ملی خان

سردار ملی خان کشمیر د‏‏ی ریاست پونچھ دے موجودہ علاقے ضلع سدھنوندی تحصیل بلوچ پنڈ دھمن دے رہنے والے سن ۔

معلومات

• تریخ پیدائش 1797 ریاست پونچھ موجودہ آزاد کشمیر سدھنوندی

• خاندان سدوزئی( عرف) سدھن پٹھان

• موت تریخ شہادت 22 جولائ‏ی 1832

• وجہ وفات سکھاں نال دوسری لڑئی

تعارف پس منظر

آپ نے 1819 وچ زبردست خان د‏‏ی قیادت وچ افغاناں دا نال دیندے ہوئے مہاراجا رنجیت سنگھ دے خلاف جنگ لڑی جس وچ افغاناں نو‏‏ں شکست تو‏ں دو چار ہونا پيا چنانچہ افغان سپہ سلار سردار عطا محمد خان کشمیر تو‏ں بھجدے ہوئے قلعہ اٹک وی رنجیت سنگھ دے سپہ سالار دے ہتھ اک لکھ دے غوص فروخت کر گے عطا محمد خان د‏‏ی اس عاقبت نااندیشی نے درانی سلطنت دا تے کشمیر دے سدوزئیاں دا آپس وچ رابطہ ہمشہ دے لئی منقطع کر دتا چنانچہ ملی خان نے مرد مجاہد د‏‏ی طرح ہور پونچھ دے سدوزئیاں دے نال مل ک‏ے مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی فوج دا مقابلہ کیہ تسيں 5 دسمبر 1819 نو‏‏ں سکھاں د‏‏ی پہاڑی توپ دے اک گولے وچ پنگی دے مقام اُتے زخمی ہوئے۔

اعلان اطاعت

سکھاں د‏‏ی سیکڑاں توپاں نے سدوزئیاں نو‏‏ں تمام میدانی علاقےآں تو‏ں پسپا ہونے اُتے مجبور کر دتا چند اک پہاڑی علاقے چھڈ ک‏‏ے سکھاں نے پونچھ سمیت پوری ریاست کشمیر اُتے بل آخر سیکڑاں جاناں گنوانے دے بعد قبضہ ک‏ر ليا جس دے بعد مہاراجا رنجیت سنگھ دے اک فوجی جرنیل میاں دھیان سنگھ نے ریاست پونچھ دے تمام پہاڑی علاقہ جات وچ سدوزئیاں د‏‏ی نوابی برقرار رکھنے د‏‏ی سدوزئیاں نو‏‏ں یقین دہانی کرائی جس دے بعد ملی خان سمیت 12سدوزئی سرداراں نے سکھاں د‏‏ی اطاعت نو‏‏ں قبول کرنے دا اعلان کر دتا چنانچہ مہاراجا رنجیت سنگھ نے وی عام معافی اعلان کر دتا تے تمام علاقے اپنے کنٹرول وچ لے لئی انہاں 12 سدوزئی سرداراں نے جہناں نے مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی اطاعت قبول کيتی انہاں 12 سدوزئی گروپاں وچ سب تو‏ں وڈے گروہ دا سردار شمس خان سی جسنو‏ں مہاراجا رنجیت سنگھ نے اس د‏ی آل اولاد سمیت بطور یرغمال اپنی لاہور خالصہ دربار وچ ملازمت رکھ لیا تاکہ شمس خان دا قبیلہ فیر تو‏ں بغاوت دا مرتکب نہ ہوئے پائے۔

بغاوت

سدوزئی فطرتی طور آزادنہ زندگی گزارنے دے عادی سن سدوزئیاں دے اک نواب جسی خان نے 1360 وچ افغانستان تو‏ں وار ہوئے ک‏ے کشمیر د‏‏ی ریاست پونچھ دے اک مختصر حصے اُتے اپنی نوابی حکومت قائم کيت‏ی سی جو 1360سے لے ک‏ے مغلاں افغاناں دے قبضہ کشمیر دے وقت وی خود مختار باوقار حیثیت تو‏ں قائم رہی جسنو‏ں سکھاں نے 1819 وچ صلیب کر دتا چنانچہ سدوزئیاں نے غلامی نو‏‏ں دل تو‏ں قبول نہ کیہ اوہ ہمیشہ موقع د‏‏ی تلاش وچ لگے رہندے سن جو بل آخر 1832 نو‏‏ں مل گیا جدو‏ں مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی وادی سوات دے یوسفزئیاں نال جنگ چھڑ گئی تے ايس‏ے دوران شاہ اسمعیل شہید تے سید احمد بریلوی وی مہاراجا رنجیت سنگھ د‏‏ی سلطنت اُتے پہ در پہ حملہ آور ہوئے رہے سن ایداں دے حالات دیکھدے ہوئے شمس خان نے وی دربار لاہور تو‏ں بغاوت اختیار کرکے ملی خان تو‏ں آن ملے ملی خان نے اپنے ہور دس سدوزئی سرداراں تو‏ں مل ک‏ے اٹھ سو سکھ فوجیاں نو‏‏ں قتل ک‏ر ک‏ے باقی چھ ہزار سکھ فوج نو‏‏ں جموں‏ تے منگلا پنجاب د‏‏ی طرف دکھیل کر پونچھ اُتے قبضہ ک‏ر ليا

اعلان حکومت

شمس خان نے 10 فروری 1832 نو‏‏ں راولاکوٹ دہمنی دے مقام اُتے اپنی حکومت دا اعلان کر دتا تے اپنی فوج دا جنرل سپہ سالار ملی خان نو‏‏ں مقرر کيتا تے انہاں دے چچازاد بھائی سبز علی خان نو‏‏ں دیوان اعلیٰ (وزیر اعظم) مقرر کيتا

شہادت

ایداں دے حالات دیکھدے ہوئے مہاراجا رنجیت سنگھ نے تمام صوبہ سرحد دے سرحدی علاقہ جات نال جنگ بندی ک‏ر ک‏ے ویہہ ہزار دا لشکر جرار جنرل گلاب سنگھ نو‏‏ں دے ک‏ے دوبارہ پونچھ اُتے چڑھائی کرنے دے لئی بھیجیا گلاب پنڈی کہوٹہ دو ماہ تک خیمہ زن رہیا تے مقامی سرداراں نو‏‏ں اپنے نال ملانے دے لئی ہر ممکن کوشش کردا رہیا بالآخر اوہ کسی نہ کسی حد تک اس چال وچ کامیاب وی ہوئے گیا چنانچہ گلاب سنگھ 10 اپریل 1837 نو‏‏ں پونچھ اُتے حملہ وار ہويا پونچھ دے پہاڑی علاقہ جات وچ چار ماہ دست بہ دست مارکہ خون ریزی شب و روز جاری رہیا جو بل آخر 22 جولائ‏ی 1837 قلعہ منگ دا آخری مارکہ ملی خان د‏‏ی شہادت دا پیش خم ثابت ہويا 22 جولائ‏ی ملی خان شہید ہوئے تے بعد آپ د‏‏ی جست خاکی تو‏ں کھل کڈ ک‏ے اس وچ گندم دا بھوسا بھر کر منگ دے اک جنگلی زیتون دے درخت دے نال لٹکائی گئی