موسى بن عبد الله الكامل
| موسى بن عبد الله الكامل | |
|---|---|
| جم |
|
| وفات |
|
| لقب | الجون |
| والد | عبد اللہ بن حسن مثنی |
| بہن/بھائی | |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | محدث |
ترمیم  | |
موسیٰ بن عبداللہ المہد بن الحسن المثنیٰ بن الحسن السبط بن علی بن ابی طالب الحسنی العلوی الہاشمی القرشی، طالبین دے عظیم شاگرداں وچوں اک، دوسرے وچ سنہ ۱۳۰ ہجری وچ مدینہ منورہ وچ پیدا ہوئے۔
نسب تے خاندان
سودھواوہ نيں: موسیٰ بن عبداللہ بن الحسن بن الحسن بن علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن ہاشم بن عبد مناف بن قصی بن کلاب بن مرہ بن کعب بن لوی بن غالب بن فہر بن مالک بن قریش بن کنانہ بن خزیمہ بن۔ مدرکہ بن الیاس بن مدر بن نزار بن معد بن عدنان ۔
عرفی ناں
سودھوان دے والد شیخ بنی الحسن ابو محمد عبداللہ بن الحسن سن تے والدہ ہند بنت ابی عبیدہ بن زمعہ بن الاسود بن المطلب سی۔
|
| ||
| إنك إن تكون جوناً أفرغاً | يوشك أن تسودهم وتبرعا | |
ابوجعفر المنصور نے انہاں نوں حسن بن الحسن دے بیٹےآں دے اک گروہ دے نال عراق دی ہاشمی جیل وچ قید کيتا۔
سیرت
سودھوعبد اللہ نے العلل وچ کہیا: ميں نے اپنے والد نوں کہندے سنا: ميں نے موسیٰ بن عبداللہ بن حسن نوں دیکھیا، اوہ اک نیک آدمی سن، تے اوہ حسن بن علی بن ابی طالب دی اولاد وچوں سن ۔ الخطیب نے تریخ وچ اپنی سند دے نال نقل کيتا اے کہ انہاں نے کہیا: مینوں گل کرنے توں منع کيتا گیا سی تے جے ایسا نہ ہُندا تاں میں توانوں بتا دیندا۔ الخطیب نے وی روایت کيتی اے، یحییٰ بن معین نے کہیا: موسیٰ بن عبداللہ ثقہ تے محفوظ نيں۔ الذہبی نے المیزان وچ کہیا: ابن معین دی اک جماعت نے کہیا کہ اوہ ثقہ نيں۔
تے انہاں نے ایہ وی کہیا: بخاری نے کہیا: اس وچ بحث اے، تے انہاں دے پاس مقعد دی حرمت دے بارے وچ حدیث اے۔ آہ
ميں نے کہیا: جتھے تک بخاری دا قول اے تاں اس وچ بخاری دے قول وچ اس دی حالت توں ناواقفیت دی وجہ توں اک قول اے۔ تے جس نے وی موسیٰ بن عبداللہ نوں ضعیف وچ ذکر کيتا اس نے انہاں دے نال انہاں دی حالت توں ناواقفیت دی وجہ توں انہاں دا ذکر کيتا تے اس قول نوں بخاری دی طرف رجوع کيتا جداں الذہبی نے المغنی (۲/۴۴۰) وچ ۔ عقیلی ضعیف (۴/۱۵۹) وچ اے تے اسنوں کسی نے تکلیف نئيں دتی، ابن عدی (متوفی ۳۶۵ھ) نے اسنوں الکامل (۸/۶۲) وچ ذکر کيتا اے تے اس دے ذکر ہونے دی وجہ بیان کيتی اے، جو کہ ایہ اے۔ اس دی حالت توں ناواقفیت، جتھے انہاں نے کہیا: تے ایہ موسیٰ بن عبداللہ موسیٰ الاشوری دی طرح اے، اوہ نئيں جاندے۔ تے ابن ابی حاتم (متوفی ۳۲۷) نے الجرح (۸/۱۷۳) وچ انہاں دا تذکرہ کيتا اے تے انہاں نوں تکلیف نئيں دتی اے، جداں کہ انہاں نے کہیا: انہاں نے اپنے والد توں روایت کيتی، ابراہیم بن عبداللہ بن حاتم الحروی نے انہاں توں روایت کيتی اے۔ .
ميں نے کہیا: اس دی حالت توں ناواقفیت، اسنوں چھپانا، تے اسنوں حاکم توں چھپانا، تے حاکم اسنوں جدید بنانے توں روکنے دے لئی بہت اگے نکل گیا، تے خدا دے ہاں مخالفین جمع ہو گئے، کیونجے الخطیب نے اپنی تریخ وچ بیان کيتا اے: موسیٰ نے کہیا، اس نے کہیا: توانوں جدیدیت توں روکیا گیا سی، تے جے ایسا نہ ہُندا تاں میں توانوں بتا دیندا۔
ميں نے کہیا: ایہ تعجب دی گل نئيں اے کہ بخاری نے کيہ کہیا اے کہ اوہ اک ایداں دے شخص دی حالت توں بے خبر اے جو بصرہ تے سویقہ وچ چھپا ہويا اے تے اس دے اُتے اسنوں اپ ڈیٹ کرنے توں روک دتا گیا اے۔ سند: موسیٰ بن عبداللہ، ثقہ، محفوظ، تے احمد نے العلل (۲/۴۴) وچ انہاں دے بارے وچ کہیا: ميں نے موسیٰ بن عبداللہ بن حسن نوں دیکھیا، اوہ نیک آدمی سن، تے حسن بن علی بن ابی طالب دی اولاد وچوں سن ۔ ۔
ميں نے کہیا: ہر اوہ شخص جس نے موسیٰ بن عبداللہ نوں مبلغ دے طور اُتے ذکر کيتا تے انہاں دے لئی حدیث پیش کيتی: ((ہر نماز جس وچ فاتحہ نہ پڑھے اوہ ویلے توں پہلے اے )) تے اس نے اسنوں برا نئيں کہیا، حتیٰ کہ تحقیق کرنے والے نوں بھی۔ تریخ بغداد ڈاکٹر بشار عواد نے انہاں نوں کوئی نقصان نئيں پہنچایا تے اوہ ہنر منداں وچوں نيں، انہاں نے حدیث دی سند دے بارے وچ کہیا: اس دا سلسلہ ضعیف اے، ابو بکر محمد بن عمر رضی اللہ عنہ دی کمزوری دی وجہ توں۔ جابی، احمد بن ابراہیم تے محمد بن احمد، اسيں انہاں نوں نئيں جاندے سن، ايسے طرح ابن عدی نے اسنوں ذکر کيتا اے تے اس اُتے تنقید نئيں کيتی اے، انہاں نے بخاری دے قول نوں صحیح قرار دتا اے، تے اسنوں ذہبی نے ذکر کيتا اے۔ عقیلی، ابن حجر تے ابن ابی حاتم تے انہاں نے انہاں اُتے تنقید نئيں کيتی۔
ميں نے کہیا: موسیٰ بن عبداللہ: اک ثقہ عام آدمی، مقتدیاں وچوں اک صالح پیروکار، تے جس نے وی اسنوں دیکھیا تے انہاں توں سنیا، اس اُتے بھروسہ کیتا، تے اوہ اس دے نال اس دی حالت دی ناواقفیت دی وجہ توں خاموش رہیا تے رک گیا، تے کسی نے اسنوں تکلیف نئيں دتی۔ تے خدا بہتر جاندا اے۔
موت
سودھوابو نصر البخاری نے سر السلسلة وچ کہیا اے: موسیٰ بن عبداللہ دی وفات سوقات المدینہ وچ ہوئی ۔
ابو اسماعیل بن طباطبہ نے کہیا: سویقہ وچ : اس دے مالک ابو عبداللہ موسیٰ الجن بن عبداللہ بن الحسن بن الحسن نيں۔
ابن خلدون نے اپنی تریخ وچ کہیا اے: موسیٰ الجن بن عبداللہ بن الحسن المثنیٰ بن الحسن السبط سن جدوں انہاں دے دو بھائی محمد تے ابراہیم غائب ہو گئے سن، ابو جعفر المنصور نے انہاں نوں لیانے دے لئی کہیا، تاں اس نے کہیا۔ فیر اوہ غائب ہو گیا تے المنصور نے اسنوں لبھ لیا تاں اسنوں اک ہزار کوڑے مارے گئے۔جدوں مدینہ وچ اس دے بھائی محمد المہدی نوں قتل کيتا گیا تاں موسیٰ غائب ہو گئے۔الگون ہلاک ہو گیا۔ موسیٰ بن عبداللہ عہد الرشید تک زندہ رہے تے صویقۃ المدینہ وچ روپوش رہے، انہاں دی وفات ہوئی تے اوتھے ۱۸۰ ہجری وچ دفن ہوئے۔ وفات دے وقت انہاں دی عمر پنجاہ برس سی۔
بیہقی نے اپنی کتاب اللب وچ کہیا اے: جدوں اوہ پنجاہ سال دا سی تاں ہاشمی نوں قید کردے ہوئے کوڑاں توں ماریا گیا۔
ميں نے کہیا: اساں صویقہ دی ریارت کيتی، تے اس دے کنارے اُتے اک پرانا قبرستان دیکھیا، تے اس دی دیوار جدید اے، تے زیادہ امکان اے کہ اس وچ موسیٰ الجون دی قبر ہو، تے خدا سب کچھ جاننے والا اے۔
اولاد
سودھوموسیٰ دے بیٹے :
- عبداللہ شیخ صالح
- ابراہیم جس دی نسل توں یمامہ نجد دے ملوک ہوئے ۔
- محمد بن موسی، دی کوئی اولاد نئيں اے۔
اور نو لڑکیاں۔
ذرائع
سودھو- سنہری ایکوینوکس: ۴/۴۰۴۔
- ابن ابی حاتم الجرح و التعدیل، ۸/۱۷۳۔
- العقیلی ضعیف، ۴/۱۵۹۔
- ابن عدی الکامل ضعیف وچ ، ۸/۶۲۔
- احمد بن حنبل : برائیاں، ۲/۴۴*
- الخطیب البغدادی: تریخ بغداد، ج۱۵/۱۱
- ابو نصر البخاری : اوپری زنجیر دا راز p.9.
- ابن طباطبہ مصر تے لیونٹ وچ امام دے فرزند، صفحہ ۸۸۔
- العبیدلی رہتل الانساب، ص ۳۴
- اک ہوٹل دا بیٹا : باب الانساب، ۱/۴۱۰
- لیگ دی تریخ: ۲/۵۹۳۔
- اصفہانی مقاتل الطالبین، ص ۳۳۳*
- ابراہیم بن طباطبہ، تلبیہ دی منتقلی، ص ۱۷۴*
- ابن فضل العمری نظر دے راستے ۲۳/۵۲۷۔
- عمدۃ الطالب - ابن انبہ: عمدۃ الطالب، ص ۱۱۱۔
- ابن کثیر : ابتدا تے انجام، حصہ ۱۰/۳۱۵ *
- ابن خلدون : تریخ، ۴/۹۸۔
- صفادی الوافی: وفات، ۲۶/۵۲۴۔
- الصخاوی نرم شاہکار، ۲۰۸/۳۔
- اراجی۔ : مار دے چشمے، ص ۲۰۵۔
- ایہاب الکتبی المنتقہ الحسن المجتبیٰ ص ۱۶۷ دی نظر وچ
- عباس محمد زید ائمہ اہل بیت ۔