منبر نبوی
منبرنبوی و فراقِ حضور ﷺ وچ رونے والا کھجور دا تنا
فراقِ حضور ﷺ وچ رونے والا کھجور دا تنا
[[رسول اللہ ﷺ| رسول اللہ ﷺ ]] دی مسجد دی چھت کھجور دے تنےآں اُتے سی یعنی کھجور دے تنےآں توں ستوناں دا کم لیا گیا سی۔ نبی کریم ﷺخطبہ ارشاد فرماندے تاں اک کھجور دے تنے دے سہارے کھڑے ہوجاندے۔ ایہ تنا آپ ﷺ دے مصلیٰ دی سجے جانب (اس وقت دی مسجد) دی دیوار توں متصل تھا،کدی کدی خطبہ لمبا ہوئے جاندا سی اس لئی اک انصاری صحابیہ عورتؓ نے آپ ﷺ دی سہولت دے لئی گزارش دی ”اے اللہ دے رسول ﷺ!کیہ اسيں آپ ﷺدے لئی اک منبر نہ بنا دیئے؟“
رسول اللہ ﷺنے اس تجویز توں اتفاق فرمایا،توآپ ﷺدے لئی جھاؤ دے درخت توں تن سیڑھیاں والا منبر تیارکيتا گیا۔ جدوں جمعۃ المبارک دا دن آیا تاں آپ ﷺ تنے دی بجائے منبرکی طرف تشریف لے گئے۔ تاں اوہ تنا‘غم ِفراق وچ بچے دی طرح چیخ چیخ کر رونے لگیا۔
صحیح بخاری وچ سیدنا جابربن عبد للہ ؓ توں روایت اے کہ:”جب آپ ﷺمنبر اُتے تشریف فرما ہوئے تاں اوہ تنا بچے دی طرح چیخ چیخ کر رونے لگیا۔ نبی کریم ﷺمنبر توں اُتر ے تے اس تنے نوں آغوش وچ لیاتو اوہ اس بچے دی طرح ہچکیاں لینے لگیا جسنوں چپ کرایا جا رہیا ہو۔“
امام ابن خزیمہ ؒ نے سیدنا انس ؓکی روایت بیان کيتی اے کہ ”اوہ لکڑی دا تنا اک مصیبت زدہ شخص دی طرح پھوٹ پھوٹ کر رونے لگیا۔
سنن دارمی وچ سیدنا انس ؓ دی روایت بیان کيتی اے کہ ”اوہ تنا‘بیل دی طرح ڈکارنے لگیا۔
منداحمد،سنن دارمی اورسنن ابن ماجہ وچ سیدنا ابی بن کعب ؓکی حدیث اے کہ ”جب رسول اللہ ﷺ اس تنے دے کولوں گزر کر منبر دی طرف چلے تاں تنا‘ اس زور توں رویا دی اوہ پھٹ گیا تے دو حصے ہوئے گیا۔“
دارمی وچ بریدہ دی روایت اے کہ ”آپ ﷺ نے اس اُتے اپنا ہتھ رکھیا،تے(اسنوں چپ کراندے ہوئے)کہیا،تم نوں ايسے جگہ گاڑ داں جس جگہ تسيں سن، پس ايسے طرح (سبز شاداب ہوئے جاؤ)جداں پہلے سن ،یا تسيں نوں جنت وچ بو داں (یعنی مسجد وچ دفن کر دواں تاں تسيں جنت وچ اگ جاؤ گے)تو تسيں جنت دی نہراں چشماں توں سیراب ہوگے،خوب اچھے پھلدار ہوجاؤگے،توانوں اولیا ء اللہ (جندی) کھائاں گے،تے ہمیشہ رہوگے،فیر آپ ﷺ نے اس دی طرف کان لگایا کہ اوہ کیہ کہندا اے، آپ ﷺسے جدوں پُچھیا گیا کہ اس نے کيتا کہیا تاں آپ ﷺ نے جواب دیاکہ:”اس نے دارالفناء دے مقابلے وچ دارالبقاء نوں تر جیح دی“یعنی جنت وچ اگنے نوں ترجیح دتی۔(وفاء الوفاء)
مصنف ابن عبد الرزاق وچ اے کہ: معمر نے اہل مدینہ توں نقل کيتا اے کہ اس کھجور دے تنے نوں مسجد نبوی ہی وچ دفن کر دتا گیا، چنانچہ جس مقام اُتے دفن کيتا گیا اے اوتھے اُتے اک ستاں کھڑا کر دتا اے، جداں ”استوانہ حنانہ“کہندے نيں،جو ریاض جنتہ دے ستوناں وچوں اک ستون اے۔ مطب بن حطب دی روایت وچ اے کہ آپ ﷺ نے اس تنے دے بارے وچ حکم دتا کہ زمین کھود کر اسنوں دفن کر دتا جائے،چنانچہ منبر دے تھلے دفن کر دتا۔(وفاء الوفاء)
شرح ترمذی وچ اے کہ:تین قوی روایتاں توں اس تنہ دا دفن ہونا ثابت اے۔(معارف السنن)
تریخ منبرِ نبوی
منبر 8ہجری وچ بنایا گیا،اس دی لکڑی جھاؤ دی تے تن سیڑھیاں سن،ایہ مصلیٰ نبوی دے سجے جانب تھا،تے اس دی لمبائی تن ہتھ اک بالشت تن انگلی سی۔(عمدۃ القاری،زادالمعاد)
نبی کریم ﷺتیسری سیڑھی پرتشریف فرماندے سن تے پیر مبارک دوسری سیڑھی اُتے رکھدے سن، حضرت ابوبکر صدیق ؓکا جدوں زمانہ آیا تاں حضرت ابوبکرؓ دوسری سیڑھی اُتے بیٹھدے تے پیر پہلی سیڑھی اُتے رکھدے سن (ادباً آپ ﷺ دے مقام اُتے نئيں بیٹھدے سن )حضرت عمر فاروق ؓ دا جدوں زمانہ آیا تاں حضرت عمر ؓ پہلی سیڑھی اُتے بیٹھدے سن تے پیر زمین اُتے رکھدے،تے خطبہ دے وقت پہلی سیڑھی اُتے کھڑے ہُندے سن (دوسری سیڑھی نوں ادباًچھڈ دیندے سن )۔
فیر حضرت عثمان غنی ؓ دا زمانہ آیا تاں کچھ عرصہ حضرت عثمان ؓ حضرت عمر ؓ دی طرح پہلی سیڑھی اُتے بیٹھدے تے خطبہ دے وقت ايسے سیڑھی اُتے کھڑے ہُندے رہے،فیر انہاں نے منبر دے تھلے اک سیڑھی دا اضافہ کيتا تے ايسے اُتے بیٹھدے سن تے تِناں سیڑھیاں نوں ادباً چھڈ دیندے سن ۔(کشف الغمہ)
جب حضرت امیر معاویہ ؓ اپنے زمانہ وچ حج نوں آئے تاں انہاں نے منبر دی سیڑھیاں وچ اضافہ کر دتا۔ لیکن اصل منبر نبوی نوں اضافہ دے اُتے ہی رکھیا گیا اس طرح بیٹھنے والی جگہ سمیت منبر دی نو سیڑھیاں بن گئياں۔
خلفاء ستويں سیڑھی اُتے بیٹھدے سن جو اصل منبر نبوی دی پہلی سیڑھی سی۔ (جتھے سیدنا عمر ؓ بیٹھدے سن )فیر منبر ايسے حالت وچ رہیا حتیٰ کہ654ھ(1256ء)ماں مسجد نبوی وچ اگ لگنے دے واقعہ وچ منبر جل گیا تے امت اس دی برکات توں محروم ہوئے گئی۔
انتباہ:آپ ﷺجس منبر اُتے خطبہ دتا کردے سن ،جس دا ذکر حدیث پاک وچ اے ،موجودہ منبر اوہ منبر نئيں جس دی ریارت کيتی جاندی اے ،لہٰذاجو لوک اس منبر نوں بوسہ لینے تے چھو کر برکت حاصل کردے نيں،اس دی اہمیت ننيں۔
اس دی جگہ یمن دے بادشاہ ملک مظفر دا بنا منبر رکھیا گیا۔ منبر دی تبدیلی کئی دفعہ ہوئی۔ آخری منبر سلطان مراد ثالث عثمانی 998ھ وچ بطور تحفہ بھیجیا جو انتہائی خوبصورت تے کاریگری دا بہترین نمونہ اے۔ ایہ منبر ہن وی مسجد نبوی وچ موجود اے۔(تریخ مسجد نبوی شریف،
محمد الیاس عبد الغنی)
منبرکے بارے وچ نبی کریم ﷺ دے فرمودات
اس دے بلند مرتبہ نوں واضح کردے نيں۔ سیدنا ابو ہریرہ ؓ توں روایت اے کہ نبی کریم ﷺ نے فرمایا: ”میرے گھر تے منبر دا درمیانی ٹکڑا جنت دے باغیچاں وچوں اک باغیچہ اے تے (قیامت دے دن)میرا منبر حوض (کوثر) اُتے ہوئے گا۔(بخاری، مسلم)
منبر دے عظیم المرتبت ہونے اُتے ایہ چیز دلالت کر تی اے کہ جو شخص اس دے پاس کھڑا ہوئے کے جھوٹھ بولے گا اسنوں سخت ترین عذاب ہوئے گا۔ رسول اللہ ﷺنے منبر دے پاس قسم اُٹھانے نوں جائز رکھیا اے مگر اس مقدس جگہ جھوٹھ بولنے اُتے سخت عذاب دی وعید سنائی اے۔
سیدنا جابر ؓ توں رسول اللہ ﷺ دا ایہ فرمان مروی اے کہ: ”جو شخص میرے اس منبر دے پاس جھوٹی قسم کھائے گا،خواہ اوہ قسم اک تازہ مسواک ہی دے بارے وچ ہو،وہ اپنا ٹھکانہ جہنم دی اگ وچ بنائے گا (یافرمایا)اس دے لئی جہنم وچ جانا لازم ہوئے جائے گا۔“(سنن ابو داود))