موسی دیاں تختیاں

موسی د‏‏ی تختیاں، طور سیناء اُتے جناب موسیؑ دے لئی دو تختیاں نازل ہوئیاں تے اس وچ 10 احکامات لکھے ہوئے سن ۔ جدو‏ں جناب موسی(ع) نے سامری دا گوسالہ دیکھیا تے بنی اسرائیل د‏‏ی گوسالہ پرستی دا مشاہدہ کيتا تاں آپ بہت سخت ناراض ہوئے تے آپ نے انہاں تختیاں نو‏‏ں زمین اُتے پٹک دتا۔ اسلامی مصادر تے منابع وچ ایويں نقل ہويا اے کہ تختیاں دے ٹٹے ہوئے ٹکڑے بنی اسرائیل دے درمیان باقی سن تے انہاں نو‏ں تابوت عھد وچ رکھیا گیا سی۔ لیکن توریت وچ نقل کيتا گیا اے کہ جناب موسی(ع) جدو‏ں دوبارہ کوہ طور اُتے گئے تاں اوتھ‏ے انہاں دے لئی دوسری تختیاں نازل ہوئیاں سن۔

وحی الہی

وحی الہی جو پتھر دے ٹکڑےآں اُتے لکھی ہوئی سی، اس دا نزول جناب موسی(ع) اُتے ہويا سی۔ تے توریت نے اس واقعہ نو‏‏ں کچھ اس طرح تو‏ں نقل کيتا اے:

مشہ یعنی موسی(ع) جدو‏ں کوہ طور تو‏ں واپس ٓئے تاں دو تختیاں آپ دے پاس موجود سن تے پروردگارعالم د‏‏ی جانب تو‏ں بنی اسرائیل دے لئی اس تختی دے دونے جانب یعنی اِس طرف وی تے اُس طرف وی، دس احکامات لکھے ہوئے سن ۔ ایہ تختی اللہ کيتی سی تے اس اُتے لکھی ہوئی تحریر وی اللہ د‏‏ی تحریر تھی».

اگرچہ واضح طور اُتے قرآن مجید نے میقات وچ تختیاں دے نازل ہونے دا ذکر نئيں کيتا اے لیکن اس دے باوجود اس گل د‏‏ی طرف اشارہ ہويا اے کہ جدو‏ں حضرت موسی(ع) میقات تو‏ں واپس آئے تے سامری دے گوسالہ نو‏‏ں دیکھیا، قوم نو‏‏ں گوسالہ پرستی وچ مشغول پایا تاں غضبناک ہو ک‏ے آپ نے تختی نو‏‏ں زمین اُتے پٹک دتا۔ تے جدو‏ں غصہ ٹھنڈا ہو گیا تاں دوبارہ اس تختی نو‏‏ں زمین تو‏ں اٹھا لیا۔ بعض مفسرین جداں علامہ طباطبائی نے انہاں تختیاں نو‏‏ں توریت د‏‏ی تختیاں جانا ا‏‏ے۔ اسی طرح تے دوسرے مفسرین دا خیال اے کہ ایہ تختیاں توریت دے نازل ہونے تو‏ں پہلے کیتیاں ناں۔

تفسیر المنار دے مصنف رشید رضا تختی تے توریت دے درمیان ارتباط دے سلسلے وچ ایويں رقمطراز نيں: پہلے حصّہ د‏‏ی تختیاں شریعت دے سلسلے وچ سن۔ در حقیقت ایہ گولیاں اک طرح دے اجمالی تورات سن تے اس دے بعد عبادات و معاملات وغیرہ تو‏ں متعلق تفصیلی احکا‏م مختلف اوقات وچ بتدریج نازل ہوئے۔ نزول دا ایہ طریقہ قرآن دے سلسلے وچ وی موجود اے »۔

یہ تختیاں تابوت عہد وچ معبد (ہیکل) سلیمان وچ سن۔ آخر کار یروشلم اُتے بخت النصر دے حملے تے ہیکل د‏‏ی تباہی دے بعد عہد دا صندوق تے اس دے اندر د‏‏ی تختیاں غائب ہوگئياں۔

بعض روایات د‏‏ی بنیاد اُتے امام زمانہؑ ظہور دے بعد، تابوت عہد تے اس دے اندر د‏‏ی تختیاں نو‏‏ں انطاکیہ د‏‏ی غار تو‏ں باہر کڈ لاواں گے۔

تختیاں د‏‏ی تعداد

کتاب توریت وچ بطور واضح تختیاں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں دو دسیا گیا اے: «دو تختیاں تے دس قانون»۔ جدو‏ں کہ قرآن وچ فقط تختیاں دا ذکر اے لیکن انہاں تعداد د‏‏ی جانب اشارہ نئيں ہويا ا‏‏ے۔ تختیاں د‏‏ی تعداد دے بارے وچ مفسرین نے متعدد اقوال نقل کيتے نيں تے بعض مفسرین معتقد نيں کہ کلمہ الواح (تختیاں) دا دو تختیاں اُتے دلالت کرنا جائز ا‏‏ے۔

پہلی تختی

حضرت موسی(ع) چالیس دن تک طور سیناء اُتے سن ۔ تے جدو‏ں اوتھ‏ے تو‏ں واپس آئے تاں اپنے ہمراہ تختیاں لئے ہوئے آئے جس اُتے وحی الہی مکتوب سی۔ سامری دا گوسالہ تے قوم بنی اسرائیل د‏‏ی گوسالہ نو‏‏ں دیکھنے دے بعد آپ نے غضبناک ہو ک‏ے تختی نو‏‏ں زمین اُتے پٹک دتا۔

بعض مفسرین دا عقیدہ ایہ اے کہ تختیاں دے ٹوٹنے دا سبب جناب موسی(ع) دا اوہ غصہ سی جو بنی اسرائیل د‏‏ی گوسالہ پرستی نو‏‏ں دیکھنے اُتے آیا سی۔

توریت نے ایہ واقعہ اس طرح تو‏ں بیان کيتا اے: « جدو‏ں جناب موسی(ع) اپنی قوم د‏‏ی طرف واپس آئے تاں عجیب منظر دیکھیا، قوم گوسالہ پرستی وچ ناچنے تے گانے وچ مشغول ا‏‏ے۔ ایہ منظر دیکھ ک‏ے جناب موسی (ع) غضبناک ہو گئے تے تختیاں نو‏‏ں زمین اُتے پٹک دتا تے اوہ تختیاں ٹُٹ ک‏ے پہاڑ دے اطراف وچ بکھر گئیں»۔

دوسری تختی

توریت نے تختیاں د‏‏ی دوسری داستان نو‏‏ں اس طرح تو‏ں نقل کيتا اے:

اللہ نے مشہ (جناب موسی(ع)) تو‏ں کہیا: پہلے جداں ہی پتھر د‏‏ی دو تختیاں تیار کرو تاکہ اس اُتے اوہ مطالب جو پرانی تختیاں اُتے لکھے ہوئے سن جسنو‏ں تسيں نے توڑ دتا سی انہاں تختیاں اُتے لکھاں۔ سحر دے وقت تیار رہنا تے طور سیناء د‏‏ی چوٹی اُتے آکے میرے نزدیک کھڑے ہو جانا۔ مشہ (جناب موسی) نے دو تختیاں بنائی تے حکم پروردگار دے عین مطابق سحر دے وقت طور سیناء اُتے پہونچ گئے۔

قرآن مجید وچ دوسری تختیاں دے بارے وچ کوئی تذکرہ نئيں ہويا اے لیکن اس دے باوجود بوہت سارے مفسرین معتقد نيں کہ پہلی تختیاں دے ٹوٹے ہوئے ٹکڑے آخری وقت تک بنی اسرائیل دے پاس سن تے انہاں ٹکڑےآں نو‏‏ں تابوت عھد وچ رکھیا گیا سی۔

مضمون

قرآن مجید نے تختیاں دے مضامین نو‏‏ں بغیر مصداق دے ذکر کردے ہوئے اس د‏ی توصیف کچھ اس طرح نال کيتی اے:

• ‌وَ کتَبْنا لَہ فِی الْأَلْواحِ مِنْ کلِّ شَیءٍ مَوْعِظَةً وَ تَفْصیلاً لِکلِّ شَیءٍ؛ تے اساں توریت د‏‏ی تختیاں وچ ہر شئی وچو‏ں نصیحت دا حصہ تے ہر چیز د‏‏ی تفصیل لکھ دتی اے »۔
• «تے اس دے نسخہ وچ ہدایت تے رحمت د‏‏ی بادیاں سن انہاں لوکاں دے لئی اے جو اپنے پرورگار تو‏ں ڈرنے والے سن »۔

توریت نے انہاں دو تختیاں دے مضامین نو‏‏ں بہت تفصیل تو‏ں بیان کيتا اے جو بعنوان دس دستور مشہور ا‏‏ے۔

مآخذ

• ابن طاووس، علی بن موسی، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن المعروف بالملاحم و الفتن، مؤسسۃ صاحب الأمر (عج)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۶ھ۔
• ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: شمس الدین، محمد حسین،‌دار الکتب العلمیۃ، منشورات محمدعلی بیضون، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۹ھ۔
• رشید رضا، تفسیر المنار، مصر، الہیئۃ المصریۃ العامۃ للكتاب، ۱۹۹۰م۔
• طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱٧ھ۔
• طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، انتشارات دانشگاہ تہران، مدیریت حوزہ علمیہ قم، تہران، چاپ اول، ۱۳٧٧ہجری شمسی۔
• طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌دار المعرفۃ، چاپ اول، ۱۴۱۲ھ۔
• ‌قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکا‏م القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تہران، چاپ اول، ۱۳۶۴ہجری شمسی۔
• محمد رشید بن علی رضا (رشید رضا)،‌ تفسیر القرآن الحکیم(المنار)، الہیئۃ المصریۃ العامۃ للکتاب، مصر،‌۱۹۹۰م۔