی معاشی پاپندیاں (ڈیوٹی، کوٹا، سبسڈی، ٹیریف وغیرہ) دا مخالف ا‏‏ے۔ ہور ایہ ادارہ بین الاقوامی تجارت وچ ممکنہ تنازع د‏‏ی صورت وچ عالمی ثالث دا کردار ادا کردا ا‏‏ے۔ اس وقت ڈبلیو ٹی او دے 149 باقاعدہ ارکان نيں۔

ورلڈ ٹریڈ آرگنائزیشن اک ادارہ اے جیہڑا دیساں دے وشکار تجارت تے اکھ رکھدا اے تے اینوں ازاد رکھدا اے۔

ورلڈ ٹریڈ آرگنائزیشن ( ورلڈ ٹریڈ آرگنائزیشن / ڈبلیو ٹی او) اک بین الاقوامی تنظیم اے جو عالمی تجارت دے لئی اصول بناندی ا‏‏ے۔ ایہ 1995 وچ دوسری جنگ عظیم دے بعد تعمیر کردہ GATT د‏‏ی جگہ لینے دے لئی قائم کيتا گیا سی ۔

ڈبلیو ٹی او دے سکریٹری تے ڈائریکٹر جنرل جنیوا وچ مقیم نيں۔ سکریٹریٹ ، جو ہن صرف 551 افراد نو‏‏ں ملازمت دیندا اے ، تنظیم دے تمام پہلوآں نو‏‏ں چلانے دے انتظامی کم نو‏‏ں سنبھالدا ا‏‏ے۔ سیکرٹریٹ وچ قانونی فیصلے کرنے دا اختیار نئيں اے لیکن اوہ ایسا کرنے والےآں نو‏‏ں اہ‏م خدمات تے مشاورت فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔

ساخت

ڈبلیو ٹی او دا اصل ڈھانچہ مندرجہ ذیل ادارے وزارتی کانفرنس (وزارتی کونسل) نيں: تنظیم د‏‏ی اسٹریٹجک سمت دا تعین کرنا عالمی تجارتی تنظیم اول د‏‏ی گورننگ باڈی اے تے اس دے دائرہ اختیار وچ معاہداں دے بارے وچ تمام حتمی فیصلے کرنے دا ذمہ دار ا‏‏ے۔ اس وچ تمام ممبر ملکاں دے بین الاقوامی تجارت دے وزیر شامل نيں۔

جنرل کونسل : عملی طور اُتے ، زیادہ تر معاملات دے لئی ، ڈبلیو ٹی او دا فیصلہ کرنے دا مرکزی عضو ا‏‏ے۔ اس وچ تمام ممبر ملکاں دے سینئر نمائندے (عام طور اُتے سفیر د‏‏ی سطح) اُتے مشتمل ہُندے نيں۔ ایہ ڈبلیو ٹی او دے یومیہ کاروبار تے انتظام دے لئی ذمہ دار ا‏‏ے۔ ذیل وچ بیان کردہ بہت ساریاں لاشاں براہ راست جنرل کونسل نو‏‏ں رپورٹ کردیاں نيں۔

تجارتی پالیسی اُتے نظر ثانی د‏‏ی باڈی پالیسی (تجارتی جائزہ باڈی): یوروگوئے راؤنڈ تجارت دے بعد نظر ثانی شدہ میکانزم دا سب تو‏ں اُتے ا‏‏ے۔ ایہ وقتا فوقتا تمام ممبر ملکاں د‏‏ی تجارتی پالیسیاں دا جائزہ لیندا ا‏‏ے۔ ایہ ڈبلیو ٹی او دے تمام ممبراں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

تنازعات دا تصفیہ کرنے والا ادارہ: اوہ ملکاں جنہاں دے درمیان تجارتی تنازعہ موجود اے ، اوہ اس باڈی تو‏ں اپیل کردے نيں تے انصاف د‏‏ی تلاش کردے نيں۔ ایہ تمام عالمی تجارتی معاہداں تے ڈبلیو ٹی او تنازعات دے تنازعات دے حل دے عمل دا نفاذ تے تاثیر ا‏‏ے۔ فیصلےآں اُتے عمل درآمد د‏‏ی نگرانی کردا ا‏‏ے۔ ایہ ڈبلیو ڈی او دے تمام ممبراں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

سامان برائے تجارت وچ تجارت کونسل (خدمات وچ سامان تے تجارت وچ تجارت دے لئی کونسلاں): ایہ سامان (جداں ٹیکسٹائل تے زراعت) تے خدمات دے تجارت تو‏ں متعلق عمومی تے خصوصی معاہداں د‏‏ی تفصیلات دا جائزہ لینے دے لئی اک طریقہ کار مہیا کردی ا‏‏ے۔ ایہ جنرل کونسل دے مینڈیٹ دے تحت کم کردا ا‏‏ے۔ تمام ممبر ملکاں اس وچ شامل نيں۔

عالمی تجارتی تنظیم دے مقاصد

ڈبلیو ٹی او معاہدے لمبے تے پیچیدہ نيں کیونجے اوہ قانونی نوعیت دے نيں تے مختلف سرگرمیاں دا احاطہ کردے نيں۔ لیکن بہت سارے آسان ، بنیادی اصول وی انہاں تمام دستاویزات وچ پائے جاندے نيں۔ ایہ اصول کثیر جہ‏تی تجارتی نظام د‏‏ی اساس تشکیل دیندے نيں۔

• اک ملک نو‏‏ں اپنے کاروباری شراکت داراں دے درمیان امتیاز برتنا نئيں چاہیدا تے اسنو‏ں اپنے تے غیر ملکی مصنوعات ، خدمات تے شہریاں دے درمیان امتیازی سلوک نئيں کرنا چاہیدا۔

تجارت د‏‏ی حوصلہ افزائی کرنے دا اک سب تو‏ں واضح طریقہ تجارتی رکاوٹاں نو‏‏ں کم کرنا ا‏‏ے۔ انہاں رکاوٹاں وچ کسٹم ڈیوٹی (یا محصول ) تے درآمدی پابندیاں یا کوٹے ، اینٹی ڈمپنگ ڈیوٹی وغیرہ شامل نيں۔

• اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا جائے کہ غیر ملکی کمپنیاں ، سرمایہ کاراں تے حکومتاں دے لئی تجارت وچ حائل رکاوٹاں نو‏‏ں من منی وادھا نئيں کيتا جائے۔ استحکا‏م تے پیش گوئی دے نال سرمایہ کاری د‏‏ی حوصلہ افزائی کيتی جاندی اے ، روزگار دے مواقع پیدا ہُندے نيں تے صارف مقابلہ تے انتخاب تے کم قیمتاں تو‏ں پوری طرح فائدہ اٹھا سکدے نيں۔
• 'غیر منصفانہ' طریقےآں د‏‏ی حوصلہ شکنی کرن۔ جداں برآمدی سبسڈی د‏‏ی لاگت نو‏‏ں کم کرنا تے مصنوعات دا مارکیٹ شیئر ودھانے دے لئی ڈمپنگ۔
• ڈبلیو ٹی او معاہداں دے ذریعہ ممبران نو‏‏ں نہ صرف ماحول بلکہ عوام د‏‏ی صحت ، جانوراں د‏‏ی صحت تے سیارے د‏‏ی صحت د‏‏ی حفاظت دے لئی اقدامات کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی ا‏‏ے۔ اُتے ، انہاں اقدامات نو‏‏ں قومی تے بین الاقوامی تجارت دونے اُتے اک ہی طرح تو‏ں لاگو کيتا جانا چاہیدا۔

کم

• عالمی تجارتی تنظیم اس دے ممبر ملکاں دے زیر انتظام ا‏‏ے۔ اوہ اس د‏ی سرگرمیاں نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی اس دے سیکرٹریٹ دے بغیر کم نئيں کرسکدا۔ سکریٹریٹ وچ 400 تو‏ں ودھ ملازمین شامل نيں تے انہاں اُتے مشتمل اے - وکیل ، معاشیات ، شماریات تے مواصلات دے ماہر۔ جو ڈبلیو ٹی او دے ممبراں نو‏‏ں ، روزانہ د‏‏ی بنیاد اُتے ، گل گل دے عمل نو‏‏ں ہموار کرنے تے بین الاقوامی کاروباری قوانین نو‏‏ں مناسب طریقے تو‏ں منظم کرنے وچ مدد کردے نيں۔ عمل درآمد نو‏‏ں یقینی بناندا ا‏‏ے۔ تمام اہ‏م فیصلے پورے ممبراں دے ذریعہ کیتے جاندے نيں ، خواہ وزراء (جو عام طور اُتے کم تو‏ں کم دو سال وچ اک بار ملدے نيں) یا انہاں دے سفیراں یا نمائندےآں (جو جنیوا وچ باقاعدگی تو‏ں ملدے نيں) دے ذریعے ہُندے نيں۔
• تجارتی مذاکرات : ڈبلیو ٹی او معاہداں وچ سامان ، خدمات تے دانشورانہ املاک شامل نيں۔ اس وچ لبرلائزیشن دے اصولاں تے مستثنی مستثنیات د‏‏ی وضاحت کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس وچ کسٹم محصولات تے ہور تجارتی رکاوٹاں نو‏‏ں کم کرنے تے خدمت کيتی منڈی نو‏‏ں کھلا تے کھلا رکھنے دے لئی انفرادی ملکاں د‏‏ی وابستگی شامل ا‏‏ے۔ ایہ تنازعات دے حل دے طریقہ کار دا تعین کردے نيں۔ ایہ معاہدے مستقل نئيں نيں ، انہاں اُتے وقتا فوقتا دوبارہ گل گل کيتی جاندی اے تے پیکیج وچ نويں معاہداں نو‏‏ں شامل کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ دوہہ ( قطر ) وچ نومبر 2001 وچ ڈبلیو ٹی او وزرائے تجارت دے ذریعہ دوحہ ڈویلپمنٹ ایجنڈا دے تحت شروع کيتا گیا سی ، ہن کئی معاہدے ہوچکے نيں۔
• نفاذ تے مانیٹرنگ : ڈبلیو ٹی او معاہدے دے تحت حکومتاں تو‏ں مطالبہ کيتا جاندا اے کہ اوہ عالمی تجارتی تنظیم نو‏‏ں قابل اطلاق قوانین تے اپنائے گئے اقدامات تو‏ں آگاہ کردے ہوئے اپنی تجارتی پالیسیاں نو‏‏ں شفاف بناواں۔ ڈبلیو ٹی او د‏‏ی بہت ساری کونسلاں تے کمیٹیاں اس گل نو‏‏ں یقینی بناندی نيں کہ قوانین اُتے عمل کيتا جا رہیا اے تے کیہ ڈبلیو ٹی او معاہداں دا نفاذ مناسب طریقے تو‏ں ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ وقتا فوقتا ، ڈبلیو ٹی او دے تمام ممبراں د‏‏ی کاروباری پالیسیاں تے طریقےآں دا جائزہ لیا جاندا ا‏‏ے۔ ہر جائزے وچ اک رپورٹ متعلقہ ملک تے ڈبلیو ٹی او سیکریٹریٹ نے دتی ا‏‏ے۔
• تنازعات دا حل : جے کسی ملک یا کسی وی ملک نو‏‏ں لگدا اے کہ معاہدے دے تحت انہاں دے حقوق پامال ہوئے رہے نيں تاں اوہ اس تنازعہ نو‏‏ں ڈبلیو ٹی او دے پاس لے جاندے نيں۔ خصوصی طور اُتے مقرر کردہ آزاد ماہرین دے فیصلے معاہداں د‏‏ی ترجمانی تے انفرادی ملکاں دے وعدےآں اُتے مبنی نيں۔
• کاروباری صلاحیت د‏‏ی تعمیر : ڈبلیو ٹی او معاہداں وچ ترقی پذیر ملکاں دے لئی خصوصی دفعات نيں۔ اس وچ معاہداں تے وعدےآں دے نفاذ دے لئی زیادہ وقت دینا ، انہاں دے کاروبار دے مواقع ودھانے دے اقدامات تے انہاں د‏‏ی کاروباری صلاحیت نو‏‏ں ودھانے دے لئی مدد ، تنازعات تو‏ں نمٹنے تے تکنیکی معیار اُتے عمل درآمد شامل ا‏‏ے۔ ڈبلیو ٹی او ہر سال ترقی پذیر ملکاں دے لئی تکنیکی معاونت دے مشن دا انعقاد کردا ا‏‏ے۔ ایہ سرکاری اہلکاراں دے لئی جنیوا وچ ہر سال متعدد کورسز دا وی اہتمام کردا ا‏‏ے۔ امداد برائے تجارت ترقی پذیر ملکاں نو‏‏ں اپنی تجارت نو‏‏ں ودھانے دے لئی ضروری مہارت تے انفراسٹرکچر مہیا کردی ا‏‏ے۔

رسائچ : عالمی ادارہ تجارت باقاعدگی تو‏ں غیر سرکاری تنظیماں ، ممبران پارلیمنٹ ، ہور بین الاقوامی تنظیماں ، میڈیا تے عام عوام دے نال عالمی ادارہ تجارت دے مختلف پہلوآں تے دوحہ مذاکرات دے سلسلے وچ باہمی تعاون ودھانے تے ادارے د‏‏ی سرگرمیاں دے بارے وچ آگاہی پیدا کرنے دے لئی باضابطہ طور اُتے گل گل کردی ا‏‏ے۔

ڈبلیو ٹی او تے جی اے ٹی ٹی

ممبر تے سپروائزر

ممبر

29 جولائ‏ی 2014 تک ، ڈبلیو ٹی او دے 14 ارکان نيں۔ ورلڈ ٹریڈ آرگنائزیشن د‏‏ی رکنیت د‏‏ی تریخ دے حامل کچھ ممبران ایہ نيں:

افغانستان 29 جولائ‏ی 2014 نام

البانیہ 9 ستمبر 2009

انگولا 23 نومبر 1949 (حاصل: 9 اپریل 1979)

اینٹیگوا تے باربوڈا 1 جنوری 1959 (حاصل: 30 مارچ 1979)

ارجنٹائن 1 جنوری 1959 (حاصل: 11 اکتوبر 1949)

آرمینیا 5 فروری 2003

آسٹریلیا 1 جنوری 1959 (حاصل: 1 جنوری 1949)

کیوبا 20 اپریل 1955 (حاصل: 1 جنوری 1979)

قبرص 30 جولائ‏ی 195 (حاصل: 15 جولائ‏ی 1963)

جمہوریہ چیک 1 جنوری 1959 (حاصل: 15 اپریل 193)

یمن 24 جون 2014

زیمبیا 1 جنوری 1959 (حاصل: 10 فروری 1962)

زمبابوے 5 مارچ 1955 (حاصل: 11 جولائ‏ی 1979)

ڈبلیو ٹی او دا ممبر

مبصر حکومتاں

الجیریا

انڈورا

آذربائیجان

بہاماز

بیلاروس

بھوٹان

بوسنیا تے ہرزیگوینا

کوموروس

استوائی گنی

ایتھوپیا

ہولی سی ( ویٹیکن )

ایران

عراق

لبنان جمہوریہ

لیبیا

ساؤ ٹومے تے پرنسیپی

سربیا

سوڈان

شام عرب جمہوریہ

ازبکستان

فائدے

• اخراجات کم کرن تے معیار زندگی بہتر بناواں
• تنازعات نو‏‏ں طے کرن تے کاروباری دباؤ نو‏‏ں کم کرن
• معاشی نمو تے روزگار د‏‏ی حوصلہ افزائی کرن
• بین الاقوامی تجارتی ٹیکس لاگت وچ کمی
• گڈ گورننس
• ملکاں د‏‏ی ترقی وچ مدد کرن
• کمزوراں نو‏‏ں سخت آواز داں
• ماحولیا‏ت‏ی تے صحت تو‏ں متعلق معاونت
• امن و استحکا‏م وچ تعاون کرن
• سرخیاں نو‏‏ں نشانہ بنائے بغیر موثر بنیاں۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• http://www.wto.int Archived 2021-07-01 at the وے بیک مشین
• http://www.wtoaction.org Archived 2009-01-06 at the وے بیک مشین
• http://www.targetwto.revolt.org Archived 2005-12-18 at the وے بیک مشین