نازی اقتدار
ایڈولف ہٹلر دے 30 جنوری 1933 نوں جرمنی دا چانسلر نامزد ہونے اُتے جرمنی وچ جمہوریت دا خاتمہ ہوگیا۔ نسل پرستی تے آمریت دے تصورات توں آراستہ، نازیاں نے بنیادی آزادیاں دا خاتمہ کر دتا تے اک "وولک" کمیونٹی بنانے دی ٹھانی۔ وولک کمیونٹی دے تصور دے مطابق جرمنی دے تمام سماجی طبقاں تے علاقےآں نوں اکٹھا کر کے ہٹلر دے زیر اقتدار لیایا گیا۔ درحقیقت تیسری جرمن سلطنت جلد ہی اک پولیس ریاست بن گئی جتھے لوکاں نوں اَنھّا دھند گرفتار تے قید کردتا جاندا سی۔
چانسلر دا عہدہ سنبھالنے دے کچھ مہینےآں دے اندر ہی ہٹلر نے "ہم آہنگی" دی متفقہ کوشش شروع کردتی تے تنظیماں، سیاسی پارٹیاں تے ریاستی حکومتاں نوں نازی مقاصد دے نال ہم آہنگ ہونے اُتے مجبور کرکے انہيں نازی سربراہی دے تحت لیایا گیا۔ سبھیاچار، معیشت، تعلیم تے قانون، سب ہی نازیاں دے دائرہ اختیار دے تحت آ گئے۔ ٹریڈ یونیناں دا خاتمہ کردتا گیا تے ملازمین، کارکنان تے مالکان نوں جبرا نازی تنظیماں وچ بھرتی کرلیا گيا۔ جولائی 1933 دے وسط تک نازی پارٹی دے علاوہ جرمنی وچ کِسے سیاسی پارٹی دی اجازت نہ رہی۔ رائخ اسٹاگ (جرمن پارلیمنٹ) ہٹلر دی آمریت دے لئی ربڑ دا ٹھپہ بن گیا۔ قائدین حکومتی پالیسی دی بنیاد بن گئے۔
سرکاری عہدےآں اُتے نازی پارٹی دے ممبران دے تعین توں ہٹلر دا سرکاری افسران اُتے کنٹرول ودھ گیا۔ نازی پارٹی دے سربراہی اصول دے مطابق اختیار اُتے توں دتا جاندا سی تے نازی سلسلہ مناصب دی ہر سطح اُتے اپنے اعلیٰ افسران دی اطاعت دی مکمل توقع رکھی جاندی سی۔ ہٹلر تیسرے رائخ دا بادشاہ سی۔
اہم تواریخ سودھو
27 فروری 1933 سودھو
رائخ اسٹاگ (جرمن پارلیمنٹ) دی عمارت نذر آتش
کمیونسٹاں اُتے برلن وچ رائخ اسٹاگ (جرمن پارلیمنٹ) دی عمارت دے جلائے جانے دا الزام لگانے دے بعد، ایڈولف ہٹلر نے اس واقعے نوں جواز بنا کے جرمنی وچ غیرمعمولی اختیارات حاصل کر لئے۔ ہٹلر نے جرمنی دے صدر پول وون ہنڈنبرگ نوں ہنگامی صورت حال دا اعلان کرنے اُتے آمادہ کرلیا۔ اُنہاں تمام اختیارات نوں معطل کر دتا گیا جنہاں دی آئين دے تحت ضمانت دتی گئی سی۔
5 مارچ 1933 سودھو
نازی رائخ اسٹاگ (جرمن پارلیمنٹ) دے انتخابات وچ اکثریت حاصل کرنے وچ ناکام ہوگئے
فروری 1933 وچ ہنگامی صورت حال دے اعلان تے ایڈولف ہٹلر دے حاصل کردہ غیرمعمولی اختیارات دے باوجود، نازی پارلیمانی انتخابات وچ حکومتی اکثریت حاصل کرنے وچ ناکام ہوگئے۔ نازیاں نے صرف پنتالس فیصد ووٹ حاصل کيتے۔ بعد وچ مارچ 1933 وچ ہٹلر نے اک بل متعارف کروایا جس نے اس دی حکومت نوں جرمن پارلیمنٹ وچ ووٹ حاصل کيتے بغیر قوانین جاری کرنے دا اختیار دے دتا۔ بل دے منظور ہونے دی اک اہم وجہ اس اُتے ووٹ توں پہلے کئی کمیونسٹ تے سوشلسٹ مخالفین دی گرفتاری سی۔
23 مارچ 1933 سودھو
رائخ اسٹاگ (جرمن پارلیمنٹ) نے ہٹلر نوں قانون سازی دا اختیار دے دتا
نازی پارٹی دے پارلیمنٹ وچ اکثریت حاصل کرنے وچ ناکام ہونے دے بعد ہٹلر نے اک بل متعارف کروایا جس توں اس دی حکومت نوں قانون سازی دا اختیار دے دتا گیا۔ نازی، روایت پسند تے کیتھلک مرکزی پارٹی نے اس "اجازت دینے دے قانون" دی حمایت کيتی۔ اس قانون دے تحت ہٹلر دی حکومت نوں چار سال تک پارلیمنٹ وچ ووٹ دے بغیر قوانین جاری کرنے دا اختیار دتا گيا۔ ووٹ توں پہلے کمیونسٹ تے کئی سوشلسٹ مخالفین نوں گرفتار کرلیا گيا سی۔ آخر وچ صرف باقی سوشلسٹ قانون دی مخالفت کردے ہيں۔ بل منظور ہوگیا۔ جلد ہی ہٹلر نے جرمنی وچ نازی پارٹی دے علاوہ تمام سیاسی پارٹیاں نوں غیرقانونی قرار دے دتا۔
30 جون 1934 سودھو
لمبی چھریاں دی رات
اسٹارم ٹروپراں (ایس اے) دی قیادت تے ہٹلر دی حکومت دے دوسرے مفروضہ مخالفین نوں "صاف" کردتا گیا۔ ایہ صفائی "لمبی چھریاں دی رات" دے ناں توں مشہور ہوئی۔ 80 توں ودھ ایس اے دے قائدین نوں مقدمے دے بغیر گرفتار کرکے گولی مار دے ہلاک کردتا گیا۔ ہٹلر نے دعوی کيتا کہ ایہ صفائی ایس اے دے حکومت دا تختہ الٹنے دے منصوبے دی جوابی کارروائی سی۔ ارنسٹ روئم دی قیادت وچ ایس اے نے جرمن فوج دی جگہ لینے دی کوشش کيتی سی۔ روئم نوں برطرف کرنے توں ہٹلر نوں فوج دا تعاون حاصل ہوگیا۔
2 اگست 1934 سودھو
صدر وون ہنڈنبرگ 87 سال دی عمر وچ انتقال کرگئے۔
جرمنی دے صدر پول وون ہنڈنبرگ 87 سال دی عمر وچ انتقال کر گئے۔ ہنڈنبرگ دی وفات پرایڈولف ہٹلر نے صدارت دا عہدہ وی سنبھال لیا۔ فوج نے ہٹلر دے نال ذاتی وفاداری دا حلف اٹھا لیا۔ ہٹلر دی آمریت ہن رائخ دے صدر (ملک دا صدر)، رائخ چانسلر (حکومت دا صدر) تے قائد (نازی پارٹی دا سربراہ) دے عہدےآں اُتے ٹکی ہوئی سی۔ ہٹلر دا سرکاری عہدہ ہن "قائد تے رائخ دا چانسلر" ہوگیا۔
ہٹلر نے اقتدار حاصل کر ليا سودھو
1930 دی دہائی دے آغاز وچ جرمنی وچ ماحول پریشان کن حد تک سنجیدہ سی۔ عالمی معاشی انحطاط نے اس ملک نوں خاص طور اُتے بہت متاثر کيتا سی تے لکھاں افراد بے روزگار ہوئے گئے سن ۔ بہے توں لوکاں دے دماغ وچ پندرہ سال پہلے پہلی جنگ عظیم وچ جرمنی دی شرمناک شکست دی یاد ہن تک تازہ سی تے جرمناں نوں اپنی کمزور حکومت وائمار جمہوریہ اُتے اعتماد نئيں سی۔ انہاں حالات نے اک نويں لیڈر ایڈولف ہٹلر تے اس دی پارٹی نیشنل سوشلسٹ جرمن ورکرز پاری (مختصراً نازی پارٹی) نوں اُبھرنے دا موقع فراہم کیہ۔
ہٹلر اک طاقت ور تے مسحور کر دینے والا مقرر سی جس نے تبدیلی دے خواہاں جرمناں نوں اپنی طرف کھچ لیا۔ اس نے مایوس لوکاں توں اک بہتر زندگی تے اک نويں تے عظیم جرمنی دا وعدہ کيتا۔ نازياں نے خاص طور اُتے بے روزگار افراد، نوجواناں تے لوئر مڈل کلاس دے افراد یعنی چھوٹی دکاناں دے مالکان، دفتری ملازمین، کاشتکار تے کاریگراں نوں اپنی طرف متوجہ کيتا۔
پارٹی نے بہت تیزی دے نال اقتدار حاصل کر ليا۔ معاشی پستی توں پہلے نازی پارٹی بالکل غیر معروف سی تے 1924 دے انتخابات وچ رائخ اسٹاگ (جرمن پارلیمنٹ) دے صرف تن فیصد ووٹ حاصل کر سکی سی۔ 1932 دے انتخابات وچ نازیاں نے 33 فیصد ووٹ حاصل کيتے جو کسی وی دوسری پارٹی توں کدرے زيادہ سن ۔ جنوری 1933 وچ ہٹلر نوں چانسلر، یعنی جرمن حکومت دا صدر بنا دتا گيا تے کئی جرمن ایہ مننے لگے کہ انہيں اپنے قوم دا مسیحا مل گیا اے۔
28 جون 1919 سودھو
ورسائے دے معاہدے دے نال پہلی جنگ عظیم دا اختتام
پہلی جنگ عظیم دے بعد ورسائے دے معاہدے دے تحت فاتح قوتاں (امریکا، برطانیہ، فرانس تے دوسرے اتحادی ملکاں) نے جرمنی اُتے کڑی شرائط عائد کردتیاں حملے دے ڈر توں جرمنی معاہدے اُتے دستخط کرنے اُتے مجبور سی۔ دوسرے ضوابط دے علاوہ جرمنی نے جنگ کيتی ذمہ داری وی قبول کيتی تے وڈی رقوم دی ادائيگياں کرنے (جنہيں تلافی دا ناں دتا گيا)، اپنی فوج نوں اک لکھ ٹروپس تک محدود کرنے تے اپنے پڑوسیاں نوں زمین دینے دی حامی بھرلی۔ اس معاہدے دی شرائط دی وجہ توں جرمنی وچ سیاسی عدم اطمنان پیدا ہوگیا۔ ایڈولف ہٹلر نے حالات بہتر کرنے دا وعدہ کرکے حمایت حاصل کيتی۔
24 اکتوبر 1929 سودھو
نیویارک دے بازار حصص وچ شدید مندی
نیو یارک دے بازار حصص دے نال منسلک حصص دی قیمتاں وچ شدید مندی دی وجہ توں کئی کاروبار دیوالیہ ہوئے گئے۔ امریکا وچ بے روزگاری زور پھڑنے لگی۔ اسنوں "عظیم معاشی پستی" دا ناں دتا گیا تے اس دی وجہ توں دنیا بھر وچ معاشی بحران پیدا ہوگیا۔ جرمنی وچ جون 1932 تک سٹھ لکھ افراد بے روزگار سن ۔ معاشی پریشانی دی وجہ توں نازی پارٹی دی حمایت اک دم ودھ گئی۔ اس دے نتیجے وچ جولائی 1932 وچ رائخ اسٹاگ (جرمن پارلیمنٹ) دے انتخابات وچ نازی پارٹی نے تقریباً 40 ووٹ حاصل کرلئے۔ نازی پارٹی اس وقت جرمن پارلیمنٹ دی سب توں وڈی پارٹی بن گئی۔
6 نومبر 1932 سودھو
نازی پارٹی پارلیمانی انتخابات وچ حمایت توں محروم ہوئے گئی
نومبر 1932 وچ رائخ اسٹاگ (جرمن پارلیمنٹ) دے انتخاب وچ نازیاں نوں جولائی دے انتخابات دے مقابلے وچ ویہہ لکھ ووٹ کم ملے۔ انہاں نے صرف 33 فیصد ووٹ حاصل کيتے۔ ایہ گل واضح ہونے لگی کہ نازی جمہوری انتخابات وچ اکثریت حاصل کرنے توں قاصر رہيں گے تے ایڈولف ہٹلر روایت پسنداں دے نال اک مخلوط اتحاد بنانے دے لئی راضی ہوگیا۔ کئی مہینےآں دے مذاکرات دے بعد جرمنی دے صدر پول وون ہنڈنبرگ نے 30 جنوری 1933 نوں روایت پسنداں دی اکثریت دی حکومت وچ ہٹلر نوں جرمنی دا چانسلر بنا دتا۔
نازياں دی دہشت گردی دا آغاز سودھو
جنوری 1933 وچ جرمنی دا چانسلر بننے دے بعد ایڈولف ہٹلر نے جرمنی نوں اک پارٹی دی آمریت وچ تبدیل کرنے تے نازیاں دی حکمت عملیاں پرعملدرآمد دے لئی ضروری پولیس دی طاقت دا بندوبست کرنے وچ دیر نہيں لگائي۔ اس نے اپنی کابینہ نوں ایمرجنسی نافذ کرنے تے پریس، اظہار رائے تے اکٹھا ہونے ورگی انفرادی آزادیاں ختم کرنے دے لئی اکسایا۔ لوک پرائویسی دے حقوق توں محروم ہوگئے۔ اس دی وجہ توں افسران انہاں دی ڈاک پڑھ سکدے سن، ٹیلیفون اُتے انہاں دی گفتگو سن سکدے سن تے بغیر کسی وارنٹ دے انہاں دے گھراں دی تلاشی لے سکدے سن ۔
ہٹلر نے اپنے مقاصد حاصل کرنے دے لئی دہشت گردی دا وی راستہ اپنایا۔ تنخواہون، رفاقت دے احساست تے خوبصورت یونیفارماں دے لالچ وچ آ کے ہزاراں بے روزگار نوجواناں نے نازی اسٹارم ٹروپراں (اسٹرمیبتی لنگین) دی بھوری قمیضاں تے لیدر دے اُچے جوندے پہن لئے۔ ایس اے دے ناں توں مشہور اِنہاں ضمنی پولیس اہلکاراں نے سڑکاں اُتے نکل کے نازی حکومت دے چند مخالفین نوں مارنا پیٹنا تے قتل کرنا شروع کردتا۔ نازياں دی حمایت نہ کرنے والے دوسرے جرمن محض ایس ایس دے خوف توں ہی خاموش ہوجاندے سن ۔
31 مارچ 1933 سودھو
جرمن ریاستاں دی حکومتاں دے لئی نازی گورنر مقرر کيتے گئے
ایڈولف ہٹلر نے ریاستاں دی حکومتاں وچ منتخب افسران دی جگہ نازی افسران نوں مقرر کردتا۔ جرمنی ميں مرکزی نازی کنٹرول تشکیل دینے دے پہلے مراحل وچوں اک ریاستی حکومتاں نوں ختم کرنا سی۔ نازیاں دی اک کلیدی شخصیت ہرمین گویرنگ سب توں وڈی جرمن ریاست پرشیا دا وزیر-صدر بن گيا۔ 1935 تک ریاستاں دی انتظامیہ نوں برلن دی مرکزی حکومت دے ہتھوں وچ دے دتا گيا سی
2 مئی 1933 سودھو
نازیاں نے تجارتی یونیناں اُتے قبضہ کرلیا
اسٹارم ٹروپراں (ایس اے) تے پولیس نے تجاری یونیناں دے عہدے سنبھال لئے۔ تجارتی یونین دے افسران تے کارکنان نوں دہشت گردی دا نشانہ بنایا گیا۔ تجارتی یونیناں دے ریکارڈز تے اساساں نوں ضبط کرلیا گيا۔ یونیناں نوں نازی تنظیم جرمن محنت کشاں دے فرنٹ وچ زبردستی ضم کردتا گيا۔ اس طرح محنت کشاں دی آزاد نمائیندگی نوں ختم کردتا گيا۔
14 جولائی 1933 سودھو
نازی پارٹی ملک دی واحد پارٹی بن گئی
نازی پارٹی دے علاوہ تمام سیاسی پارٹیاں نوں ختم کردتا گيا۔ نازی پارٹی دے علاوہ جرمنی وچ کِسے سیاسی پارٹی دی اجازت نہيں سی تے ایہ صورت حال 1945 وچ جرمنی دی فوجی شکست تک جاری رہی۔ اس طرح جرمنی اک پارٹی دی آمریت بن گیا۔ پارٹی دے اراکین دی تعداد ودھ کے 1935 وچ پچیس لکھ تے 1945 وچ پچاسی لکھ ہوگئی۔
20 جولائی 1933 سودھو
ایڈولف ہٹلر نے کیتھلک چرچ دے نال معاہدے اُتے دستخط کيتے
جرمن حکومت تے ویٹیکن (رومن کیتھلک چرچ دی اعلیٰ ترین اتھارٹی) دے تحت کیتھلکاں نوں نجی مذہبی رسومات دی آزادی عطا کردتی گئی، لیکن کیتھلک سیاسی تے تجارتی یونین دی تنظیماں ختم ہوگئيں۔ ویٹیکن (جس دے پاس آزاد مملکت دی حیثیت سی) ایڈولف ہٹلر دی حکومت نوں رسمی طور اُتے جائز قرار دینے والی پہلی مملکت سی معاہدے دے باوجود، نازیاں نے کیتھلک مذہبی تے ثقافتی تنظیماں، پادریاں تے اسکولاں اُتے ظلم و ستم جاری رکھیا۔
ایس ایس دی پولیس ریاست سودھو
نازی دہشت گردی دا اک اہم ہتھیار حفاظتی اسکواڈ (شٹزسٹافیل)، یا ایس ایس، سی جو ایڈولف ہٹلر تے پارٹی دے دوسرے قائدین دے لئی اک خصوصی گارڈ دی حیثیت توں شروع ہويا سی۔ کالی قمیضاں والے ایس ایس دے اراکین نے اک چھوٹا ایلیٹ گروپ قائم کيتا جس دے اراکین نے پہلے ضمنی پولیس تے فیر حراستی کیمپ دے محافظاں دا کم کيتا۔ بالآخر اسٹارم ٹروپراں توں زيادہ اہم بننے والی ایس ایس نازی پارٹی دی نجی فوج بن گئی۔
ایس ایس دے سربراہ ہائنریخ ہملر نے عام (غیرجماعتی) پولیس قوتاں نوں دہشت گردی دا اک ہتھیار بنا دتا۔ اس نے طاقتور خفیہ پولیس (گیھائمے اسٹاٹزپولیزی) یا گسٹاپو تشکیل دینے وچ مدد دی؛ سادہ کپڑےآں دے ایہ پولیس اہلکار جرمنی بھر وچ سیاسی مخالفین تے نازی حکومت دے قوانین تے پالیسیاں دی نافرمانی کرنے والے افراد نوں تلاش کرنے تے گرفتار کرنے دے لئی بے رحم تے ظالمانہ طریقہ کار اپناتے سن ۔
ہٹلر دے اقتدار وچ آنے دے کچھ مہینےآں بعد، ایس اے تے گسٹاپو ہٹلر دے دشمنان دی تلاش وچ گھر گھر گئے۔ سوشلسٹ، کمیونسٹ، تجارتی یونین دے قائدین تے نازی پارٹی دے خلاف آواز اٹھانے والےآں نوں گرفتار کرلیا گیا تے کچھ نوں قتل کردتا گیا۔ 1933 دے وسط تک، نازی پارٹی اکلوتی سیاسی پارٹی سی تے حکومت دے خلاف تقریبا تمام ہی منظم مخالفت نوں ختم کردتا جاچکيا سی۔ جرمنی وچ جمہوریت ختم ہوچکی سی۔
ایس اے تے ایس ایس دے علاوہ کئی مختلف گروپاں نے جرمنی فیر وچ خالی گوداماں، کارخانےآں تے دوسرے تھاںواں وچ عارضی کیمپ قائم کيتے جتھے اُنہاں نے مقدمے دے بغیر سیاسی مخالفین نوں زير حراست رکھ دے انہاں اُتے بہت تشدد کيتا۔ ایداں دے اک کیمپ نوں 20 مارچ 1933 وچ پہلی جنگ عظیم دے زمانے دی اک گولہ بارود فیکٹری وچ ڈاخاؤ ميں قائم کيتا گيا۔ جرمنی دے جنوب مشرق وچ واقع میونخ دے قریب، ڈاخاؤ ایس ایس کیمپاں دے وسیع نظام دے لئی "مثالی" حراستی کیمپ بن گیا۔
22 فروری 1933 سودھو
ایس ایس تے ایس اے ضمنی پولیس دے یونٹس بنا دتے گئے
ایڈولف ہٹلر دے جرمنی دے چانسلر بننے دے اک ماہ دے اندر اس نے نازی پارٹی دے عناصر توں ضمنی پولیس دے اہلکاراں دے طور اُتے کم کرنے دے لئی کہیا۔ ایس ایس، جو پہلے ہٹلر دے باڈی گارڈ ہويا کردے سن، تے ایس اے، گلیاں وچ لڑنے والے یا نازی پارٹی دے اسٹارم ٹروپر، ہن سرکاری پولیس دے اختیارات رکھدے سن ۔ اس توں جرمن معاشرے وچ نازی پارٹی دی طاقت تے وی ودھ گئی۔
28 فروری 1933 سودھو
رائخ اسٹاگ دی آتشزدگی دے بعد جاری ہونے والے فرمان نے پولیس نوں اختیارات دئے
27 فروری 1933 نوں رائخ اسٹاگ(جرمن پارلیمنٹ) دی آتش زدگی دے بعد ہنگامی فرمان دے ذریعے پولیس نوں گرفتاری دے تقریباً لامحدود اختیارات عطا کردئے گئے۔ انہاں اختیارات نوں "حفاظتی حراست" کہیا جاندا اے۔ قومی سوشلسٹ اصطلاحات وچ حفاظتی حراست توں مراد مقدمے یا قانونی کارروائی دے بغیر حکومت دے سیاسی مخالفین دی گرفتاری سی۔ تحفظاندی حراست دے قیدیاں نوں معمولی قید خاناں دے بجائے حراستی کیمپاں وچ رکھیا جاندا سی۔ انہاں کیمپاں نوں پہلے تاں اسٹارم ٹروپراں (ایس اے) نے قائم کيتا سی تے فیر ایہ ایس ایس دے لیڈراں دے دائرہ اختیار دے تحت آ گئے۔
20 مارچ 1933 سودھو
ہائنرچ ہملر نے ڈخاؤ دے افتتاح دا اعلان کردتا
جنوبی جرمنی وچ واقع میونخ دے نیڑے واقع ڈخاؤ دا کیمپ نازیاں دے قائم کردہ پہلے حراستی کیمپاں وچوں اک سی۔ ایس ایس دے لیڈر ہائنرچ ہملر نے 20 مارچ 1933 نوں اس دے افتتاح دا اعلان کيتا- پہلے قیدی 22 مارچ نوں پہنچے، جو زيادہ تر کمیونسٹ تے سوشلسٹ سن ۔ ڈخاؤ 1933 توں 1945 تک فعال رہنے والا واحد کیمپ سی
17 جون 1936 سودھو
ہائنرخ ہملر جرمن پولیس دا سربراہ بن گیا
ایڈولف ہٹلر نے ایس ایس دے سربراہ ہائنرخ ہملر نوں جرمنی دے تمام پولیس یونٹس دا سربراہ مقرر کردتا۔ پولیس دے تمام اختیارات ہن مرکز وچ محدود ہوچکے سن ۔ گسٹاپو (جرمنی دی خفیہ سرکاری پولیس) ہن ہملر دے زیراختیار سی۔ ملکی سلامتی دی ذمہ دار اس تنظیم دے پاس لوکاں نوں حراستی کیمپاں وچ بھیجنے دا اختیار سی۔ گسٹاپو دے ممبران اکثر ایس ایس دے ممبران وی سن ۔
نازی پروپیگنڈا تے سنسرشپ سودھو
جرمنی وچ جمہوریت ختم کرنے تے اک پارٹی دی آمریت قائم کرنے وچ کامیاب ہونے دے بعد نازياں نے جرمناں دی وفاداری تے انہاں دا تعاون حاصل کرنے دے لئی پروپیگنڈے دی اک وسیع مہم چلائی۔ ڈاکٹر جوزف گویبیلز دے زيرانتظام نازی وزارت پروپیگنڈا نے جرمنی وچ مواصلات دی تمام قسماں نوں اپنے قبضے وچ لے لیا: اخبارات، رسالے، کتاباں، عوامی اجلاس تے ریلیاں، فن، موسیقی، فلماں تے ریڈیو۔ ایداں دے نظریات جنہيں نازی خیالات یا حکومت دے لئی خطرہ سمجھیا جاندا ہو، انہيں سنسر کردتا جاندا یا تمام میڈیا توں کڈ دتا جاندا سی۔
1933 دے موسم بہار وچ نازی طلبا دی تنظیماں، پروفیسراں تے لائبریریناں نے کتاباں دی لمبی لمبی فہرستاں تیار کيتياں جو انہاں دے خیال وچ جرمناں نوں نہيں پڑھنی چاہئیے سن۔ فیر 10 مئی 1933 دی رات نوں نازياں نے جرمنی وچ لائبریریاں تے کتاباں دی دکاناں اُتے چھاپہ ماریا تے رات نوں پریڈاں وچ ٹارچ دی روشنی وچ نعرے لگاندے ہوئے کتاباں نوں اگ وچ جھونک دتا۔ اس رات پچیس ہزار توں زیادہ کتاباں نوں جلایا گيا۔ کچھ یہودی ادیباں دیاں کتاباں سن جنہاں وچ البرٹ آئن سٹائن تے سگمنڈ فرائڈ شامل سن ۔ زيادہ تر کتاباں غیریہودی ادیباں دی لکھی ہوئيں سن جنہاں وچ جیک لندن، ارنسٹ ہیمنگ وے تے سنکلیر لویس جداں نامور امریکی شامل سن جنہاں دے خیالات نازياں نوں اپنے خیالات توں مختلف لگدے سن ۔ لہذا انہاں دیاں کتاباں پڑھنے دی اجازت نہيں دتی جا سکدی سی۔
نازی سنسر حکام نے ہیلن کیلر دی وی کتاباں جلا داں جو اپنے نابینا پن تے پہرے پن دے باوجود وی اک محترم ادیبہ بن چکیاں سن؛ جدوں انہيں کتاباں دے جلائے جانے دے متعلق دسیا گیا تاں انہاں نے جواب دتا: "ظلم خیالات دی طاقت نوں مات نہيں دے سکدا" امریکا وچ لکھاں افراد نے نیو یارک، فلاڈیلفیا، شکاگو تے سینٹ لوئيس وچ ریلیاں کڈ کے کتاباں نوں نذر آتش کرنے دے اقدامات دے خلاف احتجاج کيتا جو خیالات دی آزادی دے حق دی خلاف ورزی سی۔
نازیاں دے خیالات پھیلانے وچ اسکولاں نے وی اک اہم کردار ادا کيتا۔ جتھے اسکولاں دے کلاس رومز توں سنسر حکام نے کچھ کتاباں نکالاں، اوتھے طلبا نوں ہٹلر پارٹی دی اطاعت، ہٹلر دے لئی محبت تے سام دشمنی سکھانے دے لئی نويں کتابيں لکھی گئيں تے انہيں اسکولاں وچ متعارف کروایا گیا۔ اسکول دے بعد ہٹلر یوتھ تے جرمن لڑکیوں دی لیگ دے اجلاساں وچ بچےآں نوں نازی پارٹی توں وفاداری دی تعلیم دتی جاندی سی۔ اسکول وچ تے اسکول توں باہر چھوٹے بچے ایڈولف ہٹلر دی سالگرہ تے اس دے اقتدار چھیننے دی سالگرہ ورگی دوسری چھٹیاں مناندے سن ۔
5 دسمبر1930 سودھو
جوزف گوئبیلز نے فلم دے پریمئیر وچ مداخلت کیتی
برلن وچ جوزف گوئبیلز نے، جو کہ ایڈولف ہٹلر دے اعلیٰ نائبین وچوں اک سی، اسٹارم ٹروپراں (ایس اے) دے نال مل کے ایرک ماریہ ریمارک دے ناول "آل کوائیٹ آن دا ویسٹرن فرنٹ" اُتے مبنی فلم دے پریمئیر وچ خلل اندازی کيتی۔ نازی مظاہرین نے فلم روکنے دے لئی دھوئيں دے بم تے چھینکنے دے پاؤڈر پھینکے۔ مداخلت دے خلاف احتجاج کرنے والےآں نوں ماریا پیٹا گیا۔ نازیاں نوں ہمیشہ توں ہی ایہ ناول ناگوار گزردا سی۔ انہاں دا خیال سی کہ اس وچ جنگ دے ظلم تے بے ہودگی دا اظہار "غیرجرمن" سی۔ بالآخر فلم اُتے پابندی عائد کردتی گئی۔ ریمارک 1931 وچ ہجرت کر کے سوئٹزرلینڈ چلے گئے، تے اقتدار سنبھالنے دے بعد نازياں نے 1938 وچ اُنہاں دی جرمن شہریت منسوخ کردتی۔
13 مارچ 1933 سودھو
جوزف گوئبیلز نوں رائخ دی وزارت پروپیگنڈا دا سربراہ نامزد کردتا گيا
جوزف گوئبیلز کو، جو ایڈولف ہٹلر دے سب توں قابلِ اعتماد ساتھیاں وچوں اک سی، رائخ دی وزارت برائے عوامی روشن خیالی تے پروپاگینڈا دا سربراہ نامزد کردتا گيا۔ ایہ ایجنسی تمام میڈيا (اخبارات، ریڈيو پروگرام تے میڈيا) تے عوامی تفریح تے ثقافتی پروگرام (ڈرامہ، فن تے موسیقی) دے مضامین تے نشریات نوں کنٹرول کردی رہی۔ گوئبیلز نے میڈيا وچ نازیاں دی نسل کشی تے تصورات نوں ضم کرنا شروع کردتا۔
10 مئی 1933 سودھو
برلن وچ کتاباں نوں جلائے جانے دے موقع اُتے جوزف گوئیلز دا خطاب
برلن دے اوپرا اسکوائر وچ جرمنی دے پروپاگینڈا دے وزیر جوزف گوئبیلز دا خطاب سننے دے لئی چالیس ہزار افراد جمع ہوئے۔ گوئبلیز نے یہودیاں، آزاد خیال افراد، بائيں بازو دے خیالات دے حامل افراد، امن پسند لوکاں، غیر ملکیوں تے دوسرے افراد دے مضامین نوں "غیرجرمن" قرار دے دتا۔ نازی طلبا نے کتاباں جلیانا شروع کردتیاں جرمنی بھر دی لائبریریاں نوں "سنسر شدہ" کتاباں توں پاک کردتا۔ گوئبیلز نے "جرمن روح دی پاکیزگی" دا اعلان کردتا۔