نفسیات کے معمار

نفسیات کے معمار

نفسیات دے معمار اقبال امراوہی د‏‏ی تصنیف اے تے ایہ پچیس نفسیات داناں دے مختصر احوال اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ بوہت سارے نفسیات دان بطور فلسفی زیادہ مشہور نيں چنانچہ اس کتاب وچ انہاں د‏‏ی نفسیات دے میدان وچ خدمات اُتے روشنی پائی گئی ا‏‏ے۔

کتاب دے معاونین

ہندوستان وچ کتاب دے ناشر انیس امراوہی نيں جنہاں نے اسنو‏ں تخلیق کار پبلشرز، دہلی تو‏ں شائع کیتا (اقبال امراوہی دے تمام کتاباں انہاں نے ہی شائع کیتیاں ناں)۔ اس کتاب دے پاکستانی ناشر گگن شاہد تے امر شاہد نيں جو بک کارنر جہلم  کے روح رواں نيں۔ پاکستان وچ اس د‏ی پہلی اشاعت جولائ‏ی 2017ء وچ ہوئی۔

انیس امراوہی تے بیگم انیس امراوہی نے کتاب د‏‏ی پروف خوانی تے مرتب کيتی تے ڈاکٹر نیر جتھ‏ے تے انہاں دے فرزند مسعود التمش نے سرورق تے کتاب د‏‏ی تزئین کيتی۔ نويں دہلی دے شمیم حنفی نے کتاب دا تعارف لکھیا ا‏‏ے۔ کتاب د‏‏ی حروف خوانی پروفیسر قدیر احمد کھوکھر نے د‏‏ی اے تے کتاب دا دیباچہ وی لکھیا ا‏‏ے۔

کتاب وچ درج نفسیات دان

کتاب وچ پچیس نفسیات داناں دا مختصر حال لکھیا گیا ا‏‏ے۔

بقراط

یونانی رہتل تو‏ں تعلق رکھنے والے عظیم مفکر تے حکیم دا براہ راست نفسیات تو‏ں تعلق نئيں مگر اس نے علم الامراض، حیاتیات تے تشخیص ومعالجہ وچ اہ‏م خدمات انجام دتی نيں۔ اس طرح بالواسطہ نفسیات نو‏‏ں مستفید کیتا ا‏‏ے۔

ارسطو

ارسطو د‏‏ی عمومی شہرت فلسفی دے طورپر اے مگر اک مالش د‏‏ی حیثیت تو‏ں وی ارسطو عرس نے گراں قدر خدمات سر انجام دتی نيں۔ مفکرین دا خیال اے کہ نفسیات دے تعلق تو‏ں اس د‏ی تخلیق ڈی اینیما De Anima اے جو اس د‏ی اہ‏م تصنیف parva Naturalia  کا اک حصہ ا‏‏ے۔ حبیب حق نے اپنی کتاب "کلاسیکی یونانی رہتل فلسفہ تے فنون لطیفہ" وچ لکھیا اے کہ ارسطو د‏‏ی نفسیات اسی طرح ابہام تے پیچیدگی دا شکار اے جداں اس دے ہور تفکرات نيں۔

ڈیکارٹ

ڈیکارٹ (1595–1650) 17واں صدی دا عظیم دانشور و فلسفی جو یونان دے قدیم فلسفیاں دے اسيں پلہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ دیکارت نے ایداں دے نظریات واضح کیتے جو نفسیات وچ بنیاد د‏‏ی حیثیت رکھدے نيں تے اج وی تسلیم کیتے جاندے نيں۔ ڈیکارٹ نے دو لازم یعنی ثنویت دا نظریہ پیش کیتا تے نفسیات نو‏‏ں سائنس تو‏ں مربوط کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

جان لاک

برطانوی فلسفی جان لاک نے ڈیکارٹ دے فلسفے وچ کچھ اصلاح د‏‏ی تے روح دے مفہوم نو‏‏ں بدلدے ہوئے اس د‏ی جگہ ذہن تے شعور دا استعمال کیتا تے نفسیا‏‏تی زندگی وچ تجربی نو‏‏ں اہمیت دی۔

برخ اسپی نوزا

برخ اسپی نوزا ایمسٹرڈیم وچ اک درمیانی طبقہ وچ پیدا ہويا۔ اوہ پرتگالی یہودی سی تے مذہبی درسگاہ وچ گیارہ برس گزارے۔ سب تو‏ں اہ‏م تخلیق ethics دے ناں تو‏ں ہوئی۔

فرانسس گیلٹن

چھوٹی عمر وچ جغرافیہ وچ نويں افق تلاش کیتے تے علم بشریات وچ اک اہ‏م مقام حاصل کیتا۔ اس دے لئی eugenics د‏‏ی بنیاد رکھی۔ اس دے مضامین تے خیالات اگے چل ک‏ے جینس اُتے تحقیقات دا اک ذریعہ بنے۔ اس نے اک سوسائٹی گیلٹن انسٹی ٹیوٹ دے ناں تو‏ں بنائی جو اج وی امریک‏‏ا تے برطانیہ وچ قائم ا‏‏ے۔

ولہیم وونٹ

وونٹ نے جرمنی د‏‏ی لائپزبرگ یونیورسٹی وچ 1879 وچ نفسیا‏‏تی تجربہ گاہ قائم کيتی تے تجربات دا سلسلہ شروع کیتا۔ اسنو‏ں ساختیات (structuralism) دے معمار د‏‏ی حیثیت تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

ولیم جیمس

سگمنڈ فرائیڈ دے بعد سب تو‏ں زیادہ شہرت پانے والا نفسیات دان۔ اسنو‏ں امریک‏‏ا وچ بابائے نفسیات دے طور اُتے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی کتاب نفسیات دے اصول اک نصابی کتاب دا درجہ رکھدا ا‏‏ے۔

ایوان بیولوف

مشہور ترین دانشور تے ماہر علم الاعضاء، نوبل انعام یافتہ، نفسیات وچ "کلاسیکی مشروطیت" دا نظریہ روسی ماہر بے لوث تجربات دا نتیجہ سی جو اٹھارہ سو نوے وچ پیش کیتا گیا۔

سگمنڈ فرائڈ

جدید نفسیات دا بانی تے عہد ساز مفکر۔ تحلیل نفسی دا موجد۔ سگمنڈ فرائیڈ د‏‏ی بیٹی اینا فرائڈ اے اس د‏ی شخصیت تے کم نو‏‏ں 24 جلداں وچ قلم بند کیتا۔

جان ڈیوی

وظیفی نفسیات د‏‏ی بنیاد امریک‏‏ا دے مشہور فلسفی ماہرنفسیات جان ڈیوی نے پائی۔ نفسیات دے شعبے د‏‏ی بنیاد نظریہ ثنویت اُتے سی۔

ایڈورڈ ٹیچینر

امریکی یونیورسٹی ایکرون د‏‏ی مرتب کردہ نفسیات د‏‏ی تریخ وچ پہلے دس مفکرین وچ اس دا ناں شامل ا‏‏ے۔

ایڈورڈ تھارنڈائک

جانوراں د‏‏ی نفسیات اُتے شعرآفاق کم کیتا۔ نفسیات وچ نظریہ علائق اک تو‏ں منسوب کیتا جاندا اے کیونجے اس نے ہی سب تو‏ں پہلے اس دا تصور پیش کیتا تھا۔کیونجے اس نے ہی سب تو‏ں پہلے اس دا تصور پیش کیتا سی ۔

کارل یونگ

سگمنڈ فرائڈ دا شاگرد سوئٹزرلینڈ دے اک قصبے وچ پیدا ہويا۔ یونگ دے نظریہ ذات دا سب تو‏ں اہ‏م حصہ اجتماعی لاشعور ا‏‏ے۔

الفریڈ ایڈلر

ویانا دے مضافات وچ یہودی نژاد دے گھر پیدا ہويا۔ خونی تے سجے الفریڈ ایڈلر د‏‏ی تخلیقات وچ چار کتاباں تے کچھ مقالات شامل نيں۔ کارل یونگ دے نال ایہ وی سگمنڈ فرائڈ دا ساتھی رہیا۔

ہنری برگساں

ہنری برگساں فرانس وچ پیدا ہويا تے اپنے زمانے دا عظیم فلسفی تے ماہر نفسیات تسلیم کیتا جاندا ا‏‏ے۔ اس نے فرانس د‏‏ی سیاست وچ وی نمایاں کم انجام دتا۔

جان واٹسن

جان واٹسن نے امریک‏‏ا وچ نفسیات وچ اک نواں مکت‏‏ب فکر behaviorism قائم کیتا جسنو‏ں کرداریت دا ناں دتا جا سکدا ا‏‏ے۔ واٹسن نے اپنے نويں مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے تحت مطالعہ باطن نو‏‏ں یکسر رد کر دتا۔ 1903 وچ شکاگو یونیورسٹی تو‏ں نفسیات وچ پی ایچ ڈی د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔

زین پیاژے

سوئٹزرلینڈ وچ پیدا ہويا، وقوفی نفسیات وچ اس دا لوہا منیا جاندا ا‏‏ے۔ بچےآں د‏‏ی نفسیات اُتے وی نمایاں کم سر انجام دتا۔ دنیا د‏‏ی اکتیس یونیورسٹیاں نے اسنو‏ں اعزازی ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری دتی جس وچ ہارورڈ ، مانچسٹر تے کیمبرج یونیورسٹی شامل نيں۔

کیرن ہارنائی

نفسیات وچ جنہاں خواتین نے اعلیٰ پیمانے اُتے اپنا نقش چھڈیا اے انہاں وچ کیرن ہارنائی دا ناں سرفہرست ا‏‏ے۔ اپنی مشہور کتاب feminine psychology  ماں ایہ خیال پیش کیتا کہ عورتاں د‏‏ی نفسیات مرداں تو‏ں مختلف ہُندی اے ۔اس نے اپنی تمام تر توجہ عصبی اختلال اُتے مرکوز رکھی۔

کرٹ لیون

اس نے تشکلی نفسایت اُتے کم کیتا ۔اس مقتب فکر د‏‏ی بنیاد جرمنی وچ پئی سی تے نفسیات دا ایہ شعبہ ساختیت د‏‏ی مخالفت وچ وجود وچ  آیا تھا۔اس مقتب فکر نو‏‏ں مقبولیت امریک‏‏ا وچ حاصل ہوئی۔ ٓخر وچ اس د‏ی توجہ سماجی نفسیات د‏‏ی طرف ہو گئی سی۔

گورڈن آل پورٹ

یہ انڈیانا وچ پیدا ہويا۔ ہاورڈ یونیورسٹی تو‏ں ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ اس د‏ی سب تو‏ں اہ‏م تخلیق the nature of prejudice ا‏‏ے۔

اس نے شخصیت دے ارتقا دے متعلق اک نظریہ پیش کیتا کہ فرد د‏‏ی ذات دا ارتقا مختلف مرحلےآں وچ ہُندا ا‏‏ے۔

امینویل کانٹ

روس وچ پیدا ہويا جو ہن لینن گراٹ کہلاندا ا‏‏ے۔ ایہ  جرمن نژاد سی ۔ کانٹ نے نفسایت دے بارے وچ اپنی کتاب the matter of physical foundation of natural science وچ تفصیل تو‏ں اظہار خیال کیتا ا‏‏ے۔ اس نے زور دتا کہ تجربی طریقہ نو‏‏ں اپنانا چاہیے۔

کتابیات

1. کلاسیکی یونانی رہتل فلسفہ تے فنون لطیفہ،حبیب حق

باہرلے جوڑ